«Je lutte des classes»: η ανατομία της σύγκρουσης στη Γαλλία

Της Μαρτίν Μπυλαρ, «Guardian» στις 13.10.10, από τα ΕΝΘΕΜΑΤΑ της ΑΥΓΗΣ

Το κίνημα κατά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης στη Γαλλία σημείωσε την Τρίτη μια σημαντική επιτυχία, που όχι μόνο μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για την πορεία της γαλλικής κοινωνίας αλλά στέλνει ένα μήνυμα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε μια από τις μαζικότερες κινητοποιήσεις των τελευταίων χρόνων, εκατομμύρια άνθρωποι αμφισβήτησαν την κυρίαρχη λογική των «αναγκαίων» μεταρρυθμίσεων, εις βάρος του κόσμου της εργασίας.
Η δυναμική των κινητοποιήσεων όμως δεν ήταν δεδομένη· χτίστηκε σιγά σιγά πάνω σε ορισμένες θεμελιώδεις προϋποθέσεις: σοβαρή συνδικαλιστική δράση στους χώρους δουλειάς αντί μιας γενικόλογης ρητορείας που θα εξαργυρωθεί πολιτικά σε κάποιες εκλογές, ενότητα δράσης των συνδικάτων και της Αριστεράς αντί της πολυδιάσπασης και του διαρκούς ανταγωνισμού, μακρόπνοος σχεδιασμός των κινητοποιήσεων (οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν στις αρχές Ιουνίου) αντί μιας «συμβολικής» μεγάλης διαμαρτυρίας, χωρίς συνέχεια. Μάλλον χρειαζόμαστε κι εμείς μερικά μαθήματα γαλλικών.

μετάφραση: Κώστας Σπαθαράκης

Κ.Σπ.

Ήταν πιο νέοι, πιο πολλοί και πιο μαχητικοί. Ο αριθμός των Γάλλων που διαδήλωσαν την περασμένη Τρίτη στις περισσότερες πόλεις της χώρας ξεπέρασε, σύμφωνα με τα συνδικάτα, τα τρία εκατομμύρια (κατά την αστυνομία στους δρόμους βγήκαν 1,2 εκ.). Πέρα όμως από τους αριθμούς, το σημαντικό είναι πως στην κινητοποίηση συμμετείχαν μαθητές και φοιτητές, εργαζόμενοι του ιδιωτικού τομέα (μαζί με τους εργάτες στα 11 από τα 12 γαλλικά διυλιστήρια) και υπάλληλοι του δημοσίου. Πρόκειται αναμφισβήτητα για τεράστια επιτυχία, ακριβώς τη στιγμή που η κυβέρνηση υπολόγιζε στην «κούραση» των διαδηλωτών και τον κατακερματισμό του κινήματος, για να μπορέσει να περάσει αβρόχοις ποσί τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος.

Τον περασμένο Ιούνιο, όταν έγινε η πρώτη διαδήλωση, την οποία θα διαδέχονταν μια σειρά από ολοένα και μεγαλύτερες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, κυριαρχούσε στον γαλλικό λαό ένα αίσθημα παραίτησης και αποδοχής των «αναγκαίων» μεταρρυθμίσεων. Κι όμως, μερικούς μήνες αργότερα, κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το γεγονός πως ο γαλλικός λαός απορρίπτει τα σχέδια της κυβέρνησης.

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που εξηγούν αυτή την αντιστροφή του κλίματος. Πρώτον, τα συνδικάτα συγκρότησαν ένα ενιαίο μέτωπο αμφισβήτησης της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης, παρά τις επιμέρους διαφωνίες τους ή τις άλλες ιδεολογικές τους διαφορές. Αυτό τους επέτρεψε να συσπειρώσουν τους εργαζομένους, πηγαίνοντας από εταιρεία σε εταιρεία, και να δώσουν τη μέγιστη δυνατή δημοσιότητα στα επιχειρήματά τους.

Δεύτερον, οι ίδιοι οι χώροι εργασίας έχουν γίνει ανυπόφοροι, κι αυτό το νιώθουν ολοένα και πιο έντονα οι εργαζόμενοι. Πολλοί διαδηλωτές είπαν, μιλώντας στον Τύπο, πως απλούστατα «δεν αντέχουν να δουλεύουν μέχρι τα 67 ή και παραπάνω» — μάχονται για να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να τους καταστρέψει η δουλειά τους. Τέλος, ένα αίσθημα μεγάλης αδικίας έπαιξε ρόλο στη στάση που τηρούν επί του παρόντος οι Γάλλοι εργαζόμενοι. Τη στιγμή που ανακοινώνονταν οι «αναγκαίες» μεταρρυθμίσεις, το κοινό μάθαινε πως μια από τις πλουσιότερες γυναίκες στη Γαλλία, η κληρονόμος της L’Oreal Λιλιάν Μπετανκούρ, πήρε από το υπουργείο Οικονομικών ένα τσεκ με μια τεράστια επιστροφή φόρου, λόγω της μείωσης του ανώτατου φορολογικού συντελεστή, η οποία θεωρήθηκε από πολλούς ως ένα δώρο στους μεγιστάνες του πλούτου.

Σημαίνουν άραγε όλα αυτά πως βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός νέου Μάη, όπως υποστήριξαν κάποιοι; Ορισμένες όψεις της παρούσας σύγκρουσης κατατείνουν πράγματι σε αυτό: υπάρχει μια εμφανής αίσθηση δυσαρέσκειας σε ευρύτατα τμήματα των εργαζομένων, έχουν αναδειχθεί οι οικονομικές ανισότητες που προκαλούν σοκ, και πολλοί αισθάνονται πως βρίσκονται στριμωγμένοι στο πρώτο σκαλί της αγοράς εργασίας, χωρίς καμιά ελπίδα να ανελιχθούν έστω και λίγο — πολλώ δε μάλλον να φτάσουν στην κορυφή. Αυτό το «ώς εδώ» είναι που παράγει τις κοινωνικές εκρήξεις. Στα γεγονότα όμως του Μάη του 1968 πρωταγωνίστησε μια συμπαγής, μαχητική Αριστερά, που προσέβλεπε σε μεγάλο βαθμό στην εξουσία. Η Αριστερά, την εποχή εκείνη, εκπροσωπούσε τη βούληση να σταματήσει επιτέλους η πολιτική κυριαρχία της Δεξιάς που είχε κρατήσει ήδη πάνω από δύο δεκαετίες και έμοιαζε ακλόνητη. Στον Μάη άλλωστε οι δημόσιοι διανοούμενοι συντάχθηκαν με την προοπτική μιας κοινωνικής ανατροπής.

Η παρούσα πολιτική συγκυρία δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Σήμερα η σοσιαλιστική Αριστερά δεν είναι τόσο πρόθυμη να προχωρήσει σε κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Ο Ντομινίκ Στρως-Καν, ένας από τους πιθανούς υποψηφίους του Σοσιαλιστικού Κόμματος στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές, δήλωσε τον περασμένο Μάιο δημόσια πως «δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να παίρνουμε σύνταξη στα 60». Τα κόμματα της «άκρας» Αριστεράς παραμένουν διαιρεμένα και διαφωνούν σε κομβικά ζητήματα, παρόλο που κατόρθωσαν να συγκροτήσουν ένα κοινό μέτωπο ενόψει της μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος. Όσο για τους διανοούμενους, πέρα από μια συλλογικότητα με την επωνυμία Les Economistes Atterrés (Τρομοκρατημένοι οικονομολόγοι), η οποία ασκεί κριτική στη νεοφιλελεύθερη πολιτική της κυβέρνησης, οι υπόλοιποι λάμπουν διά της σιωπής τους.

Η απήχηση, η αποφασιστικότητα και τα καινούργια συνθήματα του κινήματος είναι, από πολλές απόψεις, κάτι που δεν έχει προηγούμενο στη Γαλλία. Τo «Je lutte des classes» (Εγώ παλεύω/πάλη των τάξεων), που δημιούργησε ο σχεδιαστής Ζεράρ Παρί-Κλαβέλ και το εργαστήριό του Ne Pas Plier έγινε έμβλημα των διαδηλωτών — ένα λογοπαίγνιο που συνδυάζει σε μια φράση τις προσωπικές και τις συλλογικές μάχες που διεξάγονται σήμερα.

Και αυτό που συμβαίνει είναι ότι αναζωπυρώνεται η ταξική πάλη, που είχε ξεχαστεί από τη δεκαετία του 1980. Η συστράτευση νέων (που ανησυχούν για το μέλλον τους) και μεγαλύτερων (που ανησυχούν για τη σύνταξή τους) είναι μια εξέλιξη που υπόσχεται πολλά. Το αν το κίνημα αυτό θα επιτύχει τους στόχους του θα εξαρτηθεί εν μέρει από την επόμενη κινητοποίηση, το Σάββατο 16 Οκτωβρίου.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφ. «Guardian» στις 13.10.10. Η Martine Bulard είναι οικονομολόγος, δημοσιογράφος και μέλος της σύνταξης της «Monde diplomatique». Έχει γράψει τα βιβλία «Inde Chine, la course du dragon et de l’éléphant» (Fayard 2009) και «L’Occident malade de l’Occident» (Fayard 2010, μαζί με τον Jack Dion).