Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη - 265 πανεπιστημιακοί κατά της λογοκλοπής

Σχολιάζει ο Gustave Flaubert. 

Διαβάζω στη σημερινή Καθημερινή (08.12.10) την είδηση: «265 μέλη πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων της Ελλάδας και του εξωτερικού, μεταξύ των οποίων καθηγητές όλων των βαθμίδων, ερευνητές και επιστήμονες, συνυπογράφουν διακήρυξη κατά της λογοκλοπής, η οποία σύμφωνα με τους ίδιους έχει διαδοθεί σε «απαράδεκτα ευρεία κλίμακα» στην ανώτατη εκπαίδευση.» Εκφράζουν τη θλίψη τους για το φαινόμενο που ενδημεί στα ελληνικά πανεπιστήμια και την ατιμωρησία με την οποία αντιμετωπίζεται. Προτείνουν μάλιστα τα φάρμακα για την πάταξή της: Ποινές, σεμινάρια, κώδικες δεοντολογίας. 

Όμως γιατί εξανίστανται οι ακαδημαϊκοί; Ακόμη θυμάμαι εκείνο το σύνθημα με μεγάλα γράμματα στα τέλη της δεκαετίας του ’70, που δέσποζε στο αμφιθέατρο της σχολής μου: «Μαζικές αντιγραφές, άπειρες μεταφορές». Έτσι μεγάλωσε η γενιά που καθοδηγεί σήμερα την Ελλάδα. Δεν θα έπρεπε να εκπλήσσονται για ένα έθνος το οποίο θεμελίωσαν οι Κλέφτες και Αρματωλοί , όπου ο Γιαγκούλας επιζεί ακόμη στις οικογενειακές παραδόσεις –ο παππούς μου που τον γνώριζε προσωπικά μου έλεγε εξαιρετικές ιστορίες γι’ αυτόν. Ο Μαρκ Μαζάουερ γράφει ότι έπινε τον καφέ του στο Ντορέ, κοντά στον Λευκό Πύργο, στο ίδιο στέκι που σήμερα πίνουν δροσερές μπύρες πανεπιστημιακοί λογοκλόποι και μάνατζερ που υπεξαιρούν τα κονδύλια της ΕΕ. 

Η κλοπή δεν είναι η εξαίρεση αλλά τρόπος ζωής των περισσότερων νεοελλήνων. Οι πανεπιστημιακοί που κατέχουν την εξουσία κλέβουν τις έδρες από τους υπόλοιπους υπέρ των γόνων, συζύγων και των άπορων κορασίδων τους, οι γιατροί και οι κλινικές τα Ταμεία και όλοι οι Έλληνες την εφορία. «Ο κλέψας του κλέψαντος» όπως έλεγε και ο Μάριο Μονιτσέλι , ο οποίος τουλάχιστον διέθετε περισσή αξιοπρέπεια καθώς δεν άντεχε αυτή τη ζωή στα 95 και προχθές έπεσε από το παράθυρο του νοσοκομείου. 

Διαβάζοντας την είδηση, πάντως, θυμήθηκα το ενδιαφέρον διήγημα του συμπαθούς πεζογράφου Μάκη Καραγιάννη από το βιβλίο του «Ο Καθρέφτης και το Πρίσμα», εκδ. Νεφέλη. Αν το διάβαζαν οι πανεπιστημιακοί μας θα παρηγορούνταν λίγο γιατί θα μάθαιναν ότι η λογοκλοπή στην επιστήμη κρατάει πολλούς αιώνες. Στην ιστορία του με τον τίτλο «Αυτοβιογραφία» αναφέρεται στην περίπτωση του μεγάλου μαθηματικού, γιατρού, αστρολόγου και χαρτοπαίκτη Τζιρόλαμο Καρντάνο (1501-1576) από την Παβία ο οποίος έκλεψε τον τρόπο επίλυσης της τριτοβάθμιας εξίσωσης από τον συμπατριώτη του Νικολό Ταρτάλια από τη Μπρέσια. Την κρύα νύχτα της 25ης Μαρτίου του 1539 τον κάλεσε στο σπίτι του. Αφού ο Καρντάνο ορκίστηκε στο λόγο του Θεού και στα Ιερά Ευαγγέλια ότι δεν θα αποκαλύψει τίποτα από όσα θα ακούσει ο Ταρτάλια του αποκάλυψε τον κανόνα της επίλυσης των εξισώσεων. Έξι χρόνια αργότερα ο Καρντάνο θα δημοσιεύσει το «Ars Magna – Μεγάλη Τέχνη ή περί των κανόνων της Άλγεβρας, βιβλίον εν» από τα θεμελιώδη έργα στην ιστορία της μαθηματικής γραμματείας. Ο Ταρτάλια ανακαλύπτει έκπληκτος στις σελίδες του όσα, ύστερα από όρκους τού είχε εκμυστερευθεί εκείνο το βράδυ του Μάρτη. Η λύση ενός προβλήματος που εκκρεμούσε από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας, κατακυρωνόταν από το δικαστήριο της ιστορίας υπέρ του Καρντάνο. Ακολούθησαν μυθιστορηματικές διαμάχες. Ας μην πω περισσότερα, όμως, γιατί ο συγγραφέας μπορεί να με κατηγορήσει για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας. 

Η διαφορά με το σήμερα είναι ότι τότε η κλοπή ήταν δημιουργική. Ο Καρντάνο ανέδειξε τη σημασία της λύσης, γενίκευσε για όλες τις περιπτώσεις, έθεσε τα θεμέλια της Άλγεβρας. Σήμερα η κλοπή κατέληξε στο copy-paste-print και όλα εξαντλούνται με το πλήκτρο του ποντικιού. 

Αν έβλεπα την Άννα που είναι στο Υπουργείο Παιδείας θα της έκανα μια εξαιρετική πρόταση για επανέλθει αυτόματα η αξιοκρατία στο ελληνικό πανεπιστήμιο και να ηρεμήσουν οι ανησυχούντες πανεπιστημιακοί. Αλλά χωρίσαν οι δρόμοι μας. Συναντηθήκαμε άπαξ σε μια σύσκεψη τον Απρίλη του ’85 για μια πορεία ειρήνης -"ενάντια στο ΝΑΤΟ και τις Βάσεις του Θανάτου"- όταν δεν είχε γίνει ούτε καν νομάρχης και δεν την ξαναείδα. Έκτοτε εκείνη γνώρισε πολιτικές δόξες, ενώ εγώ έμεινα ένας ταπεινός γραφέας. Ας είναι. Έχει ο καιρός γυρίσματα. «Απ’ τα ψηλά στα χαμηλά και από τα πολλά στα λίγα» που θα έλεγε αναστενάζοντας κι ο Καζαντζίδης. 

Ως συμβολή στο νέο νόμο-πλαίσιο θα της έλεγα να φέρει και στην Ελλάδα -άλλωστε εισαγωγές ιδεών κάνουμε- το πλαίσιο λειτουργίας των πανεπιστημίων της εποχής του Καρντάνο στην Ιταλία. Τότε, ήταν πολύ δημοφιλείς οι μαθηματικές μονομαχίες. Έκαστος εκ των μονομάχων έθετε δημόσια στον αντίπαλο μερικά προβλήματα. Όποιος νικούσε κέρδιζε δόξα, χρήματα αλλά και την έδρα του αντιπάλου στο πανεπιστήμιο. Με τη ακατανίκητη ροπή των ελλήνων στις έριδες και τις μονομαχίες σε λίγους μήνες θα κατακτήσουμε την πολυπόθητη αξιοκρατία την οποία δεν κατάφεραν γενεές μεταρρυθμιστών υπουργών εδώ και δεκαετίες.