Της Βάσως Κιντή, Μεταρρύθμιση, 31.10.10
Ποια είναι η σημερινή εικόνα των Πανεπιστημίων; Πρώτα απ’ όλα εξωτερικά: συνήθως απρόσωπα, ψυχρά κτήρια από μπετόν (σαν μεγάλοι σταθμοί λεωφορείων), με τοίχους σκεπασμένους από αφίσες και συνθήματα που δεν αφήνουν ελεύθερη ούτε σπιθαμή. Βρώμικες τουαλέτες, χαλασμένα ασανσέρ, σπασμένα καθίσματα, φτηνά κυλικεία, σε ορισμένες δε περιπτώσεις βαριές αλυσίδες που κρατούν στη θέση τους τραπέζια και καρέκλες για να μην κλαπούν. Οι βιβλιοθήκες αναιμικές, με λίγους αναγνώστες στα σπουδαστήρια. Οι φοιτητές εμφανίζονται στα (υποχρεωτικά) εργαστήρια, και ορισμένοι από αυτούς στα μαθήματα - μετά φεύγουν αμέσως.
Η εξωτερική εικόνα αντανακλά, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, όσα συμβαίνουν και ακαδημαϊκά. Οι φοιτητές βρίσκονται σε σχολές που, με ελάχιστες εξαιρέσεις (ιατρική, νομική, ορισμένες σχολές των Πολυτεχνείων και ίσως παιδαγωγικά), δεν είχαν επιλέξει. Δεν γνωρίζουν και δεν ενδιαφέρονται για το αντικείμενο. Ενδιαφέρονται να πάρουν το πτυχίο για να μπορέσουν, ίσως, να βρουν δουλειά, κυρίως, στο δημόσιο. Εν τω μεταξύ, όσοι μπορούν, εργάζονται κανονικά και βέβαια απουσιάζουν από τα ιδρύματα. Ο χώρος των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων: ένας αφιλόξενος Οι αλλαγές που δρομολογούνται, πρέπει να απαλλάξουν τα δυναμικά στοιχεία των πανεπιστημίων από ένα αρχαϊκό και αναποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο, που καθηλώνει, αν δεν βραχυκυκλώνει, τις προσπάθειές τους διαμετακομιστικός σταθμός. Οι καθηγητές διεκπεραιώνουν τη διδασκαλία, η οποία, λόγω των συνθηκών, ακόμη και για τους πιο ευσυνείδητους, είναι μια εμπειρία αποκαρδιωτική. Οι πιο ενεργοί ακαδημαϊκά, προσπαθούν, υπό αντίξοες συνθήκες (γλίσχροι μισθοί, ανύπαρκτη υποστήριξη, διαβλητή αξιοκρατία, κ.λπ.), να ανταποκριθούν στα ερευνητικά τους καθήκοντα και να συνδεθούν με όσα συμβαίνουν διεθνώς. Οι υπόλοιποι παρασιτούν, με όσους τρόπους μπορούν (λάθρα βιούντες, κάνοντας άλλη δουλειά, απουσιάζοντας). Η οικογενειοκρατία, η κομματοκρατία, η διαπλοκή και η αδιαφάνεια, μεμονωμένα και σε συντονισμό, τραβούν όλο και πιο κάτω τον δημόσιο γίγαντα.
Όλοι ξέρουν ότι η κατάσταση δεν πάει άλλο. Ότι τα πράγματα πρέπει με κάποιο τρόπο να βελτιωθούν. Αλλιώς, το δημόσιο πανεπιστήμιο θα αφεθεί να βουλιάξει κάτω από το βάρος των προβλημάτων του, πνίγοντας τις προσδοκίες των νέων ανθρώπων και το σπουδαίο έργο που επιτελούν οι πιο δυναμικές του μονάδες. Το κρίσιμο βεβαίως είναι, πώς να βελτιωθεί! Προτάσεις υπάρχουν και κυκλοφορούν, και καλό είναι να συζητηθούν με ψυχραιμία και περίσκεψη για να υιοθετηθούν μέτρα που απαντούν στα αναγνωρισμένα προβλήματα και έχουν δοκιμαστεί διεθνώς, αποφεύγοντας τις ήδη διαγνωσμένες κακές διεθνείς εμπειρίες.
Το σημαντικό είναι να υπάρξει επένδυση στα Πανεπιστήμια, όχι κατ’ ανάγκην, ή όχι μόνο χρηματική. Η ελληνική κοινωνία και η ελληνική πολιτεία πρέπει να αναμένουν από τα Πανεπιστήμια μορφωμένους πολίτες, ικανούς επαγγελματίες, ερευνητική παραγωγή που να μπορεί να διοχετεύεται στην οικονομία. Τέτοιοι στόχοι, που δεν πρέπει να είναι κενά λόγια στα χαρτιά, θα δώσουν περιεχόμενο στην ακαδημαϊκή διαδικασία και θα κάνουν το ακαδημαϊκό δυναμικό να συγκεντρωθεί στο έργο του.
Γιατί διαπρέπουν οι έλληνες φοιτητές και ακαδημαϊκοί όταν βρίσκονται στο εξωτερικό; Επειδή το περιβάλλον και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα σε ωθεί να μελετάς, να εργάζεσαι, να παράγεις. Πολλοί στηρίζονται σε σένα, αναμένουν από σένα να αποδώσεις στον τομέα που σου έχει ανατεθεί. Αν είσαι φοιτητής, να ανταποκριθείς στις υποχρεώσεις σου για να μπορείς να βρεις δουλειά και να γίνεις πολίτης μιας σύγχρονης δημοκρατίας. Αν είσαι μεταπτυχιακός, να γίνεις καλός ερευνητής, να προσφέρεις νέες ιδέες. Αν είσαι ακαδημαϊκός, να μεταδώσεις τις γνώσεις σου, να χαράξεις νέους δρόμους με το έργο σου, να προσελκύσεις τους πιο ικανούς από τους φοιτητές, να συμβάλεις στην πρόοδο της κοινωνίας. Γι’ αυτό, κυβερνήσεις και Πανεπιστήμια προσφέρουν στο ανθρώπινο δυναμικό τους κάθε δυνατή βοήθεια (εργαστήρια, βιβλιοθήκες, υπολογιστές, ίντερνετ, τεχνικό, γραμματειακό, νομικό προσωπικό, υποτροφίες, βραβεία, ερευνητικά προγράμματα), ώστε απερίσπαστοι, διδάσκοντες και φοιτητές, να αφοσιωθούν στο έργο τους. Εμείς εδώ, προσομοιώνουμε μια τέτοια λειτουργία. Ακόμη και τα χρήματα που επενδύονται, δεν επενδύονται για να επιτευχθούν συγκεκριμένοι ακαδημαϊκοί και κοινωνικοί στόχοι, αλλά συχνά, απλώς για να ξοδευτούν, για να υπάρξει απορρόφηση κονδυλίων, για να ικανοποιηθούν τοπικοί παράγοντες, για να εξυπηρετηθούν συγκεκριμένα κέντρα ισχύος.
Οι αλλαγές που δρομολογούνται από το Υπουργείο Παιδείας, πρέπει να απαλλάξουν τα δυναμικά στοιχεία των πανεπιστημίων, που τα τελευταία χρόνια είναι όλο και περισσότερα, από ένα αρχαϊκό και αναποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο που καθηλώνει, αν δεν βραχυκυκλώνει, τις προσπάθειές τους. Αυτές οι δυνάμεις πρέπει να διεκδικήσουν τη μεταρρύθμιση, όχι μόνο γιατί αυτή θα τους διευκολύνει, αλλά γιατί έτσι το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο θα πάψει να αποτελεί διεθνή εξαίρεση και θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις μιας κοινωνίας που κοιτάζει μπροστά, στο μέλλον.
Η Βάσω Κιντή είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η εξωτερική εικόνα αντανακλά, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, όσα συμβαίνουν και ακαδημαϊκά. Οι φοιτητές βρίσκονται σε σχολές που, με ελάχιστες εξαιρέσεις (ιατρική, νομική, ορισμένες σχολές των Πολυτεχνείων και ίσως παιδαγωγικά), δεν είχαν επιλέξει. Δεν γνωρίζουν και δεν ενδιαφέρονται για το αντικείμενο. Ενδιαφέρονται να πάρουν το πτυχίο για να μπορέσουν, ίσως, να βρουν δουλειά, κυρίως, στο δημόσιο. Εν τω μεταξύ, όσοι μπορούν, εργάζονται κανονικά και βέβαια απουσιάζουν από τα ιδρύματα. Ο χώρος των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων: ένας αφιλόξενος Οι αλλαγές που δρομολογούνται, πρέπει να απαλλάξουν τα δυναμικά στοιχεία των πανεπιστημίων από ένα αρχαϊκό και αναποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο, που καθηλώνει, αν δεν βραχυκυκλώνει, τις προσπάθειές τους διαμετακομιστικός σταθμός. Οι καθηγητές διεκπεραιώνουν τη διδασκαλία, η οποία, λόγω των συνθηκών, ακόμη και για τους πιο ευσυνείδητους, είναι μια εμπειρία αποκαρδιωτική. Οι πιο ενεργοί ακαδημαϊκά, προσπαθούν, υπό αντίξοες συνθήκες (γλίσχροι μισθοί, ανύπαρκτη υποστήριξη, διαβλητή αξιοκρατία, κ.λπ.), να ανταποκριθούν στα ερευνητικά τους καθήκοντα και να συνδεθούν με όσα συμβαίνουν διεθνώς. Οι υπόλοιποι παρασιτούν, με όσους τρόπους μπορούν (λάθρα βιούντες, κάνοντας άλλη δουλειά, απουσιάζοντας). Η οικογενειοκρατία, η κομματοκρατία, η διαπλοκή και η αδιαφάνεια, μεμονωμένα και σε συντονισμό, τραβούν όλο και πιο κάτω τον δημόσιο γίγαντα.
Όλοι ξέρουν ότι η κατάσταση δεν πάει άλλο. Ότι τα πράγματα πρέπει με κάποιο τρόπο να βελτιωθούν. Αλλιώς, το δημόσιο πανεπιστήμιο θα αφεθεί να βουλιάξει κάτω από το βάρος των προβλημάτων του, πνίγοντας τις προσδοκίες των νέων ανθρώπων και το σπουδαίο έργο που επιτελούν οι πιο δυναμικές του μονάδες. Το κρίσιμο βεβαίως είναι, πώς να βελτιωθεί! Προτάσεις υπάρχουν και κυκλοφορούν, και καλό είναι να συζητηθούν με ψυχραιμία και περίσκεψη για να υιοθετηθούν μέτρα που απαντούν στα αναγνωρισμένα προβλήματα και έχουν δοκιμαστεί διεθνώς, αποφεύγοντας τις ήδη διαγνωσμένες κακές διεθνείς εμπειρίες.
Το σημαντικό είναι να υπάρξει επένδυση στα Πανεπιστήμια, όχι κατ’ ανάγκην, ή όχι μόνο χρηματική. Η ελληνική κοινωνία και η ελληνική πολιτεία πρέπει να αναμένουν από τα Πανεπιστήμια μορφωμένους πολίτες, ικανούς επαγγελματίες, ερευνητική παραγωγή που να μπορεί να διοχετεύεται στην οικονομία. Τέτοιοι στόχοι, που δεν πρέπει να είναι κενά λόγια στα χαρτιά, θα δώσουν περιεχόμενο στην ακαδημαϊκή διαδικασία και θα κάνουν το ακαδημαϊκό δυναμικό να συγκεντρωθεί στο έργο του.
Γιατί διαπρέπουν οι έλληνες φοιτητές και ακαδημαϊκοί όταν βρίσκονται στο εξωτερικό; Επειδή το περιβάλλον και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα σε ωθεί να μελετάς, να εργάζεσαι, να παράγεις. Πολλοί στηρίζονται σε σένα, αναμένουν από σένα να αποδώσεις στον τομέα που σου έχει ανατεθεί. Αν είσαι φοιτητής, να ανταποκριθείς στις υποχρεώσεις σου για να μπορείς να βρεις δουλειά και να γίνεις πολίτης μιας σύγχρονης δημοκρατίας. Αν είσαι μεταπτυχιακός, να γίνεις καλός ερευνητής, να προσφέρεις νέες ιδέες. Αν είσαι ακαδημαϊκός, να μεταδώσεις τις γνώσεις σου, να χαράξεις νέους δρόμους με το έργο σου, να προσελκύσεις τους πιο ικανούς από τους φοιτητές, να συμβάλεις στην πρόοδο της κοινωνίας. Γι’ αυτό, κυβερνήσεις και Πανεπιστήμια προσφέρουν στο ανθρώπινο δυναμικό τους κάθε δυνατή βοήθεια (εργαστήρια, βιβλιοθήκες, υπολογιστές, ίντερνετ, τεχνικό, γραμματειακό, νομικό προσωπικό, υποτροφίες, βραβεία, ερευνητικά προγράμματα), ώστε απερίσπαστοι, διδάσκοντες και φοιτητές, να αφοσιωθούν στο έργο τους. Εμείς εδώ, προσομοιώνουμε μια τέτοια λειτουργία. Ακόμη και τα χρήματα που επενδύονται, δεν επενδύονται για να επιτευχθούν συγκεκριμένοι ακαδημαϊκοί και κοινωνικοί στόχοι, αλλά συχνά, απλώς για να ξοδευτούν, για να υπάρξει απορρόφηση κονδυλίων, για να ικανοποιηθούν τοπικοί παράγοντες, για να εξυπηρετηθούν συγκεκριμένα κέντρα ισχύος.
Οι αλλαγές που δρομολογούνται από το Υπουργείο Παιδείας, πρέπει να απαλλάξουν τα δυναμικά στοιχεία των πανεπιστημίων, που τα τελευταία χρόνια είναι όλο και περισσότερα, από ένα αρχαϊκό και αναποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο που καθηλώνει, αν δεν βραχυκυκλώνει, τις προσπάθειές τους. Αυτές οι δυνάμεις πρέπει να διεκδικήσουν τη μεταρρύθμιση, όχι μόνο γιατί αυτή θα τους διευκολύνει, αλλά γιατί έτσι το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο θα πάψει να αποτελεί διεθνή εξαίρεση και θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις μιας κοινωνίας που κοιτάζει μπροστά, στο μέλλον.
Η Βάσω Κιντή είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου