LE MONDE, Του Olivier Schmitt, ΝΕΑ, 22.1.11
"Μπροστάστην κρίση, η ∆εξιά αντιδρά πολύ απλά: θέτει υπό αµφισβήτηση το κράτος πρόνοιας, επαναφέρει τον πόλεµο ανάµεσα στους έχοντες δικαίωµα σ’ αυτό το κράτος πρόνοιας και τους άλλους µισθωτούς, και στην παγκοσµιοποίηση και στους φόβους που προκαλεί, απαντά µε τη γλώσσα του φόβου και µε έναν λόγο περί αύξησης της ασφάλειας». Με λίγα λόγια, δίνει απαντήσεις απλές σε περίπλοκα ερωτήµατα, κάτι στο οποίο η Αριστερά δεν µπορεί, ως εκ της ουσίας της, να υποκύψει"
Περιορισµένα στον ρόλο της αντιπολίτευσης σε 21 από τις 27 χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, περιλαµβανοµέν ων τωνσκανδιναβικών χωρών όπου ήταν κάποτε τόσο ισχυρά, ταευρωπαϊκά σοσιαλδηµοκρατικά και σοσιαλιστικά κόµµατα αναρωτιούνταισήµερα για το µέλλον τους. Σε σηµείο που ένας άνθρωπος όπως ο Μάσιµο ντ’ Αλέµα, πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας (1998-2000), είπε στις 15 Ιανουαρίου στο Παρίσι, στη διάρκεια ενός συνεδρίου οργανωµένου από τοΙδρυµα Ζαν-Ζορές, το οποίο πρόσκειται στο Σοσιαλιστικό Κόµµα, ότι «οι ευρωπαίοι σοσιαλιστές, διαιρεµένοι ανάµεσα στους οπαδούς του «τρίτου δρόµου» του Τόνι Μπλερ και τους υπερασπιστές του κράτους πρόνοιας, έχασαν». Εχασαν άραγεσε σηµείο να χαθούν και οι ίδιοι;
Το ερώτηµααυτόβασανίζει όλους τουςευρωπαίουςσοσιαλδηµοκράτες. Εµβολισµένοι στα δεξιά τους από ένα οικολογικό κίνηµα που διηύρυνε τιςθεωρητικές βάσεις του περί υπεράσπισης του περιβάλλοντος µεένα νέο µοντέλο ανάπτυξης, κακοποιηµένοι στα αριστερά τους από κόµµατα που µιλάνε για «ρήξη µετον καπιταλισµό» µε ακόµη µεγαλύτερη ζωντάνια επειδή είναι πεπεισµένα ότι η οικονοµική και χρηµατοπιστωτική κρίση άρχισε να σηµαίνει το τέλος του παλιότερου εχθρού τους, οι σοσιαλδηµοκράτες δυσκολεύονται να επαναπροσδιορίσουν το σώµα της θεωρίας τους.
Ακόµη χειρότερα, έχοντας στερηθεί σχεδόν παντού την πολιτική εκτελεστική εξουσία, πρέπει να αντιµετωπίσουν την άνοδο της λαϊκιστικής ∆εξιάς. Οπως εξήγησε ο οικονοµολόγος Ντανιέλ Κοέν, πρόεδρος του ΣυµβουλίουΕπιστηµονικού Προσανατολισµού του Ιδρύµατος Ζαν-Ζορές, «µπροστάστην κρίση, η ∆εξιά αντιδράπολύ απλά: θέτει υπό αµφισβήτηση τοκράτος πρόνοιας, επαναφέρει τον πόλεµο ανάµεσα στουςέχοντες δικαίωµα σ’ αυτό το κράτος πρόνοιας και τους άλλους µισθωτούς, καιστην παγκοσµιοποίηση και στους φόβους που προκαλεί, απαντά µε τη γλώσσα του φόβου και µε έναν λόγο περί αύξησης της ασφάλειας». Με λίγα λόγια, δίνει απαντήσεις απλές σε περίπλοκα ερωτήµατα, κάτι στο οποίο η Αριστερά δεν µπορεί, ως εκ της ουσίας της, να υποκύψει.
Πώς µιαωραία ιδέα, η οποία σφυρηλατήθηκε τον 19ο αιώνα και γνώρισε µεγάλεςστιγµές, κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη, κατά τη δεκαετία του 1960, µπόρεσε να χάσει σε τέτοιο σηµείο τη δύναµή της; «Η παγκόσµια οικονοµική κρίση και τα λάθη του χρηµατοπιστωτικού καπιταλισµού αποδεικνύουν πως είχαµε δίκιο», λέειο καταλανός Σοσιαλιστής Ζοσέπ Μπορέλ Φοντέγες, πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σήµερα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστηµιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας (Ιταλία). «Εντούτοις, αποτύχαµε παντού». Λέει αυτό που η Τζένι Αντερσον, καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστηµών του Παρισιού, συνοψίζει µε µια τροµερή φράση: «Η σοσιαλδηµοκρατία είναι µέσα σε µια µαύρη τρύπα».
Μολονότι η µαζική ανεργία, η υποχώρηση του συνδικαλισµού, η αστάθειατων ψηφοφόρων και ο ατοµικισµός στις κοινωνίες µας συµβάλλουν στην εξασθένησή της, η σοσιαλδηµοκρατία οφείλει την εξασθένηση αυτή κατ’ αρχάς στα δικά τηςσφάλµατα. «Η φιλελεύθερη στροφή του σοσιαλισµού κατάτη δεκαετίατου 1990 απέτυχε», εκτιµά ο Τζον Κρόουλι, διευθυντής του ∆ιεπιστηµονικού Κέντρου Συγκριτικής Ερευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες στο ΣεντΟυέν. «Ο σοσιαλισµός πρέπει να ανταποκριθεί σε πολλές προκλήσεις: να ξανασκεφτείτον καπιταλισµό έξωαπό τις σχέσεις του µετοννεοφιλελευθερισµό· να ενσωµατώσει τα οικολογικά ζητήµατα· να αναθεωρήσει τησυµµαχία των τάξεων σκεπτόµενος νεωτεριστικά την ισότητα υπό το φως της διαφορετικότητας».
Ο Ερνστ Χίλεµπραντ, διευθυντής του τµήµατος για την Κεντρική και την ΑνατολικήΕυρώπη του ισχυρού γερµανικούσοσιαλδηµοκρατικού ιδρύµατος Φρίντριχ Εµπερτ, είναι της ίδιας γνώµης:«Το ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό µοντέλο δεν υπάρχει. Είναι µια ουτοπία που µένει να πραγµατοποιηθεί. Το θέµα δεν είναι πλέον να διαχειριστούµε την αβεβαιότητα που γεννιέται από την παγκοσµιοποίηση.Πρέπει να οικοδοµήσουµε µια κοινωνία βιώσιµης παραγωγής και συνεπώς οικολογικής. Απέναντι στην αβεβαιότητα, πουπάει ναπει στέρηση ελευθερίας, πρέπει να ενισχύσουµε την αυτονοµία τωνατόµων και τα δικαιώµατα των πολιτών, και να εµβαθύνουµε τη δηµοκρατία προσθέτοντάς τηςσυµµετοχικά στοιχεία». «Αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, υπευθυνότητα», αυτό είναι το «µότο» που η Ελέν Τοµά, καθηγήτρια στη Σχολή Κοινωνικών Επιστηµών του Εξ-αν-Προβάνς,πρότεινε στο κοινό του συνεδρίου.
Οµως ο Μάσιµο ντ’ Αλέµα δεν φάνηκε να πείσθηκε τελείωςαπό τιςεξηγήσειςαυτές. «Οδηµοκρατικός σοσιαλισµός είναιένα ευρωπαϊκόφαινόµενο,το οποίο ουσιαστικά δενβγήκε από τασύνορα της Ευρώπης», διαπίστωσε. «Είναι επίσης η πολιτική έκφραση µιας ηπείρουπου χάνει το βάρος της και την κεντρική τηςθέση». Και ο πρώην επικεφαλής της ιταλικής κυβέρνησης έθαψε τη λέξη «σοσιαλισµός», διαπιστώνοντας ότι «δενµπορεί ναχρησιµοποιηθεί» στιςΗΠΑ ούτεστις αναδυόµενες χώρες.«Καµιά δύναµηκοινωνικής αλλαγής», υπογράµµισε, «δεν επικαλείται τονσοσιαλισµό στις χώρες αυτές…».
Γι’ αυτόν ήρθε ο καιρός «να οικοδοµηθεί ένας νέος παγκόσµιος προοδευτικός συνασπισµός, ικανός να ξεπεράσει τα σύνορα της Ευρώπης και αυτά της Σοσιαλιστικής ∆ιεθνούς». Θα µπορούσε να συναθροίσει «την Ευρώπη, τη Βραζιλία, την Ινδία, τη Νότια Αφρική ή τις Ηνωµένες Πολιτείες» και να αντιπαραβάλει τα «προοδευτικάπειράµατα» που γίνονται εκεί.
Αυτό θα επέτρεπε στους Ευρωπαίους να οικοδοµήσουν «ένα εναλλακτικό σχέδιο ισχυρό σε επίπεδο ηπείρου» και να «σχηµατίσουν έναν συνασπισµό των δυνάµεων της Αριστεράς, των οικολόγων και των δηµοκρατών του Κέντρου», για να «υπερασπιστούν τις ευρωπαϊκές αξίες κόντρα στη λαϊκιστική ∆εξιά».
Το ερώτηµααυτόβασανίζει όλους τουςευρωπαίουςσοσιαλδηµοκράτες. Εµβολισµένοι στα δεξιά τους από ένα οικολογικό κίνηµα που διηύρυνε τιςθεωρητικές βάσεις του περί υπεράσπισης του περιβάλλοντος µεένα νέο µοντέλο ανάπτυξης, κακοποιηµένοι στα αριστερά τους από κόµµατα που µιλάνε για «ρήξη µετον καπιταλισµό» µε ακόµη µεγαλύτερη ζωντάνια επειδή είναι πεπεισµένα ότι η οικονοµική και χρηµατοπιστωτική κρίση άρχισε να σηµαίνει το τέλος του παλιότερου εχθρού τους, οι σοσιαλδηµοκράτες δυσκολεύονται να επαναπροσδιορίσουν το σώµα της θεωρίας τους.
Ακόµη χειρότερα, έχοντας στερηθεί σχεδόν παντού την πολιτική εκτελεστική εξουσία, πρέπει να αντιµετωπίσουν την άνοδο της λαϊκιστικής ∆εξιάς. Οπως εξήγησε ο οικονοµολόγος Ντανιέλ Κοέν, πρόεδρος του ΣυµβουλίουΕπιστηµονικού Προσανατολισµού του Ιδρύµατος Ζαν-Ζορές, «µπροστάστην κρίση, η ∆εξιά αντιδράπολύ απλά: θέτει υπό αµφισβήτηση τοκράτος πρόνοιας, επαναφέρει τον πόλεµο ανάµεσα στουςέχοντες δικαίωµα σ’ αυτό το κράτος πρόνοιας και τους άλλους µισθωτούς, καιστην παγκοσµιοποίηση και στους φόβους που προκαλεί, απαντά µε τη γλώσσα του φόβου και µε έναν λόγο περί αύξησης της ασφάλειας». Με λίγα λόγια, δίνει απαντήσεις απλές σε περίπλοκα ερωτήµατα, κάτι στο οποίο η Αριστερά δεν µπορεί, ως εκ της ουσίας της, να υποκύψει.
Πώς µιαωραία ιδέα, η οποία σφυρηλατήθηκε τον 19ο αιώνα και γνώρισε µεγάλεςστιγµές, κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη, κατά τη δεκαετία του 1960, µπόρεσε να χάσει σε τέτοιο σηµείο τη δύναµή της; «Η παγκόσµια οικονοµική κρίση και τα λάθη του χρηµατοπιστωτικού καπιταλισµού αποδεικνύουν πως είχαµε δίκιο», λέειο καταλανός Σοσιαλιστής Ζοσέπ Μπορέλ Φοντέγες, πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σήµερα πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστηµιακού Ινστιτούτου της Φλωρεντίας (Ιταλία). «Εντούτοις, αποτύχαµε παντού». Λέει αυτό που η Τζένι Αντερσον, καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστηµών του Παρισιού, συνοψίζει µε µια τροµερή φράση: «Η σοσιαλδηµοκρατία είναι µέσα σε µια µαύρη τρύπα».
Μολονότι η µαζική ανεργία, η υποχώρηση του συνδικαλισµού, η αστάθειατων ψηφοφόρων και ο ατοµικισµός στις κοινωνίες µας συµβάλλουν στην εξασθένησή της, η σοσιαλδηµοκρατία οφείλει την εξασθένηση αυτή κατ’ αρχάς στα δικά τηςσφάλµατα. «Η φιλελεύθερη στροφή του σοσιαλισµού κατάτη δεκαετίατου 1990 απέτυχε», εκτιµά ο Τζον Κρόουλι, διευθυντής του ∆ιεπιστηµονικού Κέντρου Συγκριτικής Ερευνας στις Κοινωνικές Επιστήµες στο ΣεντΟυέν. «Ο σοσιαλισµός πρέπει να ανταποκριθεί σε πολλές προκλήσεις: να ξανασκεφτείτον καπιταλισµό έξωαπό τις σχέσεις του µετοννεοφιλελευθερισµό· να ενσωµατώσει τα οικολογικά ζητήµατα· να αναθεωρήσει τησυµµαχία των τάξεων σκεπτόµενος νεωτεριστικά την ισότητα υπό το φως της διαφορετικότητας».
Ο Ερνστ Χίλεµπραντ, διευθυντής του τµήµατος για την Κεντρική και την ΑνατολικήΕυρώπη του ισχυρού γερµανικούσοσιαλδηµοκρατικού ιδρύµατος Φρίντριχ Εµπερτ, είναι της ίδιας γνώµης:«Το ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό µοντέλο δεν υπάρχει. Είναι µια ουτοπία που µένει να πραγµατοποιηθεί. Το θέµα δεν είναι πλέον να διαχειριστούµε την αβεβαιότητα που γεννιέται από την παγκοσµιοποίηση.Πρέπει να οικοδοµήσουµε µια κοινωνία βιώσιµης παραγωγής και συνεπώς οικολογικής. Απέναντι στην αβεβαιότητα, πουπάει ναπει στέρηση ελευθερίας, πρέπει να ενισχύσουµε την αυτονοµία τωνατόµων και τα δικαιώµατα των πολιτών, και να εµβαθύνουµε τη δηµοκρατία προσθέτοντάς τηςσυµµετοχικά στοιχεία». «Αξιοπρέπεια, δικαιοσύνη, υπευθυνότητα», αυτό είναι το «µότο» που η Ελέν Τοµά, καθηγήτρια στη Σχολή Κοινωνικών Επιστηµών του Εξ-αν-Προβάνς,πρότεινε στο κοινό του συνεδρίου.
Οµως ο Μάσιµο ντ’ Αλέµα δεν φάνηκε να πείσθηκε τελείωςαπό τιςεξηγήσειςαυτές. «Οδηµοκρατικός σοσιαλισµός είναιένα ευρωπαϊκόφαινόµενο,το οποίο ουσιαστικά δενβγήκε από τασύνορα της Ευρώπης», διαπίστωσε. «Είναι επίσης η πολιτική έκφραση µιας ηπείρουπου χάνει το βάρος της και την κεντρική τηςθέση». Και ο πρώην επικεφαλής της ιταλικής κυβέρνησης έθαψε τη λέξη «σοσιαλισµός», διαπιστώνοντας ότι «δενµπορεί ναχρησιµοποιηθεί» στιςΗΠΑ ούτεστις αναδυόµενες χώρες.«Καµιά δύναµηκοινωνικής αλλαγής», υπογράµµισε, «δεν επικαλείται τονσοσιαλισµό στις χώρες αυτές…».
Γι’ αυτόν ήρθε ο καιρός «να οικοδοµηθεί ένας νέος παγκόσµιος προοδευτικός συνασπισµός, ικανός να ξεπεράσει τα σύνορα της Ευρώπης και αυτά της Σοσιαλιστικής ∆ιεθνούς». Θα µπορούσε να συναθροίσει «την Ευρώπη, τη Βραζιλία, την Ινδία, τη Νότια Αφρική ή τις Ηνωµένες Πολιτείες» και να αντιπαραβάλει τα «προοδευτικάπειράµατα» που γίνονται εκεί.
Αυτό θα επέτρεπε στους Ευρωπαίους να οικοδοµήσουν «ένα εναλλακτικό σχέδιο ισχυρό σε επίπεδο ηπείρου» και να «σχηµατίσουν έναν συνασπισµό των δυνάµεων της Αριστεράς, των οικολόγων και των δηµοκρατών του Κέντρου», για να «υπερασπιστούν τις ευρωπαϊκές αξίες κόντρα στη λαϊκιστική ∆εξιά».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου