Του Βασίλη Νέδου, Καθημερινή
Πριν από 130 χρόνια, ένας Γερμανός τραπεζίτης πληροφορούσε κάποιον νεότερο, ανερχόμενο επιχειρηματία ότι η θεωρητική (πανεπιστημιακή) μόρφωση ήταν κάτι σαν «μέσο απόλαυσης για τις στιγμές της ανάπαυλας, όπως το πούρο μετά το μεσημεριανό γεύμα». Ο τραπεζίτης ήταν ο Γκέοργκ φον Ζίμενς, εκ των ιδρυτικών στελεχών της Deutsche Bank, μέλος αρχικά της πρωσικής Βουλής και έπειτα του Ράιχσταγκ και εκ των ποικίλων πρωταγωνιστών της λεγόμενης «δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης» στον ευρύτερο γερμανικό χώρο. Ο Φον Ζίμενς είχε, βεβαίως, δίκιο, διότι γνώριζε από πρώτο χέρι ότι η επιχειρηματική επιτυχία δεν διδάσκεται. Ωστόσο, στην ίδια επιστολή παραδεχόταν ότι η βιομηχανική ανάπτυξη χρειάζεται και τη συνδρομή τεχνικά καταρτισμένων στελεχών. Το γνώριζε αυτό, άλλωστε, διότι επί των ημερών του, η Deutsche Bank χρηματοδοτούσε την κατασκευή σιδηροδρόμων από τις ΗΠΑ έως και τη Βαγδάτη. Εκείνο που δεν μπορούσε εκείνη τη στιγμή να διαγνώσει ο Φον Ζίμενς ήταν ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, σε συνδυασμό με τη ραγδαία εκβιομηχάνιση στην εποχή της πρώτης παγκοσμιοποίησης, θα οδηγούσε με τρόπο σχεδόν μαθηματικά αξιωματικό στην ενίσχυση της γερμανικής μεσαίας τάξης με νέο αίμα, αν όχι στην εκ νέου δημιουργία της. Τα παραδείγματα ήταν ακόμη πιο έντονα σε κοινωνίες όπως η γαλλική, όπου ήδη κυριαρχούσαν αμιγώς αστικά στρώματα, σε αντίθεση με τις ανερχόμενες πρωσικές ελίτ, οι οποίες ουσιαστικά αποτελούσαν μετεξέλιξη της ημιφεουδαρχικής κοινωνικής δομής του ευρύτερου γερμανικού χώρου.
Η εξαιρετικά εύστοχη παρατήρηση που έκανε ο Φον Ζίμενς το 1884 έχει εξαιρετική συνάφεια με την κρίση την οποία διέρχεται σήμερα η Ευρώπη. Με τη διαφορά ότι τότε η Ευρώπη βρισκόταν στην αρχή μιας ιστορικής φάσης και τώρα στο τέλος της. Η Ευρώπη πρέπει να μπορέσει να δημιουργήσει ξανά πλούτο και μάλιστα σε ένα διεθνές περιβάλλον πολύ διαφορετικό από το 1884. Παράλληλα, αποτελεί στοίχημα για τους ηγέτες της Ευρώπης της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης η «επανεφεύρεση» της μεσαίας τάξης. Προφανώς η σημερινή ευρωπαϊκή απάντηση δεν μπορεί να είναι ανάλογη με τον 19ο αιώνα, καθώς η βαριά βιομηχανία έχει εκ των πραγμάτων διαμοιραστεί ανά την υφήλιο και εδρεύει πλέον σε χώρες, άλλοτε αποικίες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία κ.ο.κ. Επίσης, η σημερινή μεσαία τάξη δεν διεκδικεί, απλά αγκομαχά να διατηρήσει κεκτημένα τα οποία μοιάζουν εκ των προτέρων χαμένα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν γραφεί και αναπαραχθεί χιλιάδες βιβλία, άρθρα, δοκίμια για τη σχεδόν δαρβινική διαδικασία ακμής, ανόδου και παρακμής κοινωνιών, με αφορμή την κρίση της Δύσης. Το αίσθημα «τέλους εποχής» δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των σημερινών Ευρωπαίων. Οι δυσοίωνες προφητείες έχουν διατυπωθεί και εν συνεχεία διαψευστεί, επανειλημμένως στο παρελθόν. Κάλλιστα μπορούν να διαψευστούν και σήμερα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου