Βαϊμάρη και Αθήνα

Του Θάνου Βερέμη*, Καθημερινή, 6.10.13

Ακούμε από τα ΜΜΕ να γίνεται λόγος για τη σχέση της περιόδου κρίσης που διέρχεται η Ελλάδα με τις συνθήκες που επέτρεψαν την κατίσχυση του ναζισμού στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1918-1933). Ποια τα κοινά στοιχεία των δύο παραδειγμάτων και ποιες οι διαφορές μεταξύ τους; Τα κοινά είναι τα ακόλουθα:

1. H κυβέρνηση του «Μεγάλου Συνασπισμού» το 1928-1932 ανάμεσα στους Σοσιαλδημοκράτες και το Λαϊκό Κόμμα (και μερικά μικρότερα) της Γερμανίας θυμίζει την εικόνα της ελληνικής κυβέρνησης σήμερα. Αν μάλιστα λογαριάσουμε το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας (13,1%) και το ναζιστικό εθνικοσοσιαλιστικό (18,3%) μετά τις εκλογές του 1931, θα πλησιάσουμε τους αντιπολιτευόμενους στη σημερινή ελληνική Βουλή.

2. Η οικονομική κρίση του 1929-30 υπήρξε ο άνεμος στα πανιά του ναζισμού και βέβαια η κυριότερη εξήγηση για την άνοδο της Χρυσής Αυγής στα καθ’ ημάς.

3. Η έκπτωση της φιλελεύθερης Δημοκρατίας του Μεσοπολέμου πραγματοποιήθηκε κυρίως από την υπονόμευση που απεργάζονταν τα άκρα, το ΚΚΓ και οι αριστερές επαναστατικές του ομάδες πρώτα και έπειτα τα ναζιστικά τάγματα εφόδου. Στο σημερινό μας Κοινοβούλιο η απαξίωση του «καπιταλιστικού» κοινοβουλευτισμού από το ΚΚΕ είναι μια πραγματικότητα που όλα τα κόμματα αποδέχονται. Η ίδια περιφρόνηση εκφράζεται σποραδικά και από τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ (διάκριση ανάμεσα σε δεξιά και αριστερή βία, προτροπές σε ανατροπή της έννομης τάξης).

Η επίκληση της Δημοκρατίας δεν αποτελεί αναγκαστικά τεκμήριο δημοκρατικότητας αφού ο όρος σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικά μεταξύ τους καθεστώτα. Αλλη η αντίληψη της Δημοκρατίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και άλλη στις πρώην Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες του Ανατολικού Συνασπισμού.

4. Η προσπάθεια Φιλελεύθερων διανοούμενων όπως ο Τόμας Μαν, να δημιουργηθεί κοινή γραμμή πλεύσης ανάμεσα στους συντηρητικούς και σοσιαλδημοκράτες κοινοβουλευτικούς του 1930, θυμίζει σημερινές εκκλήσεις προς την κυβέρνηση και την αξιωματική αντιπολίτευση να συμφωνήσουν σε ορισμένες αρχές για να απομονώσουν τη Χρυσή Αυγή. Ο Πρώσος πρωθυπουργός Οτο Μπράουν επικαλέστηκε τότε τον συνασπισμό των λογικών ανθρώπων.

5. Η επίκληση του λαού (volk) υπήρξε κοινό στοιχείο της Δεξιάς και της Αριστεράς και στις δύο περιπτώσεις και χρησιμοποιείται και σήμερα εις βάρος της ισχύος του νόμου. Ο λαϊκισμός ο οποίος μαστίζει το πολιτικό φάσμα –δεξιό και αριστερό- παραπέμπει στη νομιμοποίηση της βίας και της αυθαιρεσίας τις οποίες επέβαλε ο Χίτλερ και οι οπαδοί του.

Οι διαφορές είναι αρκετές :

1. Η Ελλάδα δεν εξέρχεται από μια στρατιωτική ήττα όπως η Γερμανία το 1919.

2. Η επιπολαιότητα της γερμανικής Αριστεράς και της Δεξιάς έναντι των ναζιστών εξηγείται εν μέρει από την απουσία τότε των εμπειριών που σήμερα γνωρίζουμε για τους οπαδούς του Χίτλερ. Η σημερινή περιφρόνηση του κράτους δικαίου από αριστερούς και δεξιούς πολιτευτές αποτελεί αδικαιολόγητη αν όχι εγκληματική πράξη.

3. Ο αρνητικός ρόλος του υπέργηρου προέδρου της Δημοκρατίας Χίντενμπουργκ δεν έχει το αντίστοιχό του στη σημερινή Ελλάδα, αφού ο θεσμός εδώ ελάχιστη εξουσία φέρει. Η ευθύνη του Χίντενμπουγκ για την άνοδο του Αυστριακού δεκανέα στη θέση του Γερμανού καγκελάριου είναι τεράστια.

Μένει να εξακριβώσουμε αν οι Ελληνες ψηφοφόροι είναι εξίσου αμετροεπείς με τους Γερμανούς των εκλογών της 5ης Μαρτίου 1933 που έδωσαν στον Χίτλερ το 44% των ψήφων. Η λεπτομέρεια διέφυγε της προσοχής του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ όταν δήλωνε ότι «η Δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα». Αν είχε διαβάσει τον Αριστοτέλη θα ανακάλυπτε ότι το δημοκρατικό σύστημα είναι το ευπαθέστερο απ’ όλα και προϋποθέτει ενάρετους ψηφοφόρους για να λειτουργήσει σωστά. Αναρωτιέμαι αν μπορούμε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο παρακολουθώντας τη σημερινή Βουλή μας εν δράσει.

Ασφαλώς η Χρυσή Αυγή είναι γνήσιο προϊόν της κρίσης και πρέπει να αντιμετωπισθεί με σκληρά μέτρα μνημονιακού τύπου. Αλλά ας μην ξεχνάμε τη διάχυτη ανομία που ανεχόμαστε χρόνια τώρα και τον μιθριδατισμό που μας προκαλεί το δηλητήριο το οποίο εκρέει ο λαϊκισμός. Ας θυμηθούμε το καίριο άρθρο του Αγγελου Στάγκου «Ο ελληνικός φασισμός στο προσκήνιο» (15 Σεπτεμβρίου 2013):

«Οι καταστροφές και οι λεηλασίες στην Αθήνα, (η δολοφονία τριών νέων ανθρώπων στη Marfin), τα γεγονότα της Κερατέας και των Σκουριών… οι απερίγραπτες δηλώσεις συνδικαλιστών, οι βανδαλισμοί σε βάρος κτιρίων, οι θανατηφόρες επιθέσεις κατά μεταναστών, οι λήψεις αποφάσεων από ελάχιστες μειοψηφίες σε πανεπιστήμια και συνδικαλιστικές οργανώσεις, η χρησιμοποίηση των μαθητών για αλλότριους σκοπούς, οι συνεχείς μεθοδεύσεις πρυτάνεων εναντίον κάθε αλλαγής στα ΑΕΙ…». Μάθαμε να ζούμε με όλα αυτά σαν να ήταν φυσιολογικές καταστάσεις.

* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.