Ο ενδιάμεσος χώρος

 

Του Γιώργου Σιακαντάρη, ΝΕΑ

Την στιγμή που το μιντιοδιαδικτυακό Ποτάμι κυλάει προωθώντας μια ακόμη δεξιά ιδεολογία του τύπου «είμαι με όλους όσοι είναι δυσαρεστημένοι από τα υπάρχοντα κόμματα» ή του τύπου δεν υπάρχουν αριστερές και δεξιές λύσεις, παρά μόνο λύσεις, η συνδιάσκεψη της ελληνικής Ελιάς δεν έθεσε ως κεντρικό στόχο της να πείσει για το αντίθετο. Το εγχείρημα της Κεντροαριστεράς ταλαιπωρείται από θεωρίες που την κατατάσσουν στον ενδιάμεσο ή στον μεσαίο χώρο. Η χρήση απολίτικων γεωγραφικών όρων για τον προσδιορισμό πολιτικών χώρων θυμίζει το γνωστό ανέκδοτο για τις διαφορές μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού. Ως γνωστόν ο καπιταλισμός είναι ένα κοινωνικό σύστημα στο οποίο κυριαρχεί η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ο κομμουνισμός είναι το αντίθετο. Έτσι κατ’ αναλογία η επίκληση της εκπροσώπησης του μεσαίου χώρου από την Κεντροαριστερά για να δώσει το στίγμα της οδηγεί σε ορισμούς τύπου Κεντροαριστερά είναι αυτό που κινείται μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς, ενώ Κεντροδεξιά είναι το αντίθετο. Ταυτολογία. Αυτό συμβαίνει όταν η απολιτικότητα ντύνεται πολιτικός καρνάβαλος. Οι θεωρίες του μεσαίου χώρου και των κοινών λύσεων είναι ότι πρέπει ώστε από τη μια να παραμένει στην κυβέρνηση η δεξιά εκδοχή λύσεων και από την άλλη το αντίπαλο δέος προς αυτήν να είναι ο αριστερός λαϊκισμός.
Η ανασυγκρότηση της Κεντροαριστεράς δεν θα υπάρξει αν αυτή δεν πείσει ότι όχι μόνο υπάρχουν αριστερές και δεξιές λύσεις για τα ίδια κοινά προβλήματα, αλλά και ότι αυτές οι λύσεις ακόμη και αν έχουν κοινά αποτελέσματα, έχουν πάντα διαφορετικές επιπτώσεις.

Ας δώσω μόνο ένα παράδειγμα. Το δημοσιονομικό έλλειμμα αποτελεί κοινό πρόβλημα για τη χώρα. Η λύση του βασίζεται στη δημοσιονομική ισορροπία. Αλλά οι τρόποι επίτευξης αυτής της ισορροπίας διαφέρουν. Ο ένας είναι η λιτότητα σε θανάσιμο μείγμα με τη μείωση των φορολογικών συντελεστών για τα υψηλότερα εισοδήματα, ο άλλος είναι η ανάδειξη ενός διαφορετικού κοινωνικού κράτους παροχής υπηρεσιών, που με τον τρόπο λειτουργίας του θα αυξάνει το ΑΕΠ, αλλά και θα επιτρέπει την λειτουργία του ιδιωτικού τομέα σε παραγωγικές βάσεις. Η λιτότητα περιορίζει τα ελλείμματα, αλλά διαλύει τον κοινωνικό ιστό. Το κράτος παροχής υπηρεσιών περιορίζει τα ελλείμματα, χωρίς να μειώνει τα εισοδήματα, γιατί καλύπτοντας τις βασικές ανάγκες των πολιτών αυξάνει το διαθέσιμο για κατανάλωση ή επενδύσεις ατομικό εισόδημα.

Να το θέσω και διαφορετικά: η αντίληψη η οποία επικαλείται το σκεπτικό πως ό,τι δεν φορολογείται πηγαίνει σε επενδύσεις, γι’ αυτό και προκρίνει χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές για τα υψηλά εισοδήματα (πολιτικές Αλογοσκούφη) είναι μια δεξιά άποψη, με συγκεκριμένες κοινωνικές επιπτώσεις στην παραγωγή πλούτου που δεν αναδιανέμεται. Η άποψη που υποστηρίζει ότι μπορεί να υπάρχει κράτος πρόνοιας, το οποίο δεν θα λειτουργεί απλά και μόνο ως δίκτυ ασφαλείας, αλλά με τις ποιοτικές υπηρεσίες που θα προσφέρει θα αποτελεί μοχλό ανάπτυξης, είναι μια αριστερή αντίληψη. Σύμφωνα με αυτήν, είναι λάθος να θεωρούνται όλες οι δημόσιες δαπάνες αντιαναπτυξιακές. Εκείνες οι δημόσιες δαπάνες που διοχετεύονται στην ενίσχυση των κοινωνικών υπηρεσιών οδηγούν σε αύξηση του εθνικού εισοδήματος και των εσόδων, άρα και σε μείωση των ελλειμμάτων.

Στη Συνδιάσκεψη της Ελιάς, εκτός από τη γενικόλογη διακήρυξη ακούστηκαν πολλές εκκλήσεις για «κοινά μετερίζια», «όχι σε προσωπικές ατζέντες» και άλλα παρόμοια που θα μπορούσαν να αφορούν οποιονδήποτε χώρο. Απ’ όσα γνωρίζω, όμως, μόνο ο Ηλίας Μόσιαλος και ένας νεολαίος εκ των 58 ο Πασχάλης Αγανίδης αναφέρθηκαν στο πρόβλημα των ανισοτήτων που γεννά η αγορά και στην ανάγκη αναδιανομής. Χωρίς τη σύγκρουση όμως γι’ αυτά δεν γίνεται λάδι, μόνο ηλιέλαιο.

Το σύνθημα ούτε λιτότητα, ούτε λαϊκισμός δεν αρκεί για να δημιουργηθεί η ελληνική Ελιά. Η Κεντροαριστερά οφείλει να προτείνει ένα νέο συνασπισμό εξουσίας, ο οποίος θα συνδυάζει το όραμα για μια Ευρώπη των κοινωνικών μεταβιβάσεων με την ανάγκη προώθησης μεταρρυθμίσεων που θα ξεθεμελιώνουν τον κρατισμό, αλλά και τον χώρο της αγοράς με τις αθέμιτες πρακτικές του (καρτέλ τιμών, λαθρεμπόριο, άθλιες εργασιακές συνθήκες, υπερεκμετάλλευση, απλήρωτοι εργαζόμενοι, απολυμένοι χωρίς αποζημίωση). Αυτός ο νέος συνασπισμός εξουσίας θα εκφράζει την πολιτική ενότητα μιας σοσιαλδημοκρατικής αντίληψης με αριστερές και δημοκρατικές διαθέσεις. Αν η όποια Κεντροαριστερά υποτιμήσει τα παραπάνω κινδυνεύει να αυτοκτονήσει πριν ακόμη γεννηθεί.

Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι κοινωνιολόγος, συγγραφέας, μέλος της συντακτικής επιτροπής της Μεταρρύθμισης