Αγαπητέ Στεφάν Εσέλ, με το βιβλίο σας που γνωρίζει κολοσσιαία επιτυχία, μας ζητάτε να αγανακτήσουμε. Είσαστε σίγουρος ότι δεν χτυπάτε λάθος πόρτα; Η αληθινή ηθική, έλεγε ο Πασκάλ, δεν ηθικολογεί. Αν υπάρχει ένα πάθος στο οποίο η φράση αυτή ταιριάζει περισσότερο και καλύτερα από κάθε άλλο, αυτό είναι η αγανάκτηση. Οσο μακριά και αν ανατρέξω στις αναμνήσεις μου, θυμάμαι ότι πάντοτε δυσπιστούσα όταν βρισκόμουν μπροστά σε αγανακτισμένους ανθρώπους. Η εξέγερση, ίσως. Η μεταμφιεσμένη αγανάκτηση, όχι ευχαριστώ! Γιατί; Απλούστατα επειδή αυτό το συναίσθημα είναι από εκείνα που απευθύνονται μόνον στους άλλους και ποτέ στον εαυτό μας, ενώ η αυθεντική ηθική προϋποθέτει πρώτα απ' όλα επιταγές που δεσμεύουν εμάς τους ίδιους.
Δεν έχω ακόμα ποτέ συναντήσει κάποιον που να είναι αγανακτισμένος με τις ατιμίες που ο ίδιος έχει διαπράξει. Εχω δει ανθρώπους που τους κατατρώνε οι τύψεις ή η μεταμέλεια, η ενοχή, μερικές φορές και η οργή εναντίον του εαυτού τους, ποτέ όμως η αγανάκτηση. Στόχος της αγανάκτησης είναι πάντοτε κάποιος άλλος. Γι' αυτό η αγανάκτηση μου φαίνεται ότι είναι όχι τόσο ένα ηθικό συναίσθημα αλλά μάλλον το αποτέλεσμα αυτής της μνησικακίας που χρησιμοποιούμε πάντοτε προκειμένου, υποβαθμίζοντας τους άλλους και εξυψώνοντας τον εαυτό μας, να παίρνουμε χωρίς κόπο την πόζα του ηθικολόγου. Οπως ο φόβος, για τον οποίο ο Χομπς έλεγε ότι είναι το πιο κοινό πάθος, έτσι και η αγανάκτηση είναι μια ευκολία και όχι μια αρετή. Ας έρθουμε όμως στα θέματα που σας προκαλούν αγανάκτηση. Και εδώ, αλίμονο, η διατύπωση του Πασκάλ αποδεικνύεται ανατρεπτική. Γιατί αυτό που πρέπει να μας προκαλεί αγανάκτηση, αν σας κατανοώ ορθά, είναι πάνω απ' όλα οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης. Αυτό φαίνεται απλούστατο, αλλά όταν αρχίζουμε να εξετάζουμε συγκεκριμένα παραδείγματα, όλα περιπλέκονται.
Δέστε αυτές τις εξεγέρσεις της πείνας που έχουν συνταράξει την Αφρική και έχουν συγκλονίσει όλες τις συνειδήσεις του κόσμου. Σε τι οφείλονται; Στο γεγονός ότι εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζων και Ινδών, που βγαίνουν επιτέλους από την εξαθλίωση, αρχίζουν να καταναλώνουν όπως εσείς και εγώ. Ξαφνικά η ζήτηση μεγαλώνει εκρηκτικά και οι τιμές των πρώτων υλών απογειώνονται. Πρέπει λοιπόν να αγανακτούμε εναντίον αυτών των λαών, που έχουν την κακή επιθυμία να πλουτίσουν; Ή πρέπει να αναζητήσουμε αλλού τους υπεύθυνους;
Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι η αγανάκτηση, αλλά μια ρύθμιση που απαιτεί ευφυΐα, θάρρος και φαντασία, πράγματα που είναι άλλωστε πιο δύσκολα και πιο σπάνια. Θα ήθελα πολύ να μου πείτε πώς η αγανάκτηση, η οποία πρώτα και πάνω απ' όλα τυφλώνει και αποπροσανατολίζει, θα βοηθήσει έστω και λίγο να αλλάξουμε τα πράγματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου