Αν το φόρτωµα ανθρώπων και δαπανών ήταν το λάθος της δεκαετίας του ’80, το «ξεφόρτωµα» µε οριακές αλλαγές στον µηχανισµό θα µπορούσε να αποδειχτεί το λάθος της νέας δεκαετίας
Η ελληνική Δηµόσια Διοίκηση δεν ήταν ποτέ υπόδειγµα αποτελεσµατικότητας. Ωστόσο, προδικτατορικά, η διοίκηση είχε ένα πλεονέκτηµα: δεν ήταν ακόµη µια δυσκίνητη και βαριά µηχανή. Το µέγεθος της δηµόσιας απασχόλησης στην προ της µεταπολίτευσης Ελλάδα, όπως δείχνει σε µια εξαιρετική µελέτη ο Χρ. Ιορδάνογλου, «ήταν µικρό µε οποιοδήποτε µέτρο σύγκρισης» (Σύγχρονα Θέµατα, Ιούλ. - Σεπτ. 2010). Το προσωπικό του Δηµοσίου το 1971 δεν ξεπερνούσε τους 350-360 χιλιάδες υπαλλήλους, µόλις το ένα τρίτο της σηµερινής δηµόσιας απασχόλησης. Η ιδέα ότι το Ελληνικό Δηµόσιο ήταν πάντοτε «υπερφορτωµένο» είναι ένα κλισέ που δεν επιβεβαιώνεται από τους αριθµούς. Αντιθέτως, το µέγεθος της δηµόσιας απασχόλησης αυξήθηκε θεαµατικά στη διάρκεια της πρώτης µεταπολιτευτικής περιόδου (1974-1986) και, προπάντων, κατά την περίοδο της πρώτης διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ (1981-1985).
Η δεκαετία του 1980 συνιστά ιστορική καµπή. Η διόγκωση του αριθµού των δηµοσίων υπαλλήλων είναι ταχεία. Τα νούµερα, όµως, δεν είναι καταστροφικά. Καταστροφικός, αντιθέτως, ήταν ο χειρισµός του τοµέα των εσόδων και, βεβαίως, ο τρόπος που υλοποιήθηκε η µεγέθυνση της δηµόσιας απασχόλησης. Το τραγικό λάθος των δύο κυβερνητικών κοµµάτων δεν ήταν ότι διπλασίασαν και, αργότερα, τριπλασίασαν τον αριθµό των δηµοσίων υπαλλήλων, αλλά το ότι το έκαναν χωρίς να µεταρρυθµίσουν το κληρονοµηµένο µοντέλο κρατικής λειτουργίας. Ετσι, δεν εκµεταλλεύτηκαν τα διαδοχικά κύµατα προσλήψεων για να «στήσουν» µια επιτελική-στρατηγική διοίκηση ή για να διορθώσουν τις παραδοσιακές αδυναµίες της (οι εισπρακτικοί µηχανισµοί είναι το κλασικό παράδειγµα). Στην πραγµατικότητα, η χωρίς σχέδιο αύξηση του µεγέθους τίναξε στον αέρα το «µαγαζί». Μετέτρεψε έναν µη αποδοτικό αλλά ελαφρύ µηχανισµό σε µηχανισµό εξαιρετικά βαρύ, δυσκίνητο και αναποτελεσµατικό.
Και υπέρµετρα άδικο για τους «εκτός των τειχών», όπως και για τους µισθωτούς του ιδιωτικού τοµέα. Εάν το φόρτωµα κόσµου και – ανεξέλεγκτων – δαπανών στο παλιό σκαρί ήταν το λάθος της δεκαετίας του 1980, το «ξεφόρτωµα» ανθρώπων και δαπανών µε οριακές αλλαγές στον υπάρχοντα µηχανισµό θα µπορούσε να αποδειχτεί λάθος της νέας δεκαετίας. Σε αυτή τη κατεύθυνση ωθείται, και προς αυτήν πιέζεται από την τρόικα, µε δεδοµένη την ανάγκη δηµοσιονοµικών επιδόσεων, η κυβέρνηση.
Μια στρατηγική για το κράτος σήµερα οφείλει να περιλαµβάνει τουλάχιστον τρεις άξονες:
α) Αναδιοργάνωση των φορο- και εισφοροεισπρακτικών µηχανισµών. Το ΠΑΣΟΚ έχασε ήδη κρίσιµο πολιτικό χρόνο µη αντιλαµβανόµενο επαρκώς ότι όταν σε µια χώρα έχεις υψηλούς δείκτες φοροδιαφυγής, εισφοροδιαφυγής και µαύρης οικονοµίας τότε χρειάζεσαι κάτι παραπάνω από εξαιρετικούς ελεγκτικούς µηχανισµούς. Το θέµα δεν επιλύεται µε παροτρύνσεις και φοροεισπρακτικά γιουρούσια (όσο και αν είναι αναγκαία) ούτε µε συνεχείς αλλαγές των κανόνων. Επιλύεται µε µακροπρόθεσµο φορολογικό σχεδιασµό και µε την επιβλητική επίδειξη κρατικής ισχύος, δηλαδή µε τεράστια κινητοποίηση ανθρώπων, τεχνογνωσίας και πόρων.
β) Αναδιοργάνωση των δοµών λειτουργίας και του κρατικού management. Ο (ειλικρινής) λόγος περί αξιοκρατίας και κινήτρων παραγωγικότητας θα αποδειχθεί κενός περιεχοµένου εάν δεν αλλάξει η παρούσα ιεραρχική δοµή, που τείνει να µετατρέψει και έναν Αϊνστάιν σε αδρανή «υπαλληλάκο». Το υπό σχεδιασµό ενιαίο µισθολόγιο, εάν (ξανα)τιµωρήσει την εργασιακή ηθική, την εντιµότητα και τα υψηλά προσόντα µέσω της εξίσωσης προς τα κάτω, θα αποτελέσει, µε αντάλλαγµα ένα µικρό δηµοσιονοµικό όφελος, την ταφόπλακα της µεταρρύθµισης.
γ) Συγκρότηση εντός της διοίκησης πυρήνων στελεχών µε υψηλή τεχνογνωσία (διοικητικές ελίτ). Η διαµόρφωση κέντρων στρατηγικού σχεδιασµού – µε στόχο τη συντεταγµένη ενίσχυση των εξωστρεφών τοµέων της ελληνικής οικονοµίας και την αναβάθµιση των προνοιακών υπηρεσιών – απαιτεί πολιτική έξυπνων προσλήψεων (και αντίστοιχο µισθολόγιο). Δεν υπηρετείται από τη στρατηγική σµίκρυνσης του Δηµοσίου.
Κάποια στιγµή η χώρα θα βγει από τη τρέλα που βιώνει σήµερα. Οταν βγει, όπως και αν βγει, θα είναι µια χώρα πιο φτωχή. Εχουµε ονοµάσει τη διαδικασία καθόδου στη σκάλα της ευηµερίας «λατινοαµερικανοποίηση» της Ελλάδας.
Οταν η κανονική ροή των πραγµάτων επιστρέψει, η συνθήκη για την εκ νέου άνοδο στη κλίµακα της ευηµερίας είναι το αναβαθµισµένο, το «νεότευκτον» κράτος. Ολοι σήµερα το αναγνωρίζουν – οι εντός του ΠΑΣΟΚ περισσότερο από ό,τι οι εκτός. Στο πλαίσιο αυτό, η ιστορική εµπειρία της δεκαετίας του 1980 πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Τότε, το ΠΑΣΟΚ προετοίµασε το σηµερινό «φαλιµέντο», φορτώνοντας δαπάνες σε ένα αναχρονιστικό διοικητικό σκαρί. Σήµερα, ωθείται να «ξεφορτώσει». Το πραγµατικό πρόβληµα όµως είναι να µεταρρυθµίσει την παλιά δοµή, µειώνοντας «έξυπνα» τις αντιπαραγωγικές και φατριαστικές δαπάνες και αυξάνοντας εκείνες που θα φέρουν έσοδα, στρατηγική πνοή και ανάπτυξη.
Ο Γεράσιµος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήµιο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου