Επιστροφή στο μέλλον…

Μακεδονία, 28-12-2010
Της Μαριάνας Πυργιώτη

To ευρωπαϊκό όνειρο έγινε για κάποιες χώρες εφιάλτης

Από την 1η Ιανουαρίου η Εσθονία, μια μικρή χώρα του πρώην ανατολικού μπλοκ, θα γίνει η 17η χώρα του ευρώ, την ώρα που οι συζητήσεις για την τύχη του νομίσματος ή τη μορφή που θα πάρει τελικά το “υβρίδιο” της ευρωζώνης είναι κυριολεκτικά καθημερινές.Πόσοι από εμάς θυμόμαστε όσα λέγονταν στα ’90s για τον μεγάλο, τον κορυφαίο στόχο της δημιουργίας του ευρώ και της ζώνης των χωρών που σε πρώτη φάση θα συμμετείχαν; Για το όραμα της Ευρώπης μετά την καθιέρωση του νέου νομίσματος και τα όσα θετικά θα προέκυπταν για τους λαούς; Και ειδικά για εμάς του Έλληνες, που είχαμε “ταλαιπωρηθεί” πολλές φορές με την αδύναμη δραχμή, πόσο ελκυστική μας φαινόταν η προοπτική “να τα καταφέρουμε” ώστε να ακολουθήσουμε τις πρώτες 11 χώρες της ευρωζώνης του 1999;

Σήμερα, έντεκα χρόνια μετά, αμφισβητείται από όλους το αν κέρδισαν οι πολίτες ή, αντίθετα, αν κέρδισαν ακόμη περισσότερα τράπεζες, πολυεθνικές και μεγάλες επιχειρήσεις. Μετά την παγκόσμια κρίση μάλιστα, που τελικά έγινε και κρίση της ευρωζώνης, αμφισβητείται ακόμη και η ορθότητα της απόφασης να δημιουργηθεί το ευρώ χωρίς να υπάρχουν οι κατάλληλες -αντίστοιχες των εθνικών- υπερεθνικές υποδομές.

Οι αντιφάσεις της ευρωζώνης είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Για παράδειγμα, το χρέος των 16 χωρών ανέρχεται αυτή τη στιγμή περίπου στο 48% του παγκόσμιου χρέους, τη στιγμή που ο πληθυσμός τους είναι μετά βίας στο 5%, αλλά το ΑΕΠ τους ήταν πέρσι κοντά στα 9 δισ. ευρώ. Δηλαδή, η ευρωζώνη ήταν η δεύτερη οικονομικά δύναμη μετά τις ΗΠΑ, αφήνοντας πίσω την Κίνα και την Ιαπωνία. Η ανεργία όμως χτύπησε κόκκινο, καθώς περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι, ή το 9,6%, είναι χωρίς δουλειά, ποσοστό ίδιο με εκείνο του 1999, της χρονιάς δηλαδή που δημιουργήθηκε το ευρώ. Και οι προβλέψεις για το 2011 ανεβάζουν κατά δύο (!) μονάδες τον δείκτη, στο 11,7%, γεγονός που μάλλον αποδυναμώνει τα επιχειρήματα των αισιόδοξων για ανάκαμψη. Καμία οικονομία δεν μπορεί να αναπτυχθεί όταν μειώνεται η ιδιωτική κατανάλωση, και φυσικά οι θέσεις εργασίας δεν δημιουργούνται ως διά μαγείας: προαπαιτούνται επενδύσεις.

Πώς ακριβώς θα μπορέσουν να γίνουν ανταγωνιστικές οι προβληματικές χώρες της ευρωζώνης, όταν τα χρέη των περισσοτέρων αυξάνονται, τα εμπορικά τους ισοζύγια βουλιάζουν, οι κερδοσκοπικές επιθέσεις εναντίον τους συνεχίζονται, χωρίς να έχει ακόμη βρεθεί πρακτική λύση για την αποτελεσματική απώθηση των “πιράνχας”; Οι βίαιες δημοσιονομικές προσαρμογές -τις οποίες ούτε η… Γερμανία πέτυχε έγκαιρα χρονικά- μπορεί να είναι ίσως ένα κάποιο φάρμακο για χώρες-μπανανίες ως προς τις σπατάλες, όπως η Ελλάδα, αλλά δεν μπορούν να προσφέρουν τίποτε απολύτως σε χώρες όπως η Ιρλανδία ή η Πορτογαλία.

Και, φυσικά, απόψεις σαν αυτές του υπουργού Οικονομικών της Σλοβακίας Ιβάν Μίκλος -που εμφανίζει συμπεριφορά “νεοφώτιστου” του καπιταλισμού, όπως και πολλών άλλων του πρώην ανατολικού μπλοκ- δεν είναι παρά έπεα πτερόεντα, που εδράζονται στην εντελώς λανθασμένη αρχή, ή μάλλον στο δόγμα, της δημοσιονομικής προσαρμογής, χωρίς φυσικά να εξετάζονται οι πραγματικές αιτίες των ελλειμμάτων. Τι είπε ο Ι. Μίκλος; “Είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας και της Πορτογαλίας ‘μακροπρόθεσμα’ να μην είναι μέλη της ευρωζώνης”, διότι, όπως σημείωσε, «οι οικονομίες των δύο χωρών είναι ακατάλληλες για το ενιαίο σύστημα της ευρωζώνης».

Πολλοί έσπευσαν να χρεώσουν στο Βερολίνο τη δήλωση αυτή, αλλά είναι αμφίβολο αν κάτι τέτοιο ισχύει. Άλλωστε, το Βερολίνο δεν είναι ένα “ενιαίο” κέντρο αποφάσεων υπό την καθοδήγηση της Άγκελα Μέρκελ. Μόλις χτες η Deutsche Bank σε επίσημη έκθεσή της έκανε λόγο για την αναγκαιότητα έκδοσης ευρωομολόγου, θέση που πόρρω απέχει από αυτήν της καγκελαρίου. Βεβαίως, στην ίδια έκθεση θίγει και την πιθανότητα αναδιάρθρωσης των χρεών της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, ενώ προβλέπει ότι η Πορτογαλία θα καταφύγει και αυτή, τελικά, στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης.

Εν κατακλείδι, με αφορμή την είσοδο μιας ακόμη χώρας στην προβληματική αυτή την περίοδο οικογένεια του ευρώ, δίνεται η αφορμή για μία σειρά από σκέψεις, με κύρια την πραγματική πορεία της ευρωζώνης αυτή τη δεκαετία. Και ταυτόχρονα τον προβληματισμό για την εμφανώς επιδεινούμενη πολιτική αδυναμία των ηγετών της, όπως και του συνόλου των ηγετών της ΕΕ, να πραγματώσουν μία ένωση που θα έχει πραγματικά και όχι πλασματικά στοιχεία της Ευρώπης των πολιτών.

Το γερμανικό "θαύμα"

Αυτό που πολλοί αναλυτές ονόμασαν “νεομερκαντιλισμό” και έχει σαν πρωταγωνίστρια τη Γερμανία επιδεινώνει την κατάσταση στην ευρωζώνη, καθώς οι χώρες που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την εξαγωγική δυναμική της οδηγούνται εκ των πραγμάτων σε αξιοθρήνητη θέση αδυναμίας, με τα εμπορικά τους ισοζύγια μονίμως παθητικά και με ελάχιστα εργαλεία στα χέρια τους, αφού το βασικότερο, η ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας μέσω μιας υποτίμησης του νομίσματος, δεν υπάρχει πια.

Αλλά μη φανταστεί κανείς ότι οι ευημερούντες αριθμοί της Γερμανίας έχουν κοινωνική αντιστοίχιση. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, ανήκει στις χώρες όπου τα τελευταία χρόνια το χάσμα πλουσίων - φτωχών διευρύνθηκε με ραγδαίους ρυθμούς. Μόνο το διάστημα 2000-2005, επισημαίνει η σχετική έκθεση, “οι ανισότητες στις αμοιβές και η φτώχεια μεγάλωσαν στη Γερμανία πιο γρήγορα από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ”.

Δεν είναι τυχαίο. Η Γερμανία μεταξύ του 1999 και του 2008 αύξησε κατά 2% το ανά μονάδα κόστος εργασίας. Την αντίστοιχη περίοδο στις περίφημες χώρες-PIGS η αύξηση ήταν από 28%-31%! Και για να μη χρησιμοποιούμε μόνον τις χώρες του νότου, οι οποίες έχουν αποκτήσει “κακό” όνομα, η Γαλλία, που ασφαλώς δεν συγκαταλέγεται στους… παρίες αλλά στους πυλώνες της ΟΝΕ, είχε 17% αύξηση, και φυσικά το εμπορικό της ισοζύγιο από πλεονασματικό έγινε επίσης ελλειμματικό.