Η Νίκαια που μας πληγώνει. Γιατί παραδοσιακά αριστερές περιοχές ψηφίζουν σήμερα τη Χρυσή Αυγή

Του Παναγιώτη Ιωακειμίδη, ΝΕΑ, 11.10.13

Εζησα στη Νίκαια και στο Πέραμα από τη δεκαετία του 1960, τη δεκαετία εκείνη εργάστηκα στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Ηταν κυρίως η Νίκαια της Αριστεράς, των Λαμπράκηδων, που αποθεωνόταν από τη λαϊκή μουσική στις συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη. Ηταν η Νίκαια της προσφυγιάς, της φτώχειας, της εργατικής τάξης, αλλά και κάποιων ανθρώπων του περιθωρίου και της σκιάς. Και ταυτόχρονα, η Νίκαια των προοδευτικών ιδεών και δραστηριοτήτων (συναυλίες, ομιλίες, θεατρικές εκδηλώσεις, διαδηλώσεις). Κανένας δεν θα μπορούσε να διανοηθεί τότε ότι κάποια μελλοντική στιγμή θα αναπτυσσόταν εκεί ο ισχυρός πυρήνας ενός νεοναζιστικού κόμματος, μιας εγκληματικής οργάνωσης, της Χρυσής Αυγής. Στη Νίκαια; Εκεί όπου μαζί με τον αλησμόνητο φίλο μου Κ. Ασλάνογλου («έφυγε» νωρίς) ακούγαμε στο νυχτερινό γυμνάσιο τον παπα-Χολέβα της Αντίστασης να μας περιγράφει τη φρίκη της κατοχής, του ναζισμού και του φασισμού και πιστεύαμε ότι τέτοια ειδεχθή φαινόμενα είχαν οριστικά περάσει στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας, ότι δεν θα μπορούσαν να σηκώσουν ποτέ κεφάλι σε αυτή τη χώρα και οπωσδήποτε ποτέ στη Νίκαια, στην Κοκκινιά. Κι όμως, στις εκλογές του Ιουνίου 2012 η Χρυσή Αυγή ήλθε τρίτο κόμμα στην ευρύτερη περιοχή της Βʼ Πειραιώς (Νίκαια, Κερατσίνι, Πέραμα) με 9,28% (με το ΠΑΣΟΚ να υποχωρεί στο 7,94% και το ΚΚΕ στο 6,57%). Ποιος μπορούσε να το πιστέψει, η Χρυσή Αυγή μπροστά από το ΚΚΕ στη Βʼ Πειραιώς. Αυτό, το απίστευτο, είναι που πρέπει να προβληματίσει βαθύτατα.

Το ότι η Χρυσή Αυγή συγκρότησε στις περιοχές αυτές ισχυρούς πυρήνες δράσης μπορεί να εξηγείται. Πάντοτε και παντού βρίσκονται στοιχεία έτοιμα να στελεχώσουν μια οργάνωση με εγκληματικά χαρακτηριστικά όταν αποδίδουν μάλιστα ίδιον όφελος. Το ουσιαστικό ερώτημα είναι πώς και γιατί ένα σημαντικό τμήμα πολιτών, σε παραδοσιακά αριστερές περιοχές, ψήφισε ένα τέτοιο μόρφωμα. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ότι πρόκειται για δύο άκρα, επομένως είναι εύκολο για κάποιον να περάσει από το ένα άκρο στο άλλο. Ούτε ότι με την πάροδο του χρόνου έχουν συντελεσθεί κοινωνικές ανακατατάξεις και μετασχηματισμοί που έχουν αλλοιώσει τα πολιτικά χαρακτηριστικά και την ταυτότητα των περιοχών αυτών.

Πρώτα απʼ όλα, πρέπει να στοχασθεί βαθιά η Αριστερά γιατί υποχώρησε τόσο η ελκυστικότητά της στις περιοχές αυτές. Γιατί ο λόγος της (και η δράση της) δεν πείθουν. Γιατί εμφανίζονται να μην προσφέρουν λύσεις σε υπαρκτά προβλήματα και να μη δημιουργούν τη ρεαλιστική προοπτική για ένα καλύτερο αύριο, όχι τη μακρινή ουτοπία της θεολογικής λύτρωσης. Αλλά εκτός από την Αριστερά, το πολιτικό σύστημα συνολικά χρειάζεται να στοχασθεί «πώς» και «γιατί» ο νεοναζισμός και ο φασισμός βρήκαν πρόσφορο έδαφος στις περιοχές αυτές (και όχι μόνο), εάν θέλει να εξαλείψει τις γενεσιουργές αιτίες του φαινομένου και να επανεντάξει στη δημοκρατική πολιτική διαδικασία τους πολίτες που προσέφεραν την ψήφο τους στον νεοναζισμό.

Οι πολίτες αυτοί δεν είναι «εκ πεποιθήσεως» νεοναζί. Η οικονομική κρίση και η φτώχεια, η ανεργία, ο κοινωνικός αποκλεισμός ευθύνονται σε ένα βαθμό για την (εκλογική) εξάπλωση του φαινομένου. Το κενό που προκλήθηκε από ένα αναποτελεσματικό «δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας και προστασίας» στις περιοχές αυτές, όσο κι αν προσπαθεί η δημοτική Αρχή, επιχείρησε να το καλύψει η Χρυσή Αυγή με εμφανή πολιτικά αποτελέσματα. Και όπως σημειώσαμε σε προηγούμενο κείμενο, οι ευθύνες της ελληνικής πολιτείας αλλά και κυρίως της Ευρωπαϊκής Ενωσης, για την απουσία ενός τέτοιου «δικτύου ασφαλείας» είναι τεράστιες.

Ωστόσο η κρίση, όσο σημαντικός παράγων και αν θεωρηθεί, συνιστά το επιφαινόμενο. Η αφετηρία βρίσκεται στην κουλτούρα του υπόβαθρου, στον πολιτικό λόγο που διακινείται όχι τόσο μέσα από τα καθιερωμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο μέσα από άτυπα κοινωνικά και πολιτικά δίκτυα στις περιοχές αυτές. Ο λόγος αυτός δημιουργεί τα ώριμα φρούτα καθώς αναλύει, ερμηνεύει, αιτιολογεί ό,τι συμβαίνει σε αυτή τη χώρα ως αποτέλεσμα μιας μεγάλης συνωμοσίας - Γερμανών, Εβραίων ή και των δύο μαζί. Σε συνάρτηση με την επίσημα ή ανεπίσημα καλλιεργούμενη ακατέργαστη εθνολαϊκιστική άποψη για τη δήθεν μοναδικότητα αυτής της χώρας που συνεχώς ταπεινώνεται, η συνωμοτική εκδοχή δημιουργεί το πολιτικό υπόβαθρο για την άνθηση του ναζιστικού φαινομένου και στη Νίκαια και αλλού. Σύνθετο φαινόμενο, απαιτεί σύνθετη απάντηση...

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών