Νέες κοινωνικοπολιτικές στάσεις για την αποφυγή της χρεοκοπίας της χώρας

Του Σάκη Παπαθανασίου, 14.6.2011*
1. Παρά το μνημόνιο η χώρα πάλι σε επιδείνωση της κρίσης.
Το ελληνικό πρόβλημα πάλι στο προσκήνιο. Δεν είναι ένα κακό όνειρο ή μια προσωρινή κατάσταση. Η καθοδική πορεία τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη. Η χρεοκοπία προ των πυλών και μόνο η αλληλεξάρτηση με τη διεθνή οικονομία μας κρατάει ακόμη ζωντανούς. Ζωντανούς αλλά και εγκλωβισμένους, αφού η χώρα δανείζεται ακριβά για να ξεπληρώσει τα δάνεια της. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης είναι πολύ πιθανό να μας οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο διαρκούς υποτίμησης και επαναφοράς του κινδύνου χρεοκοπίας. Ένας χρόνος εφαρμογής του μνημονίου δεν έδωσε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Παρά το ότι εμπεριείχε αρκετές αναγκαίες και αυτονόητες αλλαγές, ωστόσο ο πυρήνας του καθοριζόταν από τη λανθασμένη συνταγή της εσωτερικής υποτίμησης, η οποία όπου εφαρμόστηκε οδήγησε τα κοινωνικοοικονομικά πράγματα σε πολύ κατώτερο επίπεδο από αυτό της εκκίνησης.

Η κυβέρνηση αφού εφάρμοσε τις προβλεπόμενες από το μνημόνιο περικοπές δεν κατάφερε να προωθήσει τις αποδεκτές από όλους και αναγκαίες αλλαγές, που θα συνέβαλλαν ουσιαστικά στη βελτίωση της κατάστασης όπως:


 Στα έσοδα να χτυπήσει τη φοροδιαφυγή


 Στις δαπάνες να καταπολεμήσει τη σπατάλη και να αλλάξει τους όρους προμηθειών


 Στην ανάπτυξη να αξιοποιήσει τους πόρους του ΕΣΠΑ


 Στη ρευστότητα της αγοράς να φθάσουν στις επιχειρήσεις οι χρηματοδοτήσεις που έδινε στις τράπεζες


 Στην απόδοση του δημόσιου τομέα να πετύχει την αναδιοργάνωση και την αύξηση του παραγόμενου έργου.


 Στις τιμές των προϊόντων να καταπολεμήσει τις υπερτιμολογήσεις των καρτέλ


Αν γινόταν αυτά τα βήματα η κατάσταση θα ήταν διαφορετική


Έτσι, αφενός η λανθασμένη συνταγή του μνημονίου και αφετέρου η αδυναμία προώθησης των αυτονόητων αλλαγών μας φέρνουν πάλι σε κρίσιμη κατάσταση.


2. Το πολιτικό σύστημα δε στέκεται στο ύψος των περιστάσεων

Το πολιτικό σύστημα λειτουργεί αυτοαναφορικά σαν να διανύουμε μια συνήθη κοινωνικοοικονομική περίοδο. Έτσι τα κομματικά υποκείμενα κυριαρχούνται από ψηφοθηρικές σκοπιμότητες και τα πολιτικά πρόσωπα από προτάσσουν την προσωπική τους επιβίωση.


Το ΠΑΣΟΚ κυβέρνησε ως διαχειριστής και έδειξε πολιτική ανεπάρκεια στο να ηγηθεί μιας εθνικής πορείας ανασυγκρότησης με διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής.


Η Νέα Δημοκρατία έδειξε να νοιάζεται μόνο για την επάνοδο της στην κυβερνητική εξουσία και περιέπεσε στη μεγαλοστομία και στις μαγικές λύσεις όπως η αύξηση των εσόδων μέσω της μείωσης της φορολογίας και των επιχειρήσεων! (άραγε μετά από πόσο διάστημα;).


Ο ΛΑΟΣ επέλεξε τη διαφημιστική προσέγγιση του θέματος και το έπαιξε « Εθνική Ελλάδος» , χωρίς να υπεισέρχεται στα πραγματικά προβλήματα και να τοποθετείται στα υπαρκτά διλλήματα.


Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α επένδυσε στην ένταση της κρίσης, βολεύτηκε σε ένα λόγο καταγγελίας και στην πριμοδότηση από τις επιθέσεις Πάγκαλου, ενώ ένα μεγάλο τμήμα του βλέπει ως διέξοδο την επαναφορά στη δραχμή.


Το Κ.Κ.Ε αντιμετωπίζοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση και το υφιστάμενο κρατικό σύστημα ως εχθρό του λαού, κοινώνησε τη θέση ότι ζητούμενο είναι η αλλαγή του συστήματος και η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Την ίδια στιγμή βεβαίως δήλωσε ότι είναι ανάγκη να μείνουμε στο ευρώ, προφανώς για να διασκεδάσει τους φόβους των ψηφοφόρων που το επιλέγουν απλώς ως κόμμα διαμαρτυρίας και δε θέλουν να διακινδυνεύσουν μια απένταξη από το κοινό νόμισμα.


Αυτή όμως η κυριαρχία της λογικής της μεταφοράς ευθυνών και του πολιτικού κόστους στους άλλους , δεν οδηγεί πουθενά. Δεν έχει πραγματικά σημασία αν ο Παπανδρέου παραμείνει πρωθυπουργός την ώρα που η χώρα θα καταρρέει ή αν ο εγγονός της Πηνελόπης Δέλτα (όπως δεν παρέλειψε να μας υπενθυμίσει στην εσωκομματική αντιπαράθεση του με τη Μπακογιάννη) θα γίνει πρωθυπουργός της δραχμής. Ούτε επίσης έχει σημασία αν η Αριστερά θα καταφέρει να αυξήσει κατά ένα μικρό μέρος την επιρροή της, όταν αυτό μάλιστα θα προκύψει με την υπόκρυψη των αναγκαίων αλλαγών και την υποστήριξη λαϊκίστικων αιτημάτων.


Το ζητούμενο σήμερα είναι τα κόμματα, χωρίς να εγκαταλείψουν τις προγραμματικές τους θέσεις, να συμβάλλουν στην έξοδο από την κρίση που είναι η κύρια διακύβευση.


3. Η ελληνική κοινωνία προτιμά να μην αλλάξει αλλά θα αναγκαστεί από τα πράγματα να το κάνει

Η ίδια η ελληνική κοινωνία φαίνεται σα να προτιμά να μην αλλάξει.


Πρωτίστως η οικονομική – κοινωνική ελίτ αποδεικνύεται ανίκανη να επεξεργαστεί και να προωθήσει ένα εθνικό σχέδιο δράσης. Δεν επενδύει στη σωτηρία της χώρας και αντίθετα παίρνει μέτρα προφύλαξης που αθροιζόμενα λειτουργούν σε βάρος αυτής της προσπάθειας.


Οι τράπεζες τροφοδοτούν το φαύλο κύκλο της οικονομικής απαξίωσης. Δεν συνενώνουν δυνάμεις, βολεύονται με τις πράξεις αναχρηματοδότησης της Ε.Κ.Τ , αξιοποιούν τις κρατικές εγγυήσεις για να ενισχύσουν τη δική τους κεφαλαιακή επάρκεια και όχι για να αυξήσουν τη ρευστότητα στην αγορά. Επιφέρουν έτσι μείωση εσόδων του κράτους, γεγονός που με τη σειρά του εντείνει τα ερωτήματα για την αξία των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου που κατέχουν οι ίδιες και δημιουργεί κρίση εμπιστοσύνης των καταθετών τους. Ενδεικτικό είναι ότι η Εθνική Τράπεζα μειώνει διαρκώς τις θέσεις της στα ελληνικά ομόλογα.


Τα καρτέλ στη διακίνηση προϊόντων συνεχίζουν να κερδοσκοπούν στις τιμές παρά τη διαρκή μείωση της κατανάλωσης.


Οι πανταχού εγκατεστημένοι επιχειρηματίες - προμηθευτές του δημόσιου τομέα και οι «δημόσιοι λειτουργοί» συνεχίζουν το σφετερισμό του δημόσιου πλούτου.


Τμήματα εργαζομένων του ευρύτερου δημόσιου τομέα θεωρεί ως κεκτημένο τη χαμηλή παραγωγικότητα και αντιδρά στις μειώσεις αμοιβών με λευκή απεργία, συνεχίζοντας να μη βγάζει τα λεφτά που πληρώνεται. Κοινωνικές ομάδες που «κατέκτησαν» τον προσπορισμό δημόσιων πόρων προς όφελος των μισθών και των συντάξεων τους, θέτουν κόκκινες γραμμές.


Την ίδια στιγμή στον ιδιωτικό τομέα η ανεργία αυξάνεται και διαρκώς μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας.


Οι πολίτες που με υψηλό αίσθημα κοινωνικής ευθύνης επιζητούν τις πραγματικές αλλαγές και τη διόρθωση των κακώς κειμένων, οδηγούνται στην απογοήτευση αφού οι θυσίες τους πάνε χαμένες και η κατάσταση διαρκώς χειροτερεύει χωρίς να φαίνεται φώς στο τούνελ.


Κυριαρχεί ένα γενικευμένο κλίμα απαισιοδοξίας που αποδυναμώνει τον ορθό λόγο στην αντιπαράθεση προς τις εφαρμοζόμενες πολιτικές. Νέα κοινωνικά φαινόμενα εισβάλουν δυναμικά στην πολιτική ζωή όπως το κίνημα των αγανακτισμένων. Αυτές οι αντιδράσεις ενώ εμπεριέχουν θετικά στοιχεία όπως η υπέρβαση της παθητικότητας και η ενδυνάμωση της αυτενέργειας των πολιτών, ταυτόχρονα όμως είναι ευεπίφορες στη λαϊκιστική δημαγωγία, το μηδενισμό και τον αντικοινοβουλευτισμό.


Παρά το σεβασμό στις προσωπικές δυσκολίες του κάθε ατόμου και στις κατάφορες αδικίες, έχει αυτοτελή σημασία το γιατί και ενάντια σε ποιον στρέφεται η αγανάκτηση. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αυτές τις αντιδράσεις χάνονται οι πραγματικά υπεύθυνοι της κρίσης και δεν αναζητείται στην ουσία μια λειτουργική διέξοδος. Έτσι :


- Αντί των αγορών και της παγκόσμιας τοκογλυφικής ελιτ επικεντρώνεται η κριτική στην τρόικα και μάλιστα χωρίς κατανόηση ότι πλέον μας δανείζουν κράτη και όχι αγορές και ότι ακόμη και αν σταματήσουμε να πληρώνουμε τα παλιά δάνεια θα χρειαστούμε νέα δάνεια (από ποιόν;) αφού έχουμε έλλειμμα.


- Αντί των οικονομικών ελιτ και των συντεχνιών που προσπορίζονται πόρους χωρίς αντίστοιχή επιχειρηματική ή εργασιακή προσφορά, στρέφεται η κριτική – συχνά με υπερβολικό τρόπο - κατά των πολιτικών και των κομμάτων.


- Αντί της αντιμετώπισης της διεφθαρμένης δύναμης της εκτελεστικής εξουσίας και της κρατικής γραφειοκρατίας συντελείται επίθεση κατά της νομοθετικής εξουσίας και γενικώς του κοινοβουλευτισμού, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που δεν διοίκησαν ποτέ ( επωάζοντας το αυγό του φιδιού;).


- Αντί της απαίτησης για την προώθηση δίκαιων αλλαγών και αναγκαίων εκσυγχρονισμών αναπτύσσεται μια αντίδραση σε οποιαδήποτε αλλαγή, καλύπτοντας έτσι άδικα προνόμια και αδικαιολόγητες ρυθμίσεις ατομικής ιδιοποίησης του δημόσιου πλούτου.


το θέμα γιατί αγανακτούμε και σε τι αγανακτώ


Η ελληνική κοινωνία φαίνεται να ελπίζει στον από μηχανής θεό, που όμως δεν εμφανίζεται και ούτε πρόκειται να εμφανιστεί , διότι είναι πολλά τα χρέη. Μια τέτοια στάση δεν οδηγεί στην αποφυγή της χρεοκοπίας και στην έξοδο από την κρίση.


Κανείς δεν μπορεί να αναστήσει ένα αναπτυξιακό μοντέλο που εξάντλησε την προωθητική του δύναμη και με τα προβληματικά του στοιχεία οδήγησε τη χώρα στο σημερινό χάλι. Καμιά χώρα δεν μπορεί να επιβιώσει με διαρκή δανεισμό, πώληση των περιουσιακών στοιχείων, αντιπαραγωγικό δημόσιο τομέα, χαμηλή παραγωγικότητα και υποβάθμιση της αξίας της εργασίας.


Αν η κοινωνία επιλέξει να υπερασπιστεί αυτό το μοντέλο τότε μαζί του θα καταρρεύσουν και τα δικαίως κατακτηθέντα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα.


4, Η Ελλάδα πρέπει να δώσει τη μάχη για να κρατηθεί στο ευρωπαϊκό πλαίσιο

Οι δανειστές μας ζητούν τη λήψη νέων επώδυνων μέτρων για να παραχωρήσουν ένα συνολικό πακέτο νέας βοήθειας με ορίζοντα διετίας. Βεβαίως κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο σε δύο χρόνια να έχουμε μια αλλαγή της στάσης τους και αντί για τη δική μας στήριξη – με όποια μορφή αυτή παρέχεται - να προτιμήσουν την εγκατάλειψη μας στη χρεοκοπία και τη μεταβίβαση αυτών των υποστηρικτικών δυνατοτήτων τους στα ιδρύματα που θα είναι εκτεθειμένα σε ομόλογα της Ελλάδας.


Μια τέτοια εξέλιξη – δηλαδή η απομάκρυνση από την ευρωζώνη και η ηθικοπολιτική μας απαξίωση - δεν θα συνιστά μόνο μεγάλη οικονομική οπισθοδρόμηση, αλλά θα αποτελέσει εθνική τραγωδία.


Σήμερα το πολιτικό σκηνικό φαντάζει να είναι εγκλωβισμένο μεταξύ: Αφενός της αποδοχής του μεσοπρόθεσμου προγράμματος προαναγγελθείσας αναποτελεσματικότητας. Αφετέρου της πλήρους απόρριψης των αναγκαίων ρυθμίσεων και μέτρων ώστε να αποφευχθεί η χρεοκοπία και να υπάρξει κοινωνικά συντεταγμένη διέξοδος από την κρίση.


Βρισκόμαστε πραγματικά σε σταυροδρόμι. Δεν πρέπει να αφεθούμε στη συμβαίνουσα καταστροφική ροή δεδομένων αλλά αντίθετα να συγκεντρώσουμε τις μέγιστες δυνατές δυνάμεις για την αναστροφή της πορείας. Η επιλογή μας πρέπει να είναι χωρίς αμφισημίες η παραμονή στην ευρωζώνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ανεξάρτητα από τους πολιτικούς συσχετισμούς που επικρατούν σε αυτήν και τη συμφωνία μας ή μη με τις πολιτικές που εφαρμόζονται. Μέσα στην Ευρώπη πρέπει να θα δώσουμε τη δύσκολη μάχη της δημοσιονομικής εξυγίανσης, της ανασυγκρότησης του δημόσιου τομέα, της επαναθεμελίωσης της οικονομίας και της δημιουργίας μιας Ελλάδας που διανύει φάση πραγματικής σύγκλισης με τις ισχυρές χώρες σε επίπεδο οικονομικό - παραγωγικό, λειτουργίας και απόδοσης θεσμών και δικαιωμάτων. Μια τέτοια Ελλάδα μπορεί να είναι φερέγγυα χώρα και με θετική επιρροή στις άλλες χώρες της Ν.Α Ευρώπης στο πλαίσιο μιας λογικής συνανάπτυξης.


5. Η συμβολή όλων των κοινωνικών ομάδων και των κομμάτων για τη σωτηρία της χώρας είναι αναγκαία

Ως κοινωνία έχουμε μια λύση και αυτή είναι να αντικρύσουμε κατάματα την πραγματικότητα , να κατανοήσουμε ότι πρέπει γρήγορα να φθάσουμε σε πρωτογενές πλεόνασμα και σταθερούς αναπτυξιακούς ρυθμούς και να επιλέξουμε τους ορθότερους κοινωνικά δρόμους για να γίνει αυτό. Για αυτή τη διακύβευση πρέπει να αντιπαρατεθούμε κοινωνικά και πολιτικά, να συνθέσουμε, να αποφασίσουμε πλειοψηφικά για όσα διαφωνούμε, αλλά μέσα από όλα αυτά να δώσουμε μια πραγματική μάχη εξόδου από την κρίση πιάνοντας τον ταύρο από τα κέρατα.


Τα κόμματα οφείλουν να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να υπερβούν τους παραδοσιακούς ρόλους και να προβάλλουν λύσεις για τον αναπροσανατολισμό της χώρας. Να ξεφύγουν από προσηλώσεις, μαγικές συνταγές και κορώνες. Να αναζητήσουν τη μέγιστη δυνατή συνεργασία και την επίτευξη ενός κοινού τόπου τουλάχιστον στα αυτονόητα. Να διατυπώσουν τις διαφωνίες τους με ενδιαφέρον για τη σωτηρία της χώρας και όχι για την αναπαραγωγή τους ή για την ικανοποίηση των ιδεολογικών τους προτιμήσεων.


Μια τέτοια σύγκλιση και ταυτόχρονα αντιπαράθεση, είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ για να δοθεί πολιτική λύση στο πρόβλημα της χώρας.


Θα τροφοδοτηθεί ο διάλογος για τις διεκδικήσεις μας από τους εταίρους, το πλέγμα των μεταρρυθμίσεων που πρέπει να γίνουν στη χώρα , τις δυνατότητες μιας αναπτυξιακής διεξόδου και τα δίκτυα προστασίας των χειμαζόμενων συνανθρώπων μας. Θα αποκαλυφθούν διαστάσεις αλλαγών, αναγκαίες προσαρμογές, εσωτερικές αδικίες που πρέπει να καταργηθούν πάραυτα, κατεργάρηδες που πρέπει να πάνε στον πάγκο τους. Να αναδειχθούν δρόμοι εμβάθυνσης της δημοκρατίας και προώθησης της αυτονομίας της πολιτικής από τα οικονομικά συμφέροντα.


Έτσι μόνο το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα άρει την κρίση εμπιστοσύνης και θα πείσει τους πολίτες ότι μπορεί να αναλάβει να βγάλει το καράβι από τη φουρτούνα και τους δανειστές μας ότι είναι αξιόπιστος εταίρος σε αυτό το «παίγνιο συνεργασίας».


6. Η Δημοκρατική Αριστερά να γίνει πρωτοπόρα συνείδηση της κοινωνίας

Σε αυτό το πλαίσιο η Αριστερά πρέπει να προωθήσει το δικό της ρεαλιστικό και κοινωνικά δίκαιο πρόγραμμα εξόδου από την κρίση.


Η Δημοκρατική Αριστερά δημιουργήθηκε ως δύναμη ευθύνης για την κοινωνία και τη χώρα. Παρά τις δυσκολίες που δημιουργεί η έλλειψη των δικαιωμάτων κοινοβουλευτικού κόμματος, η υπονόμευση του προφίλ της από τις άδικες επιθέσεις τρίτων, οι δυσχέρειες από την επιρροή της μανιχαιστικής σκέψης στα ελληνικά πράγματα και προφανώς η ύπαρξη υποκειμενικών αδυναμιών, αποτελεί μια ελπιδοφόρα δύναμη για ένα διαρκώς αυξανόμενο τμήμα του πληθυσμού.


Καλείται λοιπόν να μην περιοριστεί σε μια καταψήφιση του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής αλλά να αναδειχθεί στην πρωτοπόρα συνείδηση της κοινωνίας.


Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο:


- στην ανάδειξη πολιτικών λύσεων που εντός των περιορισμών της κρίσης αλλά αλλιώς σε σχέση με τις πολιτικές επιλογές του μνημονίου και του μεσοπρόθεσμου, θα απαντούν στον κίνδυνο της χρεοκοπίας και θα αντιμετωπίζουν τα διαρθρωτικά προβλήματα.


- στην υποστήριξη μιας νέας γενιάς δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων που θα αλλάξουν τα κακώς κείμενα που συχνά όλοι ξέρουμε και κρύβουμε κάτω από το τραπέζι ή ανεχόμαστε και θα προωθήσουν την «επανάσταση του αυτονόητου»


- Στην καλλιέργεια ενός νέου οικονομικού πολιτισμού με υψηλή κοινωνική ευθύνη , θέληση για υψηλή απόδοση, νοοτροπία υπεράσπισης του «κοινού ταμείου»


Η προώθηση αυτής της εξόδου από την κρίση δε συνιστά κοινωνικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Συνιστά όμως ρήξη με τις κυρίαρχες πολιτικές και τις κατεστημένες λογικές. Αποτρέπει την κοινωνική αποδόμηση, ελαχιστοποιεί τις επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο και τις κατανέμει δίκαια, , προωθεί ώριμες αλλαγές, δημιουργεί ευρύτερες συσπειρώσεις, «εκπαιδεύει» τους πολίτες και αλλάζει τις κοινωνικοπολιτικές στάσεις, προετοιμάζει το έδαφος για μεγαλύτερες και βαθύτερες αλλαγές, ανεβάζει το επίπεδο της κοινωνικής και πολιτικής διαπάλης.


Αυτό επιχειρεί να κάνει η Δημοκρατική Αριστερά μέσα σε δύσκολες συνθήκες, ώστε να έχει τη δική της επίδραση για μια ανορθωτική πορεία της χώρας.


Θεωρούμε ότι ένα τέτοιο σχέδιο πολιτικής δράσης λειτουργεί ανασχετικά στην κοινωνική συντηρητικοποίηση, αντιστοιχεί στις ανάγκες της χώρας και είναι συμβατό με τις γενικότερες επιδιώξεις μας για την κοινωνική εξέλιξη.

*Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΔΗΜ.ΑΡ.