Του Γιώργου Σιακαντάρη, ΝΕΑ, 4.1.13
Πρώτο μάθημα:Τα σημερινά χαρακτηριστικά του σκανδιναβικού πολιτικού μοντέλου συντίθενται από την κυριαρχία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, αλλά και τα υψηλά επίπεδα πολιτικής και συνδικαλιστικής συμμετοχής, καθώς και το πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Η δημοκρατία της συναίνεσης είναι το πρώτο μάθημα που μπορεί να πάρει το πολιτικό μας σύστημα από το σκανδιναβικό μοντέλο.
Δεύτερο μάθημα:Το επόμενο μάθημα συνδέεται με το οικονομικό μοντέλο και την προτεραιότητα της πολιτικής έναντι της οικονομίας. Η οικονομία των σκανδιναβικών κρατών στηρίχτηκε σε μια λογική που συνδύαζε την αναδιανομή του κοινωνικού προϊόντος με έναν ελεύθερο και ανθηρό ιδιωτικό τομέα. Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο της Χίλσον κατανοεί πόσο άτοπη είναι η άποψη που θεωρεί ότι ανεξάρτητη και ελεύθερα λειτουργούσα αγορά μπορεί να υπάρχει μόνο σε κοινωνίες όπου η πολιτική υποχωρεί έναντι της οικονομίας. Το σκανδιναβικό μοντέλο δείχνει ότι ελεύθερη αγορά μπορεί να υπάρξει και σε κοινωνίες με ισχυρή κρατική παρέμβαση στον τομέα των υπηρεσιών.
Πράγματι, το πολιτικό μας σύστημα μπορεί να πάρει κάποια μαθήματα διαβάζοντας αυτό το βιβλίο που γράφηκε το 2007, λίγο προτού ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.
Η Μαίρη Χίλσον ζει στην Αγγλία και διδάσκει στο USL στο Λονδίνο, ενώ συνεργάζεται και με το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. Η ίδια γνωρίζει πολύ καλά και τα τρία μοντέλα οικονομίας και κράτους πρόνοιας που υπάρχουν σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που τη βοηθά στην ανάλυση του σκανδιναβικού μοντέλου. Υπάρχει στ' αλήθεια ένα τέτοιο μοντέλο; αναρωτιέται. Και ως σοβαρή επιστήμων αποφεύγει γενικεύσεις και υπεραπλουστεύσεις.
Η συγγραφέας αντιμετωπίζει με επιφύλαξη, αν όχι με καχυποψία, την άποψη σύμφωνα με την οποία η σκανδιναβική ιδιαιτερότητα στηρίζεται στην επιτυχή συμφιλίωση δύο αξιών του Διαφωτισμού που για πολλούς είναι ασύμβατες: της αξίας της ελευθερίας και της ισότητας. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, η φιλελεύθερη αποδοχή της ελευθερίας του ατόμου ήρθε και «έδεσε» με τις σκανδιναβικές αγροτικές αξίες της συλλογικότητας και της κοινότητας. Η Χίλσον υποστηρίζει ότι η αναζήτηση στην ιστορία των καταβολών του σκανδιναβικού μοντέλου είναι μια τελεολογική προσέγγιση και γι' αυτό όχι ιδιαίτερα χρήσιμη. Η ίδια όμως γίνεται θύμα αυτής της προσέγγισης, όταν επιχειρεί να αναλύσει συγκεκριμένα το πολιτικό σύστημα αυτών των χωρών, την οικονομία τους, το μοντέλο πρόνοιας, τον διεθνοπολιτικό τους ρόλο, καθώς και τα θέματα που άπτονται των πολιτισμικών και εθνικών ταυτοτήτων. Αυτό συμβαίνει γιατί η Iστορία, όσο και να το αρνούνται κάποιες μετανεωτερικές προσεγγίσεις, κουβαλά το παρόν κάθε κράτους. Χωρίς αυτό να σημαίνει μοιρολατρία ή τελεολογία, το ιστορικό παρελθόν αποτελεί μια ορίζουσα που πάντοτε πρέπει να λαμβάνει υπόψη του ο κοινωνικός επιστήμονας όταν επιχειρεί να περιγράψει ένα κοινωνικό φαινόμενο. Αυτό κάνει έστω και αν το αμφισβητεί μεθοδολογικά η Χίλσον.
Το σκανδιναβικό πολιτικό σύστημα, παρ' όλες τις ιστορικές του αλλαγές και μετατοπίσεις, συντίθεται από μια πολιτική συμπεριφορά και τέτοιους πολιτικούς θεσμούς οι οποίοι διέπονται από ένα πνεύμα συλλογικότητας, ειρηνικής προδιάθεσης για αλλαγές χωρίς επαναστατικούς κλυδωνισμούς. Πάντως, είναι αλήθεια ότι η απόδοση αυτών των εξελίξεων στην επίδραση ενός ισχυρού στρώματος ελεύθερων, ανεξάρτητων αγροτών είναι μια εσφαλμένη θεώρηση. Θεωρώ ότι αυτή η εξήγηση δεν είναι επαρκής, γιατί και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπήρξαν μεγάλα και ισχυρά στρώματα ελεύθερων αγροτών, χωρίς όμως να οδηγήσουν σε «δημοκρατίες της συναίνεσης». Αυτό που μάλλον περισσότερο θα χαρακτήριζε την επιτυχία του σκανδιναβικού πολιτικού συστήματος είναι κάτι άλλο που αναφέρει η Χίλσον: είναι η συνεργασία των φιλελεύθερων και των σοσιαλδημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων στο πλαίσιο μιας πολιτικής αριστοτελικής «μεσότητας».
Πρώτο μάθημα:
Τα σημερινά χαρακτηριστικά του σκανδιναβικού πολιτικού μοντέλου συντίθενται από την κυριαρχία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, αλλά και τα υψηλά επίπεδα πολιτικής και συνδικαλιστικής συμμετοχής, καθώς και το πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Η δημοκρατία της συναίνεσης είναι το πρώτο μάθημα που μπορεί να πάρει το πολιτικό μας σύστημα από το σκανδιναβικό μοντέλο.
Δεύτερο μάθημα:
Το επόμενο μάθημα συνδέεται με το οικονομικό μοντέλο και την προτεραιότητα της πολιτικής έναντι της οικονομίας. Η οικονομία των σκανδιναβικών κρατών στηρίχτηκε σε μια λογική που συνδύαζε την αναδιανομή του κοινωνικού προϊόντος με έναν ελεύθερο και ανθηρό ιδιωτικό τομέα. Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο της Χίλσον κατανοεί πόσο άτοπη είναι η άποψη που θεωρεί ότι ανεξάρτητη και ελεύθερα λειτουργούσα αγορά μπορεί να υπάρχει μόνο σε κοινωνίες όπου η πολιτική υποχωρεί έναντι της οικονομίας. Το σκανδιναβικό μοντέλο δείχνει ότι ελεύθερη αγορά μπορεί να υπάρξει και σε κοινωνίες με ισχυρή κρατική παρέμβαση στον τομέα των υπηρεσιών.
Τρίτο μάθημα:
Η Χίλσον αναφέρεται σε τρεις τύπους κράτους πρόνοιας. Αυτοί είναι: πρώτον, η ομάδα των αγγλοσαξονικών προνοιακών συστημάτων, τα οποία δεν έχουν κανέναν αναδιανεμητικό ρόλο, παρά εξαντλούνται σε ένα δίχτυ ασφαλείας για τους καταγεγραμμένους φτωχούς. Δεύτερον, είναι το κορπορατιστικό σύστημα, όπως αυτό επικράτησε στην Κεντρική Ευρώπη. Από αυτό επωφελούνται τα άτομα που έχουν θέση στην αγορά εργασίας. Και τρίτον, είναι το σκανδιναβικό αναδιανεμητικό κράτος πρόνοιας, σύμφωνα με το οποίο οι τομείς της Υγείας, της Παιδείας και της Ασφάλειας βρίσκονται εκτός της «αγοραίας και εμπορευματικής λογικής». Η χρηματοδοτική ενίσχυση ενός κράτους παροχής ποιοτικών υπηρεσιών θα μπορούσε να αποτελέσει μια αναπτυξιακή πρόταση για την καθημαγμένη ελληνική κοινωνία και οικονομία. Εδώ εντοπίζω το τρίτο μάθημα που θα πρέπει να λάβει το πολιτικό μας σύστημα.
Τέταρτο μάθημα:
Αυτό αφορά τα μαθήματα που δίνουν οι σκανδιναβικές χώρες για το πώς πρέπει να λειτουργούν τα μικρά κράτη στο διεθνές περιβάλλον.
Πέμπτο μάθημα:
Και αυτό αφορά το πώς επίσης αυτά τα κράτη αντιμετωπίζουν με ψυχραιμία και δημοκρατικό τρόπο τα προβλήματα από τη μεγάλη μετανάστευση και την κρίση ταυτότητας.
Παρ' όλες τις ομοιότητες που παρουσιάζουν, μας λέει η Χίλσον, οι πέντε σκανδιναβικές χώρες (Σουηδία, Νορβηγία, Φινλανδία, Δανία και Ισλανδία) δεν συνιστούν έναν ενιαίο τύπο κοινωνικής οργάνωσης. Ωστόσο μπορούμε σε γενικές γραμμές να μιλήσουμε για κάποιες κοινές παραμέτρους, που μας επιτρέπουν να αναφερόμαστε στο σκανδιναβικό μοντέλο. Αυτές οι κοινές παράμετροι είναι η ύπαρξη μιας ισχυρής σοσιαλδημοκρατίας και ενός εκτεταμένου κράτους πρόνοιας, αλλά και πρακτικές όπως ο συμβιβασμός μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου, η συναίνεση στην αγορά εργασίας, η υψηλή φορολόγηση σε συνδυασμό με τις υψηλές και ποιοτικές κρατικές υπηρεσίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου