Στ.Μπένος:Προκλήσεις και Προτεραιότητες για τις πόλεις σήμερα

@Από το "Πόλεις και Πολιτικές"
Τον Σεπτέμβριο του 2006 το ΙΣΤΑΜΕ οργάνωσε στην Πάτρα εκδήλωση με θέμα "Προκλήσεις και Προτεραιότητες  για τις πόλεις σήμερα", με τη συμμετοχή του Σταύρου Μπένου, ξεχωριστής προσωπικότητας στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.Στην ομιλία του, που στηρίζεται σε βιωμένη εμπειρία , παρουσιάζει την αλλαγή ρόλου των δημοτικών αρχών με την πάροδο του χρόνου και των θεσμικών αλλαγών , αναφέρεται στα διάφορα μοντέλα Δημάρχων και υποδεικνύει τη μεγάλη πρόκληση για τους Δήμους.Τον σχεδιασμό της Τοπικής ανάπτυξης.

"Θέλω να κρατήσετε τρεις ενότητες από αυτά που θα σας πω. 

Η πρώτη ενότητα που πρέπει να έχει κανείς υπόψη του για να μιλήσει για το ρόλο μιας σύγχρονης πόλης, είναι το θεσμικό της περιβάλλον. 

Η δεύτερη έχει να κάνει με τα βασικά εργαλεία που πρέπει να έχει στα χέρια της για να μπορέσει να απογειωθεί πραγματικά.  

Η τρίτη και σημαντικότερη είναι το υποκείμενο στο οποίο απευθύνεται που είναι οι πολίτες της. Με βάση αυτούς τους άξονες θα ξεφυλλίσουμε απόψε τις βιωματικές μου σελίδες για την πόλη και την αυτοδιοίκηση.  

Ερχόμαστε στον πρώτο άξονα,  στο θεσμικό περιβάλλον.  Η αυτοδιοίκηση στην πατρίδα μας έχει κάνει δυο μεγάλους ιστορικούς κύκλους, τους οποίους εγώ τους έζησα.

Ο πρώτος έχει να κάνει με το ότι έγινε από Συνδικάτο τοπική λαϊκή εξουσία. Όταν εγώ έγινα Δήμαρχος δεν ξεχώριζες το Δήμαρχο από τον Πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου. Ήταν τόσο ασήμαντες οι αρμοδιότητες που μοιραία τα πράγματα ωθούσαν την αυτοδιοίκηση σε ένα αμιγώς διεκδικητικό ρόλο και διαμόρφωναν χαρακτηριστικά συνδικαλιστικά. Εγώ έζησα τη μαγική αυτή περίοδο που η αυτοδιοίκηση άρχισε σιγά – σιγά να μεταπλάθεται και να γίνεται τοπική λαϊκή εξουσία.  

Ο δεύτερος μεγάλος ιστορικός κύκλος,  που σε μεγάλο βαθμό τον οφείλουμε σε μία πολύ μεγάλη προσωπικότητα της πολιτικής,  τον αείμνηστο Γιώργο Γεννηματά, ήταν η κατάκτηση ενός σημαντικού πεδίου που ήταν μέχρι τότε πεδίο οριακό έως άγνωστο για την αυτοδιοίκηση. Σήμερα είναι το μεγάλο κεκτημένο της,  η τοπική ανάπτυξη.  Παλιά δεν τολμούσε ο Δήμαρχος να σκεφτεί ότι μπορεί να είναι πρωταγωνιστής,  ήταν παρίας της τοπικής ανάπτυξης. Σήμερα είναι ο ουσιαστικός πρωταγωνιστής. Αυτός είναι ο δεύτερος κύκλος. 

Αλίμονο όμως από τη δεκαετία του ’80  και μετά υπάρχει μια υποχώρηση ιδεολογική. Όχι ιδεολογική με την έννοια του ρόλου του πολιτικού συστήματος και των κομμάτων,  αλλά του ρόλου της ιδεολογίας και του κινηματικού χαρακτήρα της ίδιας της αυτοδιοίκησης.  Προς το τέλος της δεκαετίας του ’80, τη δεκαετία του ’90, έγινε μια μετάλλαξη της αυτοδιοίκησης.Εν πολλοίς έγινε διαχειριστικός θεσμός και επικάθισαν στις δάφνες τους οι αυτοδιοικητικοί με τις κατακτήσεις των δυο προηγούμενων κύκλων που σας προανέφερα.  Και ενώ η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλπάζει κυριολεκτικά σε όλο τον κόσμο,  διεκδικώντας καινούρια πεδία,  καινούριες δραστηριότητες στην πατρίδα μας ένα τέτοιο Κίνημα ακόμη δυστυχώς δεν έχει αναπτυχθεί. 

    

Ποιο είναι αυτό το καινούριο πεδίο; Να σας το πω πολύ απλά: ένα πεδίο που δεν το έχουν αγαπήσει ακόμη οι δήμαρχοι.  Γιατί έχουν ερωτευτεί το ρόλο του δημάρχου – εργολάβου. Ξέρετε είναι ελκυστικό αυτό, το συναντάμε και στη θεωρία της λειτουργίας του κράτους και στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, είναι η λεγόμενη ροπή προς την εκτελεστικότητα. Αρέσει στα πολιτικά στελέχη να συνδέουν το όνομά τους  –είναι ανθρώπινο αυτό- με μεγάλα έργα. Αλλά υπάρχει το καινούριο πεδίο για το οποίο σας μίλησα, είναι η παροχή υπηρεσιών.  Αυτό είναι το μεγάλο πεδίο που συγκλονίζει όλο τον κόσμο, με το σύνθημα «Πρώτα ο πολίτης», που έκανε πολλές μεγάλες χώρες μέσω της αυτοδιοίκησης να ξαναθυμηθούν το ρόλο του κράτους. Το κράτος, επειδή υπήρξε μια πολύ μεγάλη κατάκτηση,  ήταν γέννημα του Διαφωτισμού και της Γαλλικής επανάστασης,  είναι ένα εργαλείο στα χέρια της πολιτικής υπέρ της κοινωνίας των πολιτών. Ας μην ξεχνάμε ότι το κράτος ξεκινάει από την αυτοδιοίκηση. 

    

Συνεπώς ένα πράγμα που πρέπει να έχουμε υπόψη μας για την πόλη σήμερα είναι ο νέος ρόλος που μπορούμε να παίξουμε σε αυτήν.  Αν Ανδρέα εμένα με ρωτούσες σήμερα,  αν ήμουν δήμαρχος,  τι θα με έκανε ευτυχισμένο, η απάντηση θα ήταν απλή: αν οι πολίτες μου για ό,τι πρόβλημα είχαν,  μπορούσαν να το λύσουν στην πόρτα του Δημαρχείου χωρίς να χρειάζεται να πάνε πουθενά αλλού,  τότε θα ήμουν ευτυχής.  Πως θα γίνει αυτό; Αυτό είναι το ερώτημα. Θα γίνει όταν και θεσμικά πέσουν τα τείχη που είναι πολλά.  Ποια είναι αυτά τα τείχη;  Προσέξτε τώρα το παράδοξο της υπόθεσης:  το μεγαλύτερο τείχος είναι εκείνο που έδωσε φτερά στην αυτοδιοίκηση της δεκαετίας του κύκλου της μεταπολίτευσης από το ’74  και μετά, του κύκλου δηλαδή του ’70 – ’80 –’90: το άρθρο 102 του Συντάγματος. 

    

Για όσους δεν το γνωρίζουν να σας το πω απλά τι λέει αυτό το άρθρο:  Αρμόδιοι για τις τοπικές υποθέσεις είναι οι δήμαρχοι.  Αυτό στη δική μου γενιά ήταν σημαία μας. Αυτό λέγαμε πάντα « γιατί το λέει το Σύνταγμα» και λέει και για τις αρμοδιότητες και για τους πόρους που πρέπει να δίνονται για τις τοπικές υποθέσεις.  Σήμερα όμως αυτό έχει καταντήσει να είναι βραχνάς. Αυτό που κάποτε ήταν η σημαία μας, η παντιέρα μας σήμερα είναι ο λαιμοδέτης της αυτοδιοίκησης.  Γιατί; Διότι προχωρώντας η αυτοδιοίκηση και θέλοντας να κατακτήσει το πεδίο παροχής υπηρεσιών, βρίσκεται αντιμέτωπη με νομικούς φραγμούς.  Δηλαδή ακόμη κι αν μια καλή κυβέρνηση πει  «βρε αδελφέ εγώ σου αποκεντρώνω μια αρμοδιότητα που θεωρείται κρατική, αλλά στη δίνω στην αυτοδιοίκηση»,  όπως είναι τα πολεοδομικά,  έρχεται το Συμβούλιο Επικρατείας και λέει «όχι αυτή είναι κρατική υπόθεση». 

    

Συνεπώς ένα μεγάλο θέμα στο οποίο η Πάτρα πρέπει να πρωταγωνιστήσει είναι ακριβώς να πέσουν αυτά τα νομικά τείχη.  Γι'  αυτό χρειάζεται να είναι πολυσύνθετος ο δήμαρχος των σημερινών πόλεων και ιδιαίτερα μιας πόλης με το κύρος και την ένταση που έχει η Πάτρα. Σήμερα η αυτοδιοίκηση,  και συγκρατήστε το αυτό,  είναι δισυπόστατη.  Έχει διττό χαρακτήρα. Από τη μια μεριά είναι εκφραστής της τοπικής κοινωνίας και της τοπικής αυτονομίας,  από την άλλη είναι λειτουργικό μέρος του κράτους. 

Πρέπει το μυαλό, όχι μόνο το δικό μας, αλλά και των πολιτικών στην κεντρική πολιτική σκηνή να λάβει υπόψη του αυτό το χαρακτήρα. Εγώ είχα την τιμή να επεξεργαστώ την πρόταση που σας περιγράφω για την αναθεώρηση του Συντάγματος στον πρόεδρό μας,  τον Γιώργο Παπανδρέου και την έχουμε κατακτήσει ως παράταξη. 

    

Θα επιδιώξουμε στη μελλοντική αναθεώρηση να θεωρηθεί η αυτοδιοίκηση λειτουργικό μέρος του κράτους. Τι συνέπειες θα έχει αυτό; Θα έχει μεγάλη συνέπεια να αλλάξει η νοοτροπία και στο σύνολο του πολιτικού συστήματος, ότι οι δημόσιες υποθέσεις δεν είναι κρατικές. Απλώς οι δημόσιες υποθέσεις έχουν μια πλευρά που αφορά την κεντρική διοίκηση κι έχουν και τοπική διάσταση. Όπως όλες οι δημόσιες υποθέσεις. Ποια θέλετε να πάρουμε; Να πάρουμε την παιδεία;  Να πάρουμε την υγεία;  Να πάρουμε την αγροτική ανάπτυξη;  Να πάρουμε την απασχόληση;  Να πάρουμε την αγροτική οικονομία για τους Καποδιστριακούς Δήμους;  Τι έχει συμβεί στην πατρίδα μας;  Επειδή δεν έγινε αυτό θεσμοθετημένα,  η αυτοδιοίκηση σιγά –  σιγά διεισδύει σε αυτό το χώρο, έχει διεισδύσει στον πολιτισμό, έχει διεισδύσει στον αθλητισμό,  έχει διεισδύσει εντυπωσιακά στο λεγόμενο κοινωνικό κράτος και στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Μέχρι εκεί όμως. 

    

Σποραδικά δείγματα έχουμε για τα άλλα κομμάτια παροχής υπηρεσιών.  Συνεπώς το πρώτο μεγάλο στοίχημα της αυτοδιοίκησης,  μιας αυτοδιοίκησης μοντέρνας, σύγχρονης που πρέπει να παίξει ρόλο στην πόλη  της όχι μόνο στο πεδίο της τοπικής ανάπτυξης, αλλά και σε όλες τις δημόσιες πολιτικές,  είναι ακριβώς αυτό να το περάσει στο DNA  της.  Να θεωρήσει ότι είναι ένας μεγάλος υψιπετής στόχος για να ρίξει τα νομικά τείχη και βεβαίως μαζί με αυτά να πέσουν και τα πολιτικά τείχη.  Ένα μεγάλο θέμα για μια σύγχρονη πρόκληση είναι αυτό που σας περιέγραψα. Εμένα αυτό κυρίως με κινητοποιούσε την περίοδο που ήμουν Υφυπουργός Δημόσιας Διοίκησης. Γι΄ αυτούς που λένε ότι το κράτος είναι απόρθητο ένα καλό παράδειγμα είναι τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών τα οποία στην ουσία μεταβιβάζουν το σύνολο της διοικητικής εξυπηρέτησης από τους αδιαφανείς διαδρόμους της κεντρικής εξουσίας στα χαμόγελα των παιδιών των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών. Είναι ένα απτό παράδειγμα σε ένα πολύ σκληρό πεδίο του κεντρικού κράτους για το τι θαύματα μπορεί να κάνει η Αυτοδιοίκηση.  

Δύο παραδείγματα ακόμα.  Πόσο έχουμε καθυστερήσει άρα να περάσει ολόκληρη η πρωτοβάθμια υγεία στην τοπική αυτοδιοίκηση;  Πόσο έχουμε καθυστερήσει να περάσει στους καποδιστριακούς δήμους ότι έχει σχέση με τους αγρότες ή το θέμα των αγροφυλάκων.  Φανταστείτε πόσο ανάγκη έχει ο αγρότης σήμερα,  που αλλάζει η Κοινή Αγροτική Πολιτική,  να έχει δίπλα του, πλάι του, ανθρώπους να τον συμβουλεύσουν για την ποιότητα των προϊόντων,  για την αειφορία και για τα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης, για τις οικολογικές καλλιέργειες και για τις αναδιαρθρώσεις όπου χρειάζεται.  

        

Δεύτερο ,τα εργαλεία της αυτοδιοίκησης. Δεν υπάρχει σήμερα,  φίλες και φίλοι,  σοβαρός δήμαρχος που δεν έχει ως πυξίδα του το πολεοδομικό σχέδιο της πόλης. Και Ανδρέα μου απευθύνομαι σε εσένα ως νέο δήμαρχο,  δεν υπάρχει περίπτωση ένας δήμαρχος χωρίς να έχει μια πυξίδα,  ένα στρατηγικό σχέδιο για την πόλη να πορευτεί.  Πορεύεται τυχαία. Ότι προκύψει, όπου προκύψει από οποιοδήποτε πρόγραμμα προκύψει. Έτσι δεν καθοδηγεί αυτός τα βήματα της πόλης, τον καθοδηγούν άλλοι παράγοντες έξω από την πόλη.  Μα το πρόγραμμα του τάδε Υπουργείου,  μα το πρόγραμμα του τάδε παράγοντα.  

Εγώ είδα τον θρίαμβο του πολεοδομικού σχεδιασμού. Βεβαίως είχα την καλή τύχη να έχω ως μέντορα έναν εξαιρετικό πολεοδόμο το Γρηγόρη Διαμαντόπουλο.  Είχα και ένα άρθρο τις προηγούμενες ημέρες για να τον τιμήσω. Είδα τι φτερά σου δίνει ο πολεοδομικός σχεδιασμός στους σεισμούς της Καλαμάτας όπου ήξερα από την πρώτη ώρα κιόλας του σεισμού πώς θα αναδιατάξω την πόλη.  Φανταστείτε είχα πυξίδα ακόμη και σε μια πόλη κατεστραμμένη.  Ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν νομίζω ότι είναι τα μακροπρόθεσμα σχέδια της πόλης, είναι η καθημερινότητά της. Η πόλη είναι ένα δυναμικό πράγμα.  Ο Γρηγόρης Διαμαντόπουλος με ενέπνευσε με την ορολογία του κυλιόμενου σχεδιασμού:  ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν είναι καταστατικό. Πρέπει κάθε μέρα να τον αναθεωρείς, να τον αλλάζεις. Συνεπώς η παρουσία μιας γερής επιστημονικής ομάδας πρέπει να είναι διαρκής. Εγώ ως δήμαρχος είχα τον Γρηγόρη και έναν καθηγητή του Μετσοβίου,  τον Θανάση Αραβαντινό.  Συνεργαζόμουν παραλλήλως και με τους δύο.  Ήθελα στο Δημοτικό Συμβούλιο να ακούω και τον μαχόμενο πολεοδόμο και τον ακαδημαϊκό για να μπορεί η πόλη και με τους πολίτες της και με τα Συμβούλιά της τα συνοικιακά να αποφασίζει που θα πάει.  

    

Προσέξτε τώρα,  για την Πάτρα δεν αρκεί αυτό,  ενώ για την Καλαμάτα αρκεί. Γιατί η Πάτρα είναι και ένα εκπληκτικό χωροταξικό σημείο σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών για τη Δυτική Ελλάδα. Η Πάτρα δεν πρέπει να κοιτάζει μόνο προς την πόλη, πρέπει να κοιτάζει και προς το περιβάλλον της. 

Χωρίς υπερβολή δεν υπάρχει πιο σημαντικός πόλος της χώρας αυτή τη στιγμή,  και σε σχέση με την Αθήνα τη Θεσσαλονίκη,  από την Πάτρα.  Γιατί; Γιατί υπάρχει μια μεγάλη καθυστέρηση στη Δυτική Ελλάδα.  Αυτή η καθυστέρηση θα αρθεί όχι μονάχα με τα μεγάλα έργα υποδομής -  την Ιωνία Οδό, το σιδηρόδρομο και το Ρίο – Αντίρριο που έγινε και όλα τα άλλα - αλλά με μια εμπνευσμένη δημοτική αρχή στην Πάτρα, η οποία θα παρακολουθεί και θα προσανατολίζει όλη τη χωροταξική οργάνωση της Δυτικής Ελλάδας.  Να ένας άλλος ρόλος τεράστιος για την Πάτρα.  

        

Θα ήταν αδιανόητο για μένα ότι και αν συμβαίνει, σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου όχι της χώρας,  να μη συζητιέται μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο της Πάτρας ανεξάρτητα αν έχει ή δεν έχει την περίφημη αρμοδιότητα σχετικά με την οποία έχω βαρεθεί να ακούω.  Γιατί ξέρετε η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει το χάρισμα να έχει όλες τις αρμοδιότητες του κόσμου. Υπάρχει μια μαγική λέξη που λέει αποκλειστικές και συντρέχουσες. Αυτό το συντρέχουσες τα χωράει όλα και προς τα κάτω και προς τα πάνω. Να το δεύτερο σημείο που σας έλεγα, το βασικό εργαλείο για μια σύγχρονη πόλη με τις προκλήσεις που υπάρχουν. Και στην Πάτρα συγκυριακά οι προκλήσεις είναι τεράστιες. Εγώ Ανδρέα όταν μιλούσα για το σχέδιο το προσομοίαζα με το σύνταγμα της πόλης.  Ήθελα να δείξω ότι είναι το ισοδύναμο του συντάγματος για το κεντρικό πολιτικό σύστημα. Μπορεί να πορευτεί μια χώρα χωρίς σύνταγμα,  χωρίς κανόνες;  Δεν γίνεται.  Μια πόλη,  σας βεβαιώνω δεν μπορεί να πορευτεί χωρίς να έχει πολεοδομικό και χωροταξικό σχέδιο στην περίπτωση της Πάτρας.    

    

Έρχομαι στο τρίτο κομμάτι, το κομμάτι των πολιτών ή το κομμάτι της ιδεολογίας της πόλης. Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις ανάλογα με την πολιτική προέλευση του καθενός και με το τι αυτοδιοίκηση θέλουμε. Πάνω όμως απ’ όλα αυτά σημασία έχει το τι ιδεολογία έχουμε ως αυτοδιοίκηση για την πόλη μας.  Και δυστυχώς το φαινόμενο που σας περιέγραψα για την αυτοδιοίκηση αν κατέπεσε και έγινε διαχειριστικός θεσμός έχει να κάνει με το ότι πολλοί δήμαρχοι ξέχασαν αυτό το μεγάλο   εργαλείο. Θα σας το πω με μια απλή φράση.  Ο δήμαρχος είναι ταγμένος να υπηρετεί το συμφέρον της πόλης.  Αυτή είναι η αποστολή του.  Όμως όταν εκλεγεί ένας δήμαρχος τον πιέζουν εκατοντάδες,  χιλιάδες,  εκατομμύρια μικροσυμφέροντα.  Από τον κουμπάρο,  από τον φίλο,  από τον μαγαζάτορα,  από αυτόν που βρίσκεται δίπλα σε μια περιοχή που θα γίνει πράσινο ή που θα κατεδαφιστεί ένα σημείο της.  

    

Αλίμονο στο δήμαρχο που θα γίνει ο διαιτητής των καθημερινών μικροσυγκρούσεων της πόλης. Αλίμονο στο δήμαρχο που δεν θα πετάξει και δεν θα εκφράσει το μελλοντικό όνειρο της πόλης,  με τις προϋποθέσεις τις θεσμικές και τις εργαλειακές που σας είπα πριν, γι΄ αυτό και τις προέταξα. Και ξέρετε ποια είναι η μεγάλη αποστολή του δημάρχου;  Να κατορθώσει να καταλάβουν οι πολίτες ότι το συμφέρον τους ταιριάζει με το συμφέρον της πόλης.  Βέβαια δεν θα το καταλάβει εκείνος που εγώ και ο Ανδρέας δίναμε μάχη να του κατεβάσουμε τους ορόφους και με έστειλε δύο – τρεις φορές στο Νοσοκομείο.  Δεν πειράζει ας μην το καταλάβει,  οι πολίτες,  οι πολλοί θα το καταλάβουν. Αν μπορέσει ο δήμαρχος να πετάξει και να πάρει μαζί του τους πολίτες θα κάνει πράξη την ιδεολογία της αυτοδιοίκησης. 

Θα μου πείτε πως θα γίνει αυτό;  Εδώ χρειάζονται δείγματα γραφής.  Μιλάμε για συμμετοχική δημοκρατία,  για λογοδοσία.  Πλημμυρίζουν πια τα κείμενά μας με αυτές τις ορολογίες για τις οποίες πολλές φορές ακούω και ειρωνικά σχόλια. Εγώ βεβαίως τις σέβομαι γιατί ήμουν βουτηγμένος μέσα στη λαϊκή συμμετοχή.  Ξέρετε την πρώτη μου  4ετία  (μου είχαν διαμηνύσει επειδή θεώρησαν ότι έκανε μεγάλο κακό τότε στην Καλαμάτα η συντηρητική παράταξη)  κάναμε Συλλόγους με τους πολίτες και δεν προλάβαινα να απορροφάω τις χρηματοδοτήσεις,  τον έρανο που κάνανε και τα λεφτά που βάζανε στις Τράπεζες για να κάνουμε δρόμους.  

    

Για να κατακτήσω όμως την εμπιστοσύνη τους έπρεπε να γίνουν ορισμένα απλά πράγματα όπως Αντιπροσωπευτικό Προεδρείο, τώρα πέρασε και στο νέο κώδικα επιτέλους. Ο Αντιπρόεδρος ήταν από την άλλη παράταξη και ο Γραμματέας από την τρίτη κατά σειρά δύναμη. Ένα απλό παράδειγμα, η Δημαρχιακή Επιτροπή.  Εγώ δεν στεκόμουν σε αυτό που έλεγε,  ήταν όλοι μέσα.  Τις αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου,  την επόμενη ημέρα τις δημοσίευα σε όλες τις εφημερίδες.  Τώρα υπάρχει το διαδίκτυο.  Αν είναι δυνατόν πρέπει να μπαίνουν και από πριν.  Την αλληλογραφία μου την είχα ανοιχτή στους δημοσιογράφους. Η κάθε απόφασή μου για τα οικονομικά ήταν ανοιχτή στον Τύπο. Δεν έψαχναν να βρουν ίντριγκες,  είχαν απλά πράγματα κάθε μέρα μπροστά τους. Με τους σεισμούς μάλιστα αυτό μεγαλούργησε. Αν και σήμερα ορισμένοι λένε ότι είναι αναποτελεσματικό.  Δηλαδή η διαχείριση του σεισμικού φαινομένου που ήταν δισεκατομμύρια και αφορούσε πολύ δύσκολα θέματα έγινε από μια ομάδα 500-1000  πολιτών η οποία βγήκε με κλήρωση.  Συμμετείχα πλάι στα δημοτικά όργανα για να δώσω μεγαλύτερο κύρος στα ζητήματα της λειτουργίας και της διαφάνειας της πόλης.  

    

Γι΄ όσους μιλούν για αδιάφορους πολίτες πρέπει να πω ότι έχω πειστεί ότι οι πολίτες είναι έτοιμοι να σηκώσουν το χέρι και να δώσουν το παρών σε κάτι που πραγματικά θα τους πείσει. Και υπάρχουν πολλοί τρόποι να απευθυνθούμε στους πολίτες,  κλασικοί και εναλλακτικοί,  αλλά πρέπει να δώσουμε εμείς ένα πρώτο δείγμα γραφής για το πώς λειτουργεί το ίδιο το Δημοτικό Συμβούλιο.  Οι πολίτες πραγματικά μπορεί να θριαμβεύσουν με ποικίλους τρόπους.  

    

Αυτό είναι το τρίτο σημείο της Αυτοδιοίκησης και πιστέψτε με ότι η Πάτρα είναι μια πόλη κατάλληλη γι΄ αυτές τις προκλήσεις."

@Από τα πρακτικά του ΙΣΤΑΜΕ