Κατειλημμένα σπίτια

Του Ηλία Κανέλλη, NEA, 7.1.13

Τα κινήματα εκείνα ως πρόταση ζωής δεν κέρδισαν. Τα κατειλημμένα σπίτια στις διάφορες δυτικές μητροπόλεις είχαν παρακμάσει ως εστίες κουλτούρας της χειραφέτησης προτού εγκαταλειφθούν ή και εκκενωθούν, είτε από τους ιδιοκτήτες τους είτε από την Αστυνομία. Οι επιβιώσεις της αντικουλτούρας, πάντως, σε περιφερειακές χώρες όπως η Ελλάδα, δεν αντλούν από την παράδοση των κινημάτων χειραφέτησης. Θυμάμαι ένα παλιό σύνθημα του κοινωνικού και πολιτικού χώρου: «Η διαφορά είναι δικαίωμα». Στην περίπτωση των ελληνικών καταλήψεων, ή και ευρύτερων συλλογικοτήτων (όπως π.χ. το σχολείο μεταναστών της Κυψέλης), αν είσαι διαφορετικός είσαι αποσυνάγωγος και θα φας πόρτα. Εδώ, η διαφορά δεν είναι δικαίωμα, είναι εχθρός. Το αποτέλεσμα είναι εμφανές σε ό,τι ξετυλίγεται γύρω από τη βίλα Αμαλία. Αίσθημα ήττας για όσους είχαν συμμετάσχει ενεργά. Λογική ιδιοκτησίας από έναν χώρο που δηλώνει ότι αποστρέφεται την ιδιοκτησία. Και ιδεολόγοι που, ενώ υποτίθεται ότι διεκδικούν τη χειραφέτηση, υπόσχονται ρεβανσισμό και βία.

Οι καταλήψεις εγκαταλειμμένων δημόσιων χώρων δεν είναι ελληνική επινόηση. Από τη δεκαετία του 1960, τα κινήματα της αντικουλτούρας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση και στη διεκδίκηση της κοινωνικής χειραφέτησης, με διάφορες μορφές.

Υπήρξαν αντιπολεμική κραυγή διαμαρτυρίας εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, έφτασαν μέχρι την άρνηση στράτευσης και του μιλιταρισμού απολύτως. Διεκδίκησαν την ισότητα των φύλων, τη σεξουαλική απελευθέρωση, αμφισβήτησαν τους παραδοσιακούς τρόπους άσκησης εξουσίας, «έφυγαν» προς ανορθολογικές θεωρίες (ζεν, ταό, βουδισμός...) που θα βοηθούσαν «τη διεύρυνση της συνείδησης» (με ναρκωτικά), καλλιέργησαν ιδιαίτερα σημαντικές αντεργκράουντ καλλιτεχνικές εκφράσεις...

Τα κινήματα της αντικουλτούρας άνθησαν πρωτίστως στην Αμερική και στην Αγγλία, σύντομα όμως διαδόθηκαν σε όλο τον δυτικό κόσμο. Προσωπικώς, με θυμάμαι, σχετικά αργά, να φιλοξενούμαι σε κολεκτίβες κατειλημμένων σπιτιών στο Δυτικό Βερολίνο τη δεκαετία του 1980 - με αντάλλαγμα προσωπική δουλειά, καθαριότητα, επισκευές... Οταν, απέναντι, στο ανατολικό κομμάτι της πόλης υπήρχε άκρα του τάφου σιωπή, κρατικός έλεγχος και πειθαρχία, στη Δύση νεολαιίστικες ομάδες αμφισβητούσαν (σχεδόν) τα πάντα: ιεραρχικές σχέσεις, κατεστημένες δομές, το μοντέλο της οικογένειας, το μοντέλο της συμβίωσης, την ιδιοκτησία. Οσες και όσοι συμμετείχαν σε αυτά τα κινήματα ήξεραν ότι μπορεί να έχουν προβλήματα με τον νόμο και είχαν προετοιμαστεί με δίκτυα αλληλεγγύης νομικών ομοϊδεατών τους να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες - διότι δεν μπορεί να υπάρξει ανυπακοή στους νόμους χωρίς συνέπειες. Σταρ του ροκ, καλλιτέχνες και επιστήμονες κάθε είδους, στοχαστές και πολλοί νέοι εξασφάλιζαν ότι η αντικουλτούρα διεκδικούσε το άνοιγμα σε όσο το δυνατόν ευρύτερες κοινωνικές ομάδες - και, με εξαιρέσεις, υπήρχε μια γενική αποστροφή στη βία. Οταν διεκδικείς καλύτερη ζωή, δεν τα σπας. Χτίζεις.

Τα κινήματα εκείνα ως πρόταση ζωής δεν κέρδισαν. Τα κατειλημμένα σπίτια στις διάφορες δυτικές μητροπόλεις είχαν παρακμάσει ως εστίες κουλτούρας της χειραφέτησης προτού εγκαταλειφθούν ή και εκκενωθούν, είτε από τους ιδιοκτήτες τους είτε από την Αστυνομία.

Οι επιβιώσεις της αντικουλτούρας, πάντως, σε περιφερειακές χώρες όπως η Ελλάδα, δεν αντλούν από την παράδοση των κινημάτων χειραφέτησης. Θυμάμαι ένα παλιό σύνθημα του κοινωνικού και πολιτικού χώρου: «Η διαφορά είναι δικαίωμα». Στην περίπτωση των ελληνικών καταλήψεων, ή και ευρύτερων συλλογικοτήτων (όπως π.χ. το σχολείο μεταναστών της Κυψέλης), αν είσαι διαφορετικός είσαι αποσυνάγωγος και θα φας πόρτα. Εδώ, η διαφορά δεν είναι δικαίωμα, είναι εχθρός.

Το αποτέλεσμα είναι εμφανές σε ό,τι ξετυλίγεται γύρω από τη βίλα Αμαλία. Αίσθημα ήττας για όσους είχαν συμμετάσχει ενεργά. Λογική ιδιοκτησίας από έναν χώρο που δηλώνει ότι αποστρέφεται την ιδιοκτησία. Και ιδεολόγοι που, ενώ υποτίθεται ότι διεκδικούν τη χειραφέτηση, υπόσχονται ρεβανσισμό και βία.