Μια «φιλελεύθερη» επανάσταση

Του Μιχάλη Μητσού, NEA, 29.1.13

Το πρωί της έναρξης της δεύτερης θητείας του, το 1973, ο Ρίτσαρντ Νίξον δέχθηκε ένα τηλεφώνημα από τον σύμβουλό του, τον Τσαρλς Κόλσον (που αργότερα θα φυλακιζόταν για παρακώλυση της δικαιοσύνης). Σύμφωνα με νέες έρευνες - του είπε εκείνος - το Δημοκρατικό Κόμμα υποστηρίζεται πλέον μόνο από τους μαύρους, τους φτωχούς και τους ομοφυλόφιλους. «Ξέχασες τους διανοούμενους» απάντησε ο Νίξον. Οι έρευνες εκείνες ήταν ορθές. Και αν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχασε την εξουσία το 1976, ο λόγος ήταν φυσικά το σκάνδαλο Ουότεργκεϊτ. Αλλά το διάλειμμα δεν κράτησε πολύ. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Ρόναλντ Ρίγκαν κέρδισε θριαμβευτικά την εξουσία και στην ομιλία με την οποία εγκαινίασε τη θητεία του έσπευσε να καταστήσει σαφή την πολιτική του φιλοσοφία: «Η κυβέρνηση δεν είναι η λύση στα προβλήματά μας· η κυβέρνηση είναι το πρόβλημα». Η συντηρητική επανάσταση που ακολούθησε, σε συνδυασμό με την αντίστοιχη επανάσταση της Μάργκαρετ Θάτσερ στη Βρετανία, θα σημάδευε την πολιτική ζωή σε όλο τον πλανήτη για τουλάχιστον μια δεκαετία. Στην πραγματικότητα, τα ίχνη της είναι ορατά ακόμη και σήμερα.

Στη δική του πρώτη θητεία, ο Ομπάμα δεν έκανε πολλά πράγματα. Ηπιος και φύσει συναινετικός χαρακτήρας, προσπάθησε να κυβερνήσει στη βάση των συμβιβασμών και το μοναδικό θέμα στο οποίο «πάτησε πόδι» ήταν η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας. Η στάση αυτή θα μπορούσε να του στοιχίσει τη θέση του. Για λόγους όμως που έχουν να κάνουν περισσότερο με τους αντιπάλους του παρά με τον ίδιο, κέρδισε και πάλι τις εκλογές, και μάλιστα πιο εύκολα απ' ό,τι περίμενε. Αυτή τη φορά, μοιάζει αποφασισμένος να αφήσει τη σφραγίδα του. Να ασχοληθεί δηλαδή ενεργά με τα μεγάλα προβλήματα της χώρας του, που δεν είναι μόνο η οικονομία, αλλά και η οπλοφορία, η μετανάστευση, η κλιματική αλλαγή, τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Και, αν χρειαστεί, να συγκρουστεί.

Μιμούμενος τον Ρίγκαν, αλλά ξεκινώντας από ακριβώς αντίθετες θέσεις, ο Ομπάμα δήλωσε κατά την ορκωμοσία του ότι τα κυβερνητικά προγράμματα για τις συντάξεις και την υγεία όχι μόνο δεν «δένουν» την Αμερική, αλλά παρέχουν τα θεμέλια για την άνθηση της οικονομίας και της κοινωνίας. Οι πολιτικοί αναλυτές χαρακτήρισαν ομόφωνα την ομιλία του «liberal», μια λέξη παρεξηγημένη και ταλαιπωρημένη, που κυριολεκτικά σημαίνει «φιλελεύθερη», αλλά η ουσιαστική της ερμηνεία είναι «προοδευτική», καθώς συνδέεται ευθέως με το Νιου Ντιλ του Φρανκλίνου Ρούζβελτ και την κοινωνική επανάσταση της δεκαετίας του '70. Και όπως επισημαίνουν οι «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», η ομιλία αυτή ταιριάζει απόλυτα με την αμερικανική κοινωνία η οποία δεν έχει πια καμιά σχέση με εκείνη που περιέγραφε ο σύμβουλος του Ρίγκαν αλλά είναι ουσιαστικά «φιλελεύθερη», υποστηρίζει δηλαδή το δικαίωμα όχι μόνο στο κέρδος αλλά και στην εργασία, όχι μόνο στην ανάπτυξη αλλά και στη ζωή.