Λαϊκή Τζαμαχιρία* της Λιβύης

 Του Στρατή Μπουρνάζου,
Αυγή,  27.2.11, http://enthemata.wordpress.com/

Για να έρθουμε στα καθ’ ημάς, ποιος ξεχνάει τις στενές ιδεολογικοπολιτικές και κομματικές σχέσεις του ΠΑΣΟΚ, από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, με τον Καντάφι: «Ο στρατός [στη Λιβύη] δεν θα έχει καμιά ανάμειξη στην πολιτική. Καταργούνται τα κόμματα. Κι αυτό αποτελεί υλοποίηση της απόφασης του Επαναστατικού Συμβουλίου να προχωρήσει στην δόμηση μιας αταξικής κοινωνίας. Στόχος, η άμεση δημοκρατία, με βάση την λειτουργία του Δήμου των [αρχαίων] Αθηναίων. Και θα ’πρεπε, νομίζω, να δούμε αυτή την πορεία σαν την πιο επαναστατική στις μέρες μας», δήλωνε ενθουσιωδώς το 1977, μετά την επιστροφή του από τη Λιβύη, ο Ανδρέας Παπανδρέου (Το Βήμα, 26.2.1977).[2] Θα ήταν όμως πολύ βολικό, αλλά άδικο να περιοριστούμε στο ΠΑΣΟΚ·[3] η στάση αυτή δεν άφηνε αδιαπέραστη την Αριστερά.

* Τζαμαχιρία: εξουσία, κράτος των μαζών
Κι αν η μισή μας καρδιά βρίσκεται, αναγνώστες μου, όπως πάντα, εδώ (στη διαδήλωση της Τετάρτης, στους απεργούς πείνας της Υπατίας, στην εφιαλτική προφυλάκιση της Φέι Μάγερ), η άλλη μισή, βδομάδες τώρα, βρίσκεται στο Μαγκρέμπ και τη Μέση Ανατολή, στους δρόμους της Τύνιδας και στην πλατεία Ταχρίρ, στην Υεμένη και το Μπαχρέιν. Και, βέβαια, στη Λιβύη. Στη Λιβύη, στα πλήθη που ξεχύνονται σ’ όλη τη χώρα, στην απελευθερωμένη Βεγγάζη, στον Καντάφι, πατέρα και υιό –ο πρώτος να δηλώνει ότι θα πεθάνει σαν οσιομάρτυρας και ο δεύτερος να τάζει μεταρρυθμίσεις, απειλώντας ταυτόχρονα με εμφύλιο–, στα αεροπλάνα που βομβαρδίζουν πολίτες. Δεν νομίζω ότι υπάρχει αριστερός, δημοκράτης, ευαίσθητος άνθρωπος, που η καρδιά του, τις μέρες αυτές, να μη χτυπάει στη Λιβύη. To γιατί είναι προφανές, εγώ όμως στέκομαι σε τρία σημεία.

Πρώτα απ’ όλα, τους νεκρούς. Εκατοντάδες, χιλιάδες, κανένας δεν ξέρει με ακρίβεια, κι ο αριθμός καθημερινά μεγαλώνει. Και, πέρα από τον αριθμό, εκείνο που σοκάρει είναι ο τρόπος με τον οποίο βρήκαν τον θάνατο: ριπές στο ψαχνό και, η αποθέωση του τρόμου, στρατιωτικά αεροπλάνα που ρίχνουν βόμβες στον κόσμο. Την Πέμπτη το πρωί κυκλοφόρησε η πληροφορία ότι υπήρχαν 10.000 νεκροί και 50.000 τραυματίες. Προφανώς, και ευτυχώς, δεν ήταν πραγματική· ωστόσο, και μόνο το ότι για ώρες διερωτόμασταν μήπως αληθεύει, καθώς και ότι την υιοθέτησαν ειδησεογραφικά μέσα όπως το in.gr ή η ΝΕΤ, μας δίνει ένα μέτρο για το πού έχει φτάσει το κακό.

Έπειτα, είναι η υποκρισία των κυβερνήσεων, αλλά και γενικότερα της δυτικής «κοινής γνώμης», που κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα. Εννοώ την ανακάλυψη, εν μια νυκτί, και τον «αποτροπιασμό», αίφνης, για το ότι ο Καντάφι είναι δικτάτωρ, παράφρων, λαομίσητος, αιμοσταγής κ.ο.κ. — κι ας υπήρχαν εδώ και δεκαετίες οι λεπτομερέστατες καταγγελίες όχι μόνο διαφόρων αντιφρονούντων ή «περίεργων», αλλά και καθ’ όλα αξιοσέβαστων οργανώσεων όπως η Διεθνής Αμνηστία ή το Human Rights Watch. To φαινόμενο βέβαια είναι πολύ γενικότερο, ισχύει και για τον Μπεν Άλι και τον Μουμπάρακ (ας θυμηθούμε ότι διαγράφτηκαν από τη Σοσιαλιστική Διεθνή λίγες στιγμές πριν την πτώση τους), ενώ πιθανόν αύριο, εξίσου «κατάπληκτοι», θα ανακαλύψουμε ότι και ο φιλλέλην εμίρης του Κατάρ[1] που μας επισκέπτονταν συχνά πυκνά ή ο αειθαλής σαουδάραβας μονάρχης δεν αποτελούν ακριβώς την επιτομή της δημοκρατίας και το πρότυπο του λαοφιλούς ηγέτη. Παραπέμπω, επ’ ευκαιρία, στο κείμενο «VIP δικτάτορες στην παρέλαση για τη γιορτή της Γαλλικής Δημοκρατίας», από το εξαίρετο μπλογκ L’Enfant de la Haute Mer (http://inconue.wordpress.com/2010/07/15/very-important-dictateurs-au-defile-du-14-juillet/). Εκεί μαθαίνουμε πώς μια ντουζίνα δικτάτορες εκπροσωπήθηκαν στη γιορτή-σύμβολο της Γαλλικής Δημοκρατίας, την περίφημη 14η Ιουλίου, ενώ στρατιωτικά αγήματα των χωρών τους παρέλασαν, την ίδια μέρα, στα Ηλύσια Πεδία.

Ο Μοαμάρ Καντάφι, ωστόσο, συμπυκνώνει με τον πιο έκτυπο τρόπο την υποκρισία, τον καιροσκοπισμό και τον κυνισμό του δυτικού κόσμου. Από κακός δαίμων και διεθνής αρχιτρομοκράτης τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 (θυμίζω, το 1986, επί κυβέρνησης Ρήγκαν, την αεροπορική επιδρομή των ΗΠΑ, εναντίον της Λιβύης) μετατράπηκε σταδιακά, ιδίως μετά την 11η Σεπτεμβρίου, σε «σύμμαχο» στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, «αξιόπιστο συνομιλητή», ενώ υφάνθηκαν στενές οικονομικές και πολιτικές σχέσεις, ιδίως με τη Γαλλία και την Ιταλία. Παρεμπιπτόντως, και η προχθεσινή δήλωση Καντάφι ότι ο λαϊκός ξεσηκωμός υποκινείται από την Αλ Κάιντα αποτελεί έναν, ξεφτισμένο και αξιοθρήνητο βέβαια σήμερα, απόηχο του ταλέντου του στους διπλωματικούς ελιγμούς.

Για να έρθουμε στα καθ’ ημάς, ποιος ξεχνάει τις στενές ιδεολογικοπολιτικές και κομματικές σχέσεις του ΠΑΣΟΚ, από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, με τον Καντάφι: «Ο στρατός [στη Λιβύη] δεν θα έχει καμιά ανάμειξη στην πολιτική. Καταργούνται τα κόμματα. Κι αυτό αποτελεί υλοποίηση της απόφασης του Επαναστατικού Συμβουλίου να προχωρήσει στην δόμηση μιας αταξικής κοινωνίας. Στόχος, η άμεση δημοκρατία, με βάση την λειτουργία του Δήμου των [αρχαίων] Αθηναίων. Και θα ’πρεπε, νομίζω, να δούμε αυτή την πορεία σαν την πιο επαναστατική στις μέρες μας», δήλωνε ενθουσιωδώς το 1977, μετά την επιστροφή του από τη Λιβύη, ο Ανδρέας Παπανδρέου (Το Βήμα, 26.2.1977).[2] Θα ήταν όμως πολύ βολικό, αλλά άδικο να περιοριστούμε στο ΠΑΣΟΚ·[3] η στάση αυτή δεν άφηνε αδιαπέραστη την Αριστερά. Ασφαλώς το θέμα είναι πολύπλοκο, και δεν πρέπει να απλοποιούμε ή να βλέπουμε τις προηγούμενες δεκαετίες με τον φακό της σημερινής πραγματικότητας, ωστόσο δεν μπορούμε να προσπεράσουμε το γεγονός ότι, στο κλίμα των αντιαποικιακών κινημάτων, του διεθνισμού και του αντιιμπεριαλιστικού αγώνα, το «σοσιαλιστικό» Μπάαθ και η Λαϊκή Τζαμαχιρία της Λιβύης εντάσσονταν, στον παγκόσμιο συσχετισμό, στο στρατόπεδο των «προοδευτικών δυνάμεων». Και αυτό το «πρωτεύον χαρακτηριστικό» έκανε την Αριστερά, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να βλέπει μόνο την εκδίωξη των αποικιοκρατών, την ήττα ιμπεριαλιστών και τυράννων, παραγνωρίζοντας τις νέες μορφές τυραννίας, την εκμετάλλευση, την ανελευθερία και τη βαρβαρότητα του Σαντάμ Χουσεΐν, του Άσαντ ή του Καντάφι.

Δεν μπορώ βέβαια να εξαντλήσω ένα τόσο μεγάλο θέμα σ’ αυτό το σύντομο σημείωμα. Τελειώνοντας, λέω μονάχα ότι έχουμε αργήσει πολύ. Σύντροφοι και συντρόφισσες, πιστεύω ότι η καταδίκη του καθεστώτος Καντάφι, η αμέριστη συμπαράστασή μας, με κάθε τρόπο, στους εξεγερμένους Λίβυους, πρέπει να είναι από τα πρώτα ζητήματα στην ατζέντα μας. Μια διαδήλωση, τις αμέσως επόμενες μέρες, οργανωμένη όμως όχι από την κοινότητα των Λίβυων της Αθήνας όπως την προηγούμενη εβδομάδα, αλλά από εμάς, είναι περισσότερο από αναγκαία. Κι ας μην είμαστε χιλιάδες αυτοί που θα διαδηλώσουμε. Ορισμένα πράγματα δεν είναι μόνο ζήτημα αριθμών.

---

[1] Βλ. Ν. Χασαπόπουλος, «Ο φιλέλληνας εμίρης» (Το Βήμα, 14.3.2010): «Ο εμίρης του Κατάρ Χαμάντ μπιν Χαλίφα αλ Θάνι, 57 ετών, από τους πλουσιότερους αρχηγούς κρατών, θεωρείται “large” άνθρωπος, λάτρης της ελληνικής μυθολογίας και επιθυμεί διακαώς να επενδύσει στην Ελλάδα».

[2] Βλ. και ανάλογο άρθρο του Πάμπλο («Μοναδικό στον κόσμο το πείραμα Καντάφι. Άμεση δημοκρατία “αθηναϊκού τύπου” εγκαινιάζει στη Λιβύη», Το Βήμα, 10.3.1977), αλλά και αυστηρή απάντηση του Μάριου Πλωρίτη (Το Βήμα, 13.3.1977). Πβ. και το πρόσφατο άρθρο του Σταύρου Θεοδωράκη στο protagon (23.2.2011), που επισημαίνει το θέμα (http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.8emata&id=5471). Ευχαριστώ θερμά τον χαλκέντερο φίλο Νίκο Σαραντάκο, που απάντησε ακαριαία στο αίτημά μου, εντοπίζοντας τα δημοσιεύματα.

[3] Θυμίζω και την επίσκεψη του Γιώργου Παπανδρέου στη Λιβύη (καλοκαίρι 2010) η οποία όμως πρέπει να κατανοηθεί κυρίως στο πλαίσιο της κρατικής διπλωματίας, και όχι τόσο των ιδεολογικοπολιτικών δεσμών ΠΑΣΟΚ και Λαϊκής Τζαμαχιρίας.