Το τέλος του διπολισμού

Του Βασίλη Βαμβακά, ΝΕΑ,

Είναι προφανής η προσπάθεια από τους άμεσα ωφελουμένους να επαναληφθεί το σκηνικό των εκλογών του Ιουνίου του 2012 στις επερχόμενες εκλογές για το Ευρωκοινοβούλιο και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Δεν είναι όμως καθόλου σίγουρο ότι αυτή η επανάληψη δεν θα αποδειχθεί κακόγουστη φάρσα. Οι λεπτές διαφορές που σημειώνονται ήδη στον δημόσιο λόγο είναι αξιόλογες. Η κατά μέτωπον αντιπαράθεση Μνημόνιο - αντιμνημόνιο, που κυριαρχεί από το 2010, έχει ατονήσει αρκετά. Από την περίοδο της τραγικής δολοφονίας του Παύλου Φύσσα από τα τάγματα εφόδου της Χρυσής Αυγής το κύρος του διάχυτου μέχρι τότε εξτρεμισμού έχει τρωθεί σημαντικά. Ταυτόχρονα, οι πολωτικοί τόνοι φαίνεται να υποχωρούν. Τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων σκηνοθετούν ελάχιστα πια την κοκορομαχία μνημονιακών και αντιμνημονιακών σχολιογράφων. Η τηλεοπτική διπολική αντιπαράθεση που έθετε την ημερήσια ειδησεογραφική ατζέντα στο φόντο του παλαιού δικομματικού φανατισμού εκπαραθυρώνεται. Ακόμη και στο Διαδίκτυο η αντιπαράθεση όλο και λιγότερο αφορά το Μνημόνιο, την τρόικα, τους «κακούς» Γερμανούς, όλο και περισσότερο στρέφεται σε εσωτερικά ή διεθνή ιδεολογικοπολιτικά θέματα που δεν μπορούν να μπουν εύκολα στους μέχρι πρότινος σκληρούς διαχωρισμούς: από την υπόθεση Λιάπη και Καρυπίδη, τη συζήτηση για την Κεντροαριστερά μέχρι τις αναταραχές σε Ουκρανία και Βενεζουέλα και τις εξελίξεις στην Κύπρο, ο τυφλός διπολισμός δεν έχει τίποτα να ερμηνεύσει ή να δικαιολογήσει.Από το ψυχροπολεμικό κλίμα που αναζωπυρώνεται στο διεθνές περιβάλλον μέχρι τις ενδεχόμενες μετεκλογικές συμμαχίες που πρέπει με κάποιον τρόπο να υποδηλωθούν ανασύρονται βαθμιαία οι πραγματικές πολιτικές ταυτότητες και ιδεολογικές προτιμήσεις που είχαν κουκουλωθεί κάτω από το πέπλο του Μνημονίου - αντιμνημονίου ή της θεωρίας των δύο άκρων.

Εκτός από το καθαρά επικοινωνιακό επίπεδο, οι μετατοπίσεις που σημειώνονται είναι σημαντικές και σε αυτό της πολιτικής καθεαυτής. Ο νέος δικομματισμός δεν φαίνεται να πετυχαίνει πολλά σε εκλογές που γίνονται σε διάφορους επαγγελματικούς κλάδους. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι δήμαρχοι με πλουραλιστική πολιτική υποστήριξη και σθεναρή άρνηση να μπουν στα καλούπια του ενός ή του άλλου στρατοπέδου διατηρούν σημαντική απήχηση στην κοινή γνώμη. Και νέες, συνεχείς διεργασίες σημειώνονται από κόμματα και κινήσεις στον χώρο του πολιτικού κέντρου. Το παράδειγμα του κόμματος του Σταύρου Θεοδωράκη δημιουργεί ανησυχία στους καχύποπτους και στα κομματικά «τρολ», στηλιτεύεται ως επικοινωνιακό και επιφανειακό τέχνασμα, φτάνει να παραλληλίζεται μάλιστα από γνωστό αντιμνημονιακό έντυπο με το παράδειγμα του Μπέπε Γκρίλο! Το συγκεκριμένο εγχείρημα δεν θα μπορούσε να συμβεί πριν από έναν χρόνο. Σήμερα όμως κινείται, μπερδεύει, προκαλεί θόρυβο, θυμίζει ότι η μεσαία τάξη - το προαιώνιο «θύμα» του θεάματος και της καταναλωτικής κουλτούρας - είναι ακόμη ζωντανή και θέλει να πάρει τον πολιτικό λόγο, να βρει μια διέξοδο, να χτυπήσει ίσως το καμπανάκι στην κατήφεια που εκπέμπει ο παραδοσιακά κεντροαριστερός χώρος.

Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι η Ελλάδα βγήκε οριστικά από την κρίση ούτε ότι κατάφερε να βρει τη λύση για τις νέες μεγάλες ανισότητες που προκλήθηκαν. Η ελληνική κοινωνία αποδείχθηκε πολύ σκληρή για να αλλάξει, αλλά και για να πεθάνει. Επιβιώνοντας με νύχια και με δόντια, με θυσίες και αδράνειες, μπορεί τώρα να κοιτάξει διαφορετικά τις ανακατατάξεις της διεθνούς σκηνής: η τρόικα πάει και έρχεται σχεδόν άπραγη επί μήνες, χωρίς να φοβίζει όπως στο παρελθόν, αφού η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αναγνωρίσει τα μεγάλα λάθη της. Η νίκη των Σοσιαλδημοκρατών στις ευρωεκλογές είναι ένα σοβαρό ενδεχόμενο. Οι υποτιθέμενοι σύμμαχοι του σεναρίου επιστροφής στη δραχμή, από τον Πούτιν μέχρι τον Μαδούρο, φανερώνουν το «αγγελικό» τους πρόσωπο.

Το εμφυλιοπολεμικό κλίμα που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια «πουλάει» όλο και λιγότερο και δίνει όλο και λιγότερο πειστικές απαντήσεις στα σημερινά και στα αυριανά προβλήματα.

Το βότσαλο που έπεσε από τους 58 πριν από λίγους μήνες τάραξε κι αυτό τα λιμνάζοντα νερά του νέου διχασμού (έστω κι αν το ίδιο χαθεί). Το μήνυμα ενότητας, ανανέωσης και ρεαλιστικών πολιτικών λύσεων φαίνεται να υποσκάπτει κάθε απλουστευτικό και μανιχαϊστικό επιχείρημα. Από τις λογικές της καθαρότητας, από τα συνθήματα του «ή εμείς ή αυτοί», από τα εγχώρια παραμύθια για νεοκομμουνιστικούς παραδείσους και τον εισαγόμενο καλβινιστικό πουριτανισμό φαίνεται να περνάμε στην ανάγκη των συνθέσεων και των συναινέσεων για τα ουσιώδη.

Οι κίνδυνοι της ναρκισσιστικής ματαιοδοξίας και της γενικευμένης καχυποψίας είναι υπαρκτοί. Είναι όμως και η μοναδική ελπίδα του ασθμαίνοντος πια διπολισμού.

Ο Β. Βαμβακάς είναι λέκτορας Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ