Ποιοι Δήμοι απειλούνται με χρεοκοπία

 Του Κώστα Σαρρή, Ημερησία, 28.10.10
Θύελλα αντιδράσεων (ακόμα και σε κυβερνητικά χείλη ενόψει εκλογών) ξεσήκωσαν οι προτάσεις του προέδρου της Τράπεζας της Ελλάδας Γ. Προβόπουλου.  Μίλησε για περικοπές στα ΚΑΠΗ (όπως εκδρομές και δωρεάν διακοπές για μια 5ετία), κλείσιμο δημοτικών ΜΜΕ και συγχώνευση καναλιών της δημόσιας τηλεόρασης με εκατοντάδες δημοσιογράφους, τεχνικούς, διοικητικούς που εργάζονται εκεί, περικοπές στα ΤΕΙ, αύξηση εισιτηρίων του ΟΑΣΑ, μέχρι και μείωση των δαπανών για τη μεταφορά των μαθητών στην περιφέρεια. Μερικά από αυτά αποτελούν δείγμα τι σημαίνει χρεοκοπημένοι δήμοι, εγκλωβισμένοι στη θηλιά του τραπεζικού δανεισμού εξαιτίας των περικοπών. 'Η αλλιώς της στάσης πληρωμών που κήρυξε το δημόσιο στην τοπική αυτοδιοίκηση (όπως και στις συγκοινωνίες), προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του στους κερδοσκόπους-δανειστές του.

Οι ειδήσεις για τα κλεισίματα παιδικών, βρεφονηπιακών, σταθμών (ή έστω για το χαράτσι στην εξυπηρέτηση χιλιάδων οικογενειών), μαζί με τα χρέη που πνίγουν τους δήμους, το ψαλίδισμα στους υπαλλήλους και τη διάλυση υπηρεσιών που αφορούν τη ζωή των ανθρώπων στις γειτονιές, έχουν την τιμητική τους ενόψει των δημοτικών εκλογών.

Εκλογές με κεντρικό πολιτικό μήνυμα πλέον και μέσα από τα πρωθυπουργικά χείλη στη διακαναλική συνέντευξη που προκάλεσε ντόρο.

Μια κατάσταση που θυμίζει την περσινή φάση των κοινοβουλευτικών εκλογών, με αλλαγή ρόλων. Οταν, δηλαδή, ο Κ.Καραμανλής ομολογούσε ανοιχτά την πολιτική χρεοκοπία της κυβέρνησής του (μαζί με την οικονομική) με την αξιωματική αντιπολίτευση (Γ. Παπανδρέου τότε) να αρνείται να στοιχιστεί μαζί του όπως κάνει τώρα ο Σαμαράς. Τότε, ο Καραμανλής έφυγε. Τώρα ο Παπανδρέου το θέτει ως δίλημμα: Να μείνω με το Μνημόνιο ή να φύγω; Και τον Σαμαρά να τρώει τα νύχια του...

Κι αυτά μέσα σε ένα περιβάλλον, σήμερα, που η οικονομική κρίση διεθνώς παραμένει, απλώνοντας τα πλοκάμια της πολιτικής κρίσης στην Ευρώπη, από την απεργιακή Γαλλία του Σαρκοζί και την ασταθή κοινοβουλευτικά κυβέρνηση Σοάρες στην Πορτογαλία, έως την Ισπανία, την Ιρλανδία ακόμα και την Γερμανία της παραπαίουσας στις δημοσκοπήσεις Μέρκελ.

Τι σημαίνει χρεοκοπημένοι δήμοι και περιφέρειες;

Αυτές οι αποτυχίες της διεθνούς οικονομικής κρίσης (και στην ελληνική βερσιόν της) που χτύπησαν την κυβέρνηση Καραμανλή, μαζί με τη γενικευμένη κοινωνική κατακραυγή (από τις απεργίες για το ασφαλιστικό και τις φοιτητικές κινητοποιήσεις για το άρθρο 16, έως τη δολοφονία Γρηγορόπουλου), χτυπούν διπλά τώρα και την κυβέρνηση Παπανδρέου.

Αυτά τα αδιέξοδα έχουν άμεσο αντίκτυπο και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Κι αυτή η εικόνα, δεν είναι μόνο ελληνική.

Τα παραδείγματα της γαλλικής πόλης Σεντ Ετιέν, και της γερμανικής Πφορτζχάιμ έχουν να πουν πολλά, ενώ ακόμα και η Morgan Stanley μαζί με την Standard & Poor΄s ασχολούνται εκτενώς σε εκθέσεις τους με τη χρηματοοικονομική κατάσταση των δήμων και των τοπικών αρχών στην ευρωζώνη σε συνθήκες κρίσης.

Η Morgan Stanley εκτιμά σε πρόσφατη έκθεσή του ότι το χρέος της κεντρικής κυβέρνησης δεν αποτελεί το μοναδικό πρόβλημα σε πολλές από τις χώρες της ευρωζώνης. Οι υποχρεώσεις και οι προϋπολογισμοί των δήμων είναι εξίσου σημαντικοί.

Αρκετές δημόσιες υπηρεσίες χρηματοδοτούνται μέσω της κεντρικής κυβέρνησης. Η τελευταία ωστόσο δεν έχει πλήρη έλεγχο στον δανεισμό των δήμων και είναι σιωπηρά υπεύθυνη για τα χρέη των οργανισμών και δήμων που εξαρτώνται από τη βοήθειά της.
"Και τι θα γίνει αν προκύψουν σημαντικά ελλείμματα σε δημοτικό επίπεδο;", σημειώνει. 

"Η χρήση των κεφαλαίων της ΕΕ μπορεί να φανεί αποτελεσματική, αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα. Για τις χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης, αυτό θα ήταν αρκετό για να χρηματοδοτήσουν πλήρως τα ελλείμματα των τοπικών κοινοτήτων".

Μετά τις τράπεζες... οι Δήμοι;

O αμερικανικός χρηματοοικονομικός οίκος τονίζει επίσης πως το θέμα έχει συζητηθεί αρκετά, αλλά πολύ λίγο έχει διερευνηθεί. Και διερωτάται, «μήπως μετά από την κρατική βοήθεια προς τον τραπεζικό κλάδο, αυτή θα είναι η επόμενη αρνητική έκπληξη».

Σύμφωνα με την Morgan Stanley, χωρίς να υπάρχει επίσημη υποχρέωση, οι εθνικές κυβερνήσεις αναμένεται να στηρίξουν τους εγχώριους δήμους σε περίπτωση χρηματοοικονομικής κρίσης. Υπογραμμίζει ακόμη ότι ανέκδοτα στοιχεία κάνουν λόγο για κάποιους δήμους, ιδιαίτερα στην περιφέρεια της ευρωζώνης, που η πρόσβασή τους στην αγορά γίνεται όλο και πιο δύσκολη.

Και η S&P έχει προβεί σε ανάλογες εκτιμήσεις. Η εφημερίδα Guardian ανέφερε:
«Αυτές τις μέρες τα πρωτοσέλιδα ασχολιούνται με την κρίση στην ευρωζώνη, όμως σε ένα χαμηλότερο επίπεδο ωριμάζει και μια άλλη κρίση χρέους. Αυτή την χρονιά αναμένεται οι ευρωπαϊκές πόλεις και περιφέρειες να ξεχυθούν στην αγορά αγχωμένες να χρηματοδοτήσουν το όλο και διογκούμενο χρέος τους.

Ο δανεισμός των δήμων και των περιφερειών αναμένεται να φτάσει στο ιστορικό ρεκόρ του σχεδόν 1,3 τρισ ευρώ, σύμφωνα με την εταιρεία αξιολόγησης Standard & Poor΄s (S&P).

Το μεγαλύτερος μέρος αυτών των δανείων θα γίνει από τα ιδιαιτέρως αποκεντρωμένα γερμανικά Lander (κρατίδια) και τις υπερχρεωμένες περιφέρειες της Ισπανίας, που αντιμετωπίζουν δραστικές περικοπές στη χρηματοδότηση από την κεντρική κυβέρνηση και ακριβότερο κόστος δανεισμού».

Χρεοκοπημένοι δήμοι και περιφέρειες

Οι δήμοι και στην Ελλάδα είναι βουτηγμένοι στα χρέη. Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών, οι συνολικές τραπεζικές υποχρεώσεις των δήμων ανέρχονται στα 1,7 δισ. ευρώ, και τα χρέη προς τρίτους σε 1 δισ. ευρώ.

Στη δεκάδα των πιο υπερχρεωμένων δήμων εξαιτίας παλαιών κυρίως δανείων εμφανίζονται κατά σειρά:

Ο Πειραιάς με 131 εκατομμύρια ευρώ, η Αθήνα με 130 εκατ. ευρώ, η Θεσσαλονίκη με 75 εκατ. ευρώ, το Μενίδι με 55 εκατ. ευρώ, το Μαρούσι με 52 εκατ. ευρώ, ο Ασπρόπυργος και η Ρόδος με 41 εκατ. ευρώ, η Νίκαια Αττικής με 40 εκατ. ευρώ, το Περιστέρι με 38 εκατ. ευρώ και τα Γιάννενα με 32 εκατ. ευρώ.

Στις αρχές του καλοκαιριού, το υπ. Εσωτερικών, μετά την προειδοποίηση του δήμου Πειραιά ότι θα σταματήσει λόγω των χρεών του τη μισθοδοσία των υπαλλήλων του, έδωσε τη δυνατότητα στους υπερχρεωμένους δήμους να δανειστούν από το Ταμείο Παρακαταθηκών ως το τέλος του χρόνου αποκλειστικά και μόνο για να εξοφλήσουν μέρος των τοκοχρεολυτικών δόσεων των δανείων τους προς τράπεζες.

Τι έγινε αλλού...

Τα παραδείγματα της γαλλικής πόλης Σεντ Ετιέν, και της γερμανικής Πφορτζχάιμ έχουν να πουν πολλά για το πού οδήγησε το άνοιγμα της χρηματοδότησης στους τραπεζίτες. Όπως ανέφερε μια είδηση στην «Καθημερινή» τον Απρίλη: "Η ηλικίας 800 ετών πόλη βρέθηκε να χρωστάει στην Deutsche Bank 1,18 εκατ. ευρώ εξαιτίας συμφωνίας που είχε συνάψει με γερμανική τράπεζα και αρχικά φαινόταν ευνοϊκή".

Αναγκάσθηκε, έτσι, να μην αποπληρώσει το χρέος της, αφήνοντας σε εκκρεμότητα 10 πιστωτικά παράγωγα τόσο επισφαλή ώστε καμία τράπεζα δεν θα τα αγόραζε πλέον... Η Σεντ Ετιέν προχώρησε δύο φορές σε αύξηση των φόρων, περιόρισε κατά 75% το σχέδιο ανακαίνισης τοπικού μουσείου, που μνημόνευε την εκλιπούσα βιομηχανία εξόρυξης χάλυβα στην πόλη, και ακύρωσε την κυκλοφορία ενός τραμ.

Η Πφορτζχάιμ ακυρώνει σχέδια αποκατάστασης οδικών δικτύων, σχολείων και ανακαινίσεις κτιρίων, καθώς οι τοπικές αρχές της Βάδης Βυρτεμβέργης στην Καρλσρούη της έδωσαν εντολή να περιορίσει τον προϋπολογισμό της κατά 240 εκατ. ευρώ, δηλαδή κατά 12% ετησίως για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Ο λόγος δεν ήταν παρά η ζημία ύψους 55 εκατ. ευρώ που χρεώθηκε από πιστωτικά παράγωγα και το έλλειμμα ύψους 50 εκατ. στα δημόσια οικονομικά της... η γνωστή ως "Χρυσή Πόλη" λόγω της παράδοσής της στη βιομηχανία κοσμημάτων και ρολογιών, είχε απλούστατα εμπιστευτεί την Deutsche Bank που το 2004 και το 2005 την συμβούλεψε να στοιχηματίσει στα επιτόκια.

Αποκέντρωση του Μνημονίου... μέσω "Καλλικράτη"

Ο Δήμος Αθηναίων την τριετία 2007-2009 μόνο για τους τόκους των δανείων που έχει βάλει, έχει καταβάλλει το ποσό των 50 εκατ. ευρώ. Οι αναγκαίες επιχορηγήσεις του κράτους στην τοπική αυτοδιοίκηση έχουν πετσοκοπεί ήδη 30% το 2010. Οι δήμοι ήδη έχουν βγει στους ανέμους των κερδοσκόπων-δανειστών, λόγω των κρατικών περικοπων. Την ερχόμενη τριετία προβλέπεται να πέσει "μαχαίρι" μισού δισ. ευρώ σε δήμους και περιφέρειες.

Με τον «Καλλικράτη» μπαίνουν όροι στο δανεισμό, αναφέρει ο Λέανδρος Μπόλαρης στο περιοδικό ΣΑΚ:

α) το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης της δημόσιας πίστης κάθε Δήμου/Περιφέρειας να μην υπερβαίνει το 20% των ετήσιων τακτικών του εσόδων, β) το συνολικό χρέος του Δήμου/Περιφέρειας που προβαίνει σε δανεισμό να μην υπερβαίνει το ποσοστό των συνολικών εσόδων του. Ως συνολικό χρέος θεωρούνται οι συνολικές μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις του.

Όλα είναι έτσι σχεδιασμένα ούτως ώστε: Πρώτον να διασφαλίζονται οι τράπεζες, μην και βρεθούν με ένα βουνό μη-εξυπηρετούμενων δανείων από τους ΟΤΑ. Δεύτερον, να οδηγηθούν οι «υπερχρεωμένοι» δήμοι και περιφέρειες στα «προγράμματα εξυγίανσης» που θα υπαγορεύονται από την ελεγκτική αρχή που θα δημιουργηθεί για αυτό το σκοπό, όπως παραδέχονται και οι εκθέσεις των Morgan Stanley και S&P.

Ποιος πιστεύει ότι η "αποκέντρωση του Μνημονίου" δεν είναι το άλλο όνομα του "Καλλικράτη";

Κώστας Σαρρής, Ksarris@pegasus.gr