Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι Ελληνες και η κυβέρνησή τους μας λέει πολλά για τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη η Ευρώπη και για τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Οι τεχνοκράτες ηγέτες της Ελλάδας έχουν χάσει την εμπιστοσύνη του λαού, ο οποίος εξεγείρεται επειδή οι όροι για τη βοήθεια από την υπόλοιπη Ευρώπη είναι τόσο σκληροί ώστε η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα στο μέλλον χωρίς μια τέτοια «βοήθεια». Εντούτοις δεν είναι η πρώτη φορά που ο κόσμος έχει δει τέτοιο ζήλο στο όνομα της χρηματοπιστωτικής διάσωσης. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 1997-98 οι διασώσεις από το ΔΝΤ δεν άφησαν στις ασιατικές χώρες άλλη επιλογή από το να εφαρμόσουν τα σκληρότερα μέτρα λιτότητας και τις σκληρότερες μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της οικονομίας της αγοράς. Οι χώρες αυτές έμαθαν το μάθημά τους: ασφαλίστηκαν έναντι μελλοντικής μακροοικονομικής αστάθειας - και υποσχέθηκαν ότι δεν θα επαναλάβουν την ταπεινωτική εμπειρία ενός δανείου από το ΔΝΤ
-, συσσωρεύοντας από κοινού αποθέματα για να τα χρησιμοποιήσουν σε κακές εποχές. Αυτή η μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίου που αναζητούσε αποδόσεις ήταν μία από τις αιτίες της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007-2008.
Στην αναζήτησή της για αξιοπιστία η ΕΕ επαναλαμβάνει αυτό το μοντέλο, χωρίς καν να παρατηρεί ότι η εκδοχή της είναι ακόμη πιο βίαιη από αυτήν του ΔΝΤ. Είτε πρόκειται για την Ελλάδα είτε για την Πορτογαλία, η συνταγή είναι σε μεγάλο μέρος η ίδια: μικρότερο κράτος πρόνοιας, μειώσεις μισθών και απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, ιδιωτικοποίηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων και αύξηση του αγοραίου ανταγωνισμού μέσω απορρύθμισης και εξασθένησης των εργατικών συνδικάτων.
Η Ελλάδα και άλλες χώρες της ευρωζώνης δεν μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμά τους για να κερδίσουν σε ανταγωνιστικότητα, όπως έκαναν οι ασιατικές χώρες. Δεν έχουν άλλη επιλογή από την «εσωτερική υποτίμηση» - δηλαδή αποπληθωρισμό των μισθών. Καθώς αυτή η επιλογή καθίσταται επιβεβλημένη και ταυτόχρονα προκαλείται από την πτώση του ΑΕΠ, θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα στο επιθυμητό αποτέλεσμα: να κάνει την Ελλάδα χώρα χαμηλών μισθών που θα καλωσορίζει τους ξένους επενδυτές. Στο μεταξύ όμως ένα ΑΕΠ, το οποίο είναι ήδη περίπου 15% χαμηλότερο απ' ό,τι το 2008, θα συνεχίσει να μειώνεται ενώ η φτώχεια θα αυξάνεται, η ανεργία επίσης, η εξέγερση θα υποβόσκει και η όποια λίγη δημοκρατία έχει απομείνει στην Ελλάδα θα συρρικνώνεται.
Γιατί οι Ελληνες συμφωνούν σε μια τέτοια απώλεια κυριαρχίας; Πρώτον, φοβούνται ότι μια χρεοκοπία θα είναι ακόμη χειρότερη, καθώς θα εμποδίσει για μακρά περίοδο την Ελλάδα να δανείζεται από την αγορά ομολόγων και θα θέσει σε κίνδυνο το τραπεζικό σύστημα της χώρας. Δεύτερον, αν η Ελλάδα εγκαταλείψει το ευρώ, το τελικό οικονομικό αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι διαφορετικό. Ναι, η χώρα θα μπορούσε να ελπίζει ότι θα ανακάμψει, όπως έκανε η Αργεντινή αφού κήρυξε στάση πληρωμών και μετά υποτίμησε το πέσο αρχίζοντας από το 2002. Ωστόσο η Ελλάδα δεν έχει τους ίδιους φυσικούς πόρους που είχε τότε η Αργεντινή.
Η εξασθένηση του δεσμού της Ελλάδας με την Ευρώπη θα εντείνει ασφαλώς γεωπολιτικές απειλές. Τέλος, οι Ελληνες μπορεί να αισθάνονται πραγματικά ενοχή για τα λογιστικά κόλπα που χρησιμοποίησαν προηγούμενες κυβερνήσεις τους.
Η Ευρώπη έχει πολύ καλύτερες επιλογές πολιτικής. Η κρίση στην Ευρώπη είναι περισσότερο συνέπεια ενός μη ισορροπημένου Συντάγματος παρά ένα οικονομικό πρόβλημα. Στην Ευρώπη τα εθνικά χρέη είναι ευθύνη των κρατών-μελών, όμως το κοινό νόμισμα δεν έχει κράτος. Το κούρεμα του ελληνικού χρέους που κατέχουν ιδιώτες θα αποτρέψει τον χρηματοπιστωτικό τομέα να δανείζει στην Ελλάδα στο μέλλον. Αυτό όμως θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν επιτρεπόταν στην ΕΚΤ να δανείσει την ελληνική κυβέρνηση με τους ίδιους όρους με τους οποίους αποφάσισε να δανείζει τον τραπεζικό τομέα: με επιτόκιο 1% τον χρόνο για τρία χρόνια.
Η Ευρώπη στράφηκε υπερβολικά γρήγορα στη λιτότητα, θέτοντας σε κίνδυνο τις ελπίδες της για ανάπτυξη. Μια αληθινή κεντρική τράπεζα και μια συγκέντρωση του ευρωπαϊκού χρέους θα ήταν καλύτερη λύση. Στο κάτω κάτω, χρέος και ελλείμματα είναι συγκρίσιμα ή μικρότερα από τα επίπεδα χρέους και ελλειμμάτων στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία. Οι ηγέτες της ευρωζώνης καλά θα κάνουν να καταλάβουν ότι στην οικονομία, όπως και στην πολιτική, η ισχύς δεν δημιουργεί σχεδόν ποτέ δίκαιο.
Ο Ζαν-Πολ Φιτουσί είναι καθηγητής Οικονομίας στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου