Αλλοτε και τώρα

 Του Γιώργου Γιαννουλόπουλου, Ελευθεροτυπία, 18.12.10 

"Και με την κίνηση αυτή περνάμε από την πολιτική στην επικράτεια της λαϊκιστικής γκρίνιας. Φυσικά αναφέρομαι σε μια ατμόσφαιρα, σε μια ρητορική, η οποία εκμεταλλεύεται τη γενική και δικαιολογημένη δυσαρέσκεια για να υποδείξει ένα διαφορετικό δρόμο, που κανείς ωστόσο δεν τολμάει να μεταφράσει σε συγκεκριμένη πρόταση."

Ενα από τα πράγματα που ακούμε συνεχώς τα τελευταία δυόμισι χρόνια είναι ότι η κρίση που μας έχει πιάσει από το λαιμό αποτελεί μια νέα εκδοχή του '29. Πράγμα κατά βάση σωστό. Τούτου δεδομένου, θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε όχι μια εμπεριστατωμένη σύγκριση, για την οποία χρειάζονται γνώσεις που δεν διαθέτουμε, αλλά -γενικεύοντας φυσικά- κάτι πιο περιορισμένο: να δούμε πώς αντέδρασαν οι αριστεροί τότε και πώς αντιδρούν τώρα. Ας μπούμε, λοιπόν, στη θέση κάποιου αριστερού το 1929. Η πρώτη διαπίστωσή του είναι ότι πρόκειται για κρίση συστημική.

Και για να το προχωρήσουμε λίγο, μια κρίση που μέσα από την επίλυσή της το σύστημα θα αναπαραχθεί, βελτιωμένο μεν και πιο σταθερό, αλλά έχοντας διατηρήσει ή ακόμα και ενισχύσει την ταξική δομή του, εφ' όσον το τίμημα το πλήρωναν όχι εκείνοι που την προκάλεσαν αλλά οι εργαζόμενοι. Αρα, τι κάνουμε; Το συμπέρασμα ήταν προφανές: δεν συμβάλλουμε στην επίλυση της κρίσης - αντίθετα «βαθαίνουμε τις αντιφάσεις», δηλαδή τραβάμε το σχοινί για να καταρρεύσει ο καπιταλισμός. Κι αυτό όχι επειδή μας αρέσει το μπάχαλο, αλλά γιατί υπάρχει ένα φωτεινό παράδειγμα μιας νέας κοινωνίας, η οποία για όσους έχουν μάτια χτίζει το σοσιαλιστικό αύριο των εργατών, χωρίς οικονομικές κρίσεις και χωρίς εκμετάλλευση. Τόσο απλά!

Η σύνοψη αυτή δεν νομίζω ότι απέχει πολύ από την πολιτική του ΚΚΕ σήμερα. Και από άποψη λογικής και ιδεολογικής συνέπειας είναι άψογη. Μόνο που κάτι έχει πάει στραβά: ο σοσιαλιστικός παράδεισος δεν μας βγήκε και, συνεπώς, η αλληλουχία των επιχειρημάτων οδηγεί σε έναν προορισμό τον οποίο έχουμε ήδη απορρίψει. Ή, μάλλον, για να τον αποδεχθούμε θα πρέπει πρώτα να αρνηθούμε τα προφανή και τεκμηριωμένα σφάλματα και εγκλήματα, και να θεωρήσουμε τον υπαρκτό σοσιαλισμό σαν το αξεπέραστο μοντέλο που για κάποιους λόγους στράβωσε, πλην όμως παραμένει ο μόνος ορθός στόχος. Κάπως έτσι εξηγείται η στροφή του ΚΚΕ προς το σταλινισμό.

Τα πράγματα αποδεικνύονται πολύ πιο περίπλοκα στην εκτός ΚΚΕ Αριστερά. Γενικεύοντας πάλι, τα βασικά χαρακτηριστικά του σοβιετικού μοντέλου (κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία, δικτατορία του προλεταριάτου και μονοκομματικό κράτος) έχουν εγκαταλειφθεί, ενίοτε ρητά και ως επί το πλείστον σιωπηρά, όμως το σκεπτικό που οδηγεί προς αυτά παραμένει και ενισχύεται. Τελευταία μάλιστα μνημονεύεται ολοένα και περισσότερο η προοπτική ενός «σοσιαλιστικού μετασχηματισμού». Κάτι που ακούγεται θαυμάσια, ιδίως σε τούτες τις μαύρες μέρες, χωρίς ωστόσο να εξειδικεύεται, γιατί τότε όσοι το προτείνουν θα αναγκαστούν να απαντήσουν σε διάφορα ερωτήματα που θα ήθελαν πάση θυσία να αποφύγουν. Και με την κίνηση αυτή περνάμε από την πολιτική στην επικράτεια της λαϊκιστικής γκρίνιας. Φυσικά αναφέρομαι σε μια ατμόσφαιρα, σε μια ρητορική, η οποία εκμεταλλεύεται τη γενική και δικαιολογημένη δυσαρέσκεια για να υποδείξει ένα διαφορετικό δρόμο, που κανείς ωστόσο δεν τολμάει να μεταφράσει σε συγκεκριμένη πρόταση. Εξαιρέσεις προς την αντίθετη κατεύθυνση υπάρχουν. Αν κατάλαβα καλά ένα πρόσφατο άρθρο του Ι. Δραγασάκη, η λύση βρίσκεται στην αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων μέσα στην Ευρώπη, που θα μας απομακρύνει από τη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία των ασύδοτων αγορών επί της πραγματικής οικονομίας και της κοινωνίας.

Πόσοι όμως έχουν τα κότσια να το δηλώσουν ανοιχτά και να χαράξουν συνεπή πολιτική με αυτό ως γνώμονα; Οταν ο Περισσός φαίνεται να εισπράττει -όχι όσο θα περίμενε κανείς, αλλά εισπράττει- τη φθορά της κυβέρνησης, η αγωνία τής εκτός ΚΚΕ Αριστεράς είναι πώς να το μιμηθεί. Καιρός λοιπόν για τσαχπίνικες αγωνιστικές ατάκες που παίζουν στα δελτία και πεδίον δόξης λαμπρόν για όσουν ανήκουν στο κλαμπ «Είμαι πολύ αριστερός, δοξάστε με!».