Πώς η Αδελαΐδα αυτοαναζωογονήθηκε μέσω του «Placemaking»

#ΠΟΛΕΙΣ και ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Δημοσιεύτηκε στο Citiscope από την Stephanie Johnston στις 19 Απριλίου 2015.Την μετάφραση επιμελήθηκε ο Λάζαρος Αγαπίδης.

Πριν λίγο καιρό, αυτή η πόλη στη νότια ακτή της Αυστραλίας ήταν πόλη που λειτουργούσε από τις 9 μέχρι τις 5, όπου τα εστιατόρια στο κέντρο που εξυπηρετούσαν τους εργαζόμενους που μετακινούνταν από και προς τα προάστια έκλειναν μετά από το σερβίρισμα του μεσημεριανού γεύματος.  Όπως αναφέρθηκε στην τελευταία έκδοση του περιοδικού National Geographic Traveller του Ηνωμένου Βασιλείου, οι κάτοικοι της πόλης αυτής «θεωρούσαν την πόλη τους ως πολύ εσωστρεφή η οποία αγνοείτο από τους επισκέπτες που προτιμούσαν τις πιο ζωηρές ανατολικές πολιτείες.»

Αλλά αυτές τις μέρες, η Αδελαΐδα έχει μια νέα ενέργεια που ρέει στους δρόμους της, τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα.  Το ίδιο άρθρο περιγράφει την Αδελαΐδα του σήμερα ως “sassy,” “wicket-sexy” kai “happ-α-ΝΙΝ.”  Η Αδελαΐδα μπήκε πρόσφατα σε κατατάξεις κορυφαίων προορισμών της New York Times και του LonelyPlanet.  Τον Μάρτιο, τα Sunday Times του Λονδίνου έχει κατατάξει την Αδελαΐδα στην πρώτη θέση στην λίστα των καλύτερων πόλεων του κόσμου για να ζήσει κανείς.  

Μια σειρά από παράγοντες έχουν συμβάλει στην ανάκαμψη της Αδελαΐδας.

 Η χαλάρωση των νόμων για τα μικρά μπαρ και για το αλκοόλ έχει δημιουργήσει μία αισιόδοξη ατμόσφαιρα μεταξύ των νέων επιχειρηματιών τροφίμων και μπαρ.  Μία εξαιρετικά γεμάτη σεζόν από φεστιβάλ γνωστό ως "Mad March" γεμίζει την πόλη κάθε χρόνο με καλλιτέχνες, μουσικούς, συγγραφείς, χορευτές, κωμικούς, ηθοποιοί τσίρκων και μπουρλέσκ νούμερα από όλο τον κόσμο.  Το κέντρο της πόλης έχει μία καλή δομή ενός συμπαγούς δικτύου οδών και χαρακτηριστικά κτίρια από πέτρα bluestone, που περιβάλλονται από ευχάριστα πάρκα, λόφους όπου παράγονται τρόφιμα και κρασί καθώς και παρθένες παραλίες.

Αλλά σε αξιοσημείωτο βαθμό, ο μετασχηματισμός της Αδελαΐδας είναι το αποτέλεσμα απλών και μη δαπανηρών στρατηγικών για την ενεργοποίηση των δημοσίων χώρων της.  Ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια με μικρές παρεμβάσεις, όπως το κλείσιμο ενός δρόμου για τα αυτοκίνητα για μια νύχτα και προσφέροντάς τον χώρο αυτό σε πωλητές τροφίμων και μουσικούς δίνοντας έτσι στους εργαζόμενους στο κέντρο έναν λόγο για να καθυστερήσουν την αναχώρησή τους μετά τη δουλειά.  Αργότερα αυτό εξελίχθηκε σε μια διαρκή προσπάθεια να τεθεί το "placemaking" στο επίκεντρο της στρατηγικής του πως το  Δημοτικό Συμβούλιο της Αδελαΐδας εμπλέκεται με τους πολίτες.

Είναι μια καινοτόμα στρατηγική που ο Peter Smith, ο πρόσφατα συνταξιοδοτημένος Διευθύνων Σύμβουλος της Αδελαΐδας, αποκαλεί «διακυβέρνηση τόπων».  Για τονSmith, ένας κενός δρόμος, μία άδεια στοά ή μία κενή πλατεία είναι ο ιδανικός καταλύτης για τον κοινωνικό πειραματισμό.  Είναι μια ευκαιρία να προκαλέσει τους πολίτες και τις επιχειρήσεις να βρουν ιδέες για την αναζωογόνηση αυτού του χώρου.  Και αυτό είναι μία ευκαιρία για την πόλη να παραβιάσει λίγο τους δικούς της κανόνες τόσο όσο χρειάζεται για να επιτρέψει να υλοποιηθούν οι καλές ιδέες.

Στην αρχή, υπήρχαν πολλοί σκεπτικιστές.  Όταν ο Smith πρότεινε το βραδινό πανηγύρι στο δρόμο, λέει, τα εστιατόρια της περιοχής ήταν βέβαια ότι κανείς δεν θα ερχόταν.  «Εκείνη η πρώτη χρονιά, είπα, θα σας δείξω ότι αυτό θα λειτουργήσει», λέει ο Smith.  «Κλείσαμε το δρόμο στις 15:00, και ξεκίνησε η εκδήλωση στις 17:00.  Έδωσα άδεια πώλησης αλκοόλ σε όλα τα καταστήματα του δρόμου.  Όλοι λέγανε ότι ήμουν τρελός.»

«Μεχρι τις  18:00, είχαμε 10.000 κόσμο εκεί,» ο Smith συνεχίζει. «Στις 16:30, τα εστιατόρια είχαν ξεμείνει από τρόφιμα, επειδή νόμιζαν πως κανείς δεν επρόκειτο να έρθει.  Τώρα, τρία χρόνια αργότερα, λειτουργούν οι ίδιοι το πάρτι αυτό και το κάνουν πέντε ή έξι νύχτες το χρόνο.»

Κάνοντας μια «Βουτιά»

Η Megan Hender που κατοικεί στο κέντρο ήταν στο συμβούλιο για έξι μήνες, όταν για πρώτη φορά μίλησε με τον Smith στις αρχές του 2011, νιώθοντας λίγο απογοητευμένη που «δεν έχει κάνει τίποτα» στο Συμβούλιο μέχρι τότε.  Η πόλη είχε μόλις εκλέξει τον νεότερο δήμαρχο της με ηλικία μόλις 39 χρόνων, τον StephenYarwood, καθώς και μία νέα σειρά συμβούλων οι οποίοι ήταν ορεξάτοι για δημιουργία.

Ο Smith πρότεινε στην Hender να κάνει πρόταση για να διατεθούν 1.000.000 Αυστραλέζικα δολάρια (US $ 790,000) για να αναζωογονηθούν οι δρόμοι και οι δημόσιοι χώροι μέσα από μια σειρά μικρών και γρήγορων εκδηλώσεων και πιλοτικών έργων.

Και έτσι το «Splash Adelaide» γεννήθηκε.  Ήταν μια γρήγορη και ελεύθερη προσέγγιση για placemaking για την δοκιμή νέων ιδεών και το πώς λειτουργούν. Τα έργα του «Splash Adelaide» μπορούσαν να παραβιάσουν τις πολιτικές του Δημοτικού Συμβουλίου αλλά όχι τον νόμο.  Οι δρόμοι, τα σοκάκια και οι πλατείες έκλειναν σχεδόν χωρίς προειδοποίηση για πάρτι του δρόμου, για υπαίθριες προβολές ταινιών, για αυθόρμητες ορχηστρικές παραστάσεις και για αστικούς λαχανόκηπους.  Οι εμπλεκόμενοι ενθαρρύνθηκαν να κάνουν και λάθη ως ένας τρόπος για την τοπική αυτοδιοίκηση να μάθει πώς να εκτελέσει το έργο της διαφορετικά.

Σκοπός ήταν να συνεννοούμαστε με τους πολίτες «πράττοντας» και όχι απλά συζητώντας και να ενθαρρύνουμε τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους να αντιλαμβάνονται τους κοινόχρηστους χώρους με νέους τρόπους.  Επειδή οι παρεμβάσεις ήταν προσωρινές και πειραματικές, δεν περιλάμβαναν κάποιο ρίσκο.  Σύμφωνα με τους Yarwood και Smith, ο στόχος ήταν αυτά τα εφήμερα έργα να εμπνεύσουν τα μέλη της κοινότητας να συμμετέχουν, να αναλάβουν και να δημιουργήσουν μία μακροπρόθεσμη κληρονομιά θετικών και βιώσιμων μετασχηματισμών, βήμα προς βήμα, από πλατεία σε πλατεία, από δρόμο σε δρόμο και από περιοχή σε περιοχή.

Η Αδελαΐδα χρησιμοποιεί το «placemaking» ως εργαλείο για την ευαισθητοποίηση των πολιτών με νέους τρόπους.

Οι ιδέες βασίστηκαν σε εκτενή εργασία για πάνω από δέκα χρόνια από τους Gehl Architects.  Αυτή η ομάδα συμβούλων με διεθνή παρουσία συνεργάστηκαν με το Δημοτικό Συμβούλιο και με την πολιτειακή κυβέρνηση της Νότιας Αυστραλίας - εκ της οποίας η Αδελαΐδα είναι η πρωτεύουσα – για να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική δημόσιων χώρων και δημόσιας ζωής για το κέντρο της πόλης.

Σύμφωνα με τους Gehl Architects, η ολοκλήρωση της στρατηγικής αντιπροσώπευε μόνο το ήμισυ της προσπάθειας.  Το άλλο μισό είχε να κάνει με την χρήση του εγγράφου της στρατηγικής για να ενθαρρύνει την συμμετοχή των ανθρώπων σε θέματα του τόπου και της αυτοδιοίκησης, «καθώς η πραγματική αλλαγή γίνεται στα μυαλά των ανθρώπων.»  Κατά την παρουσίαση της έκθεσης ο Δήμαρχος Yarwood την αποκάλεσε «η Βίβλος με την οποία μπορούμε να ενθαρρύνουμε την συμμετοχή των ανθρώπων σε μια συναρπαστική και  καινοτόμα αλλαγή νοοτροπίας, που έχει να κάνει με την συμμετοχή των ανθρώπων στην πόλη τους.»

Έτσι, το Δημοτικό Συμβούλιο μαζί με όλη την αυτοδιοίκηση, ξεκίνησε να ρωτάει τους κατοίκους και τις επιχειρήσεις: «Ποια είναι μερικά από τα μικρά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε τώρα;  Ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές που μπορούν να εφαρμοστούν σταδιακά;  Και ποια είναι τα έργα καταλύτες που μπορούν να δημιουργήσουν την αλλαγή;»

Χορεύοντας με διαφορετικό τρόπο

Στο επίκεντρο όλου αυτού του πειραματισμού ήταν η πεποίθηση ότι η συμμετοχή στο placemaking θα μπορούσε να είναι το πιο σημαντικό εργαλείο για την ανάπτυξη των ικανοτήτων της κοινότητας και των πολιτών με την πάροδο του χρόνου.  Αυτή είναι μια ιδέα που προωθείται από το Project for Public Spaces που εδρεύει στη Νέα Υόρκη και υποστηρίχθηκε από τον Smith.  Το πρόγραμμα δεν θα μεταμόρφωνε απλά τους δημόσιους χώρους της Αδελαΐδας, αλλά θα μεταμόρφωνε και την ίδια την διακυβέρνηση της πόλης με την ενδυνάμωση της συμμετοχής των πολιτών και όχι με την απλή διαβούλευση μαζί τους με έναν συμβολικό τρόπο.

Ο Peter Smith, έπαιξε βασικό ρόλο
στην προσέγγιση της Αδελαΐδας στο
placemaking ως Διευθύνων Σύμβουλος
της πόλης.

Το πείραμα εμπνεύστηκε άμεσα από πρωτοβουλίες της Νέα Υόρκη, όπως το Times Square Alliance, τη μη κερδοσκοπική οργάνωση βελτίωσης επιχειρήσεων που διαχειρίζεται το μεγαλύτερο μέρος των δημοσίων χώρων στην περίφημη αυτή διασταύρωση του Μανχάταν.  Επίσης, θετική επιρροή πρόσφερε και το Public Plaza Program, το οποίο συνεργάζεται με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς για την μετατροπή μικρών περιοχών του οδοστρώματος σε χώρους για καφέ, λαϊκές αγορές, μουσικούς και πολλά άλλα.

Ο σκοπός στην Αδελαΐδα ήταν να αλλάξει η αντίληψη ότι η οικονομική ανάπτυξη συμβαίνει μέσα από μεγάλα και αμφιλεγόμενα έργα.  Καθώς οι πολιτικοί «ανακοινώνουν και υπερασπίζουν» τα δημόσια έργα, λέει ο Smith, αυτόματα ενεργοποιούν ένα δημόσιο αντανακλαστικό για παρακώλυση των έργων.  Ο Smith παρομοιάζει αυτό τον κύκλο δράσης και αντίδρασης με έναν κακό χορό, όπου τα μέλη της κοινότητας ενστικτωδώς αντιτάσσονται σε ότι αποφασίσουν να επιβάλλουν οι αυτοδιοικήσεις, και με τη σειρά τους οι αυτοδιοικήσεις απορρίπτουν αυτές τις αντιδράσεις ως εγωιστικές.

Ο Smith λέει ότι η διαδικασία του placemaking δίνει και στις δύο πλευρές την ευκαιρία να μάθουν «να χορεύουν με διαφορετικό τρόπο.»

Οι πολίτες «έχουν συνηθίσει να παίρνουν αυτό που θέλουν μέσω της διαμαρτυρίας και αυτοί που φωνάζουν πιο δυνατά είναι αυτοί που παίρνουν τη χρηματοδότηση ή την επιδότηση», λέει ο Smith.  «Το placemaking είναι σαν διαμεσολαβητής.  Είναι το φτερό στο καπέλο που λέει:  Δώστε προσοχή! Κάτι διαφορετικό συμβαίνει!» (Διαβάστε τη συνέντευξη του Smith με την Citiscope εδώ.)

Εξειδικευμένοι Ρόλοι

Ένα μέρος όπου αυτή η στρατηγική δοκιμάζεται είναι το Topham Mall, ένας παλιός και αναξιοποίητο σοκάκι για πεζόύς.  Η επιλογή της τοποθεσίας αντικατοπτρίζει το όραμα των Gehl Architects για την αναζωογόνηση μιας σειράς σοκακιών που συνδέουν το ποτάμι της Αδελαΐδας με την πολυσύχναστη κεντρική αγορά τροφίμων της, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η μεγαλύτερη κίνηση των πεζών μέσα από την πόλη.

Δύο σοκάκια κατά μήκος αυτής της διαδρομής είχαν ήδη «απογειωθεί» με επιτυχία, μέσω παρεμβάσεων και επενδύσεων των τοπικών και περιφερικών αυτοδιοικήσεων σε πιο μεγάλα μονοπάτια, έπιπλα δρόμου και στις εξωτερικές υποδομές εστίασης.  Οι ψηφιακές θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων μεταφέρθηκαν πρόσφατα σε ανακαινισμένα κτίρια, αλλά ως αποτέλεσμα αναγκάστηκαν να φύγουν άλλοι δημιουργικοί επιχειρηματίες, οι οποίοι απολάμβαναν προηγουμένως φτηνά ενοίκια σε παλαιότερους μη ανακαινισμένους χώρους. Το πιλοτικό έργο του Topham στοχεύει να επεκτείνει την αναζωογόνηση, αλλά με μια πιο συνεργατική προσέγγιση, η οποία μπορεί να αξιολογήσει την μεθοδολογία διακυβέρνησης με γνώμονα του τόπου με τη εξ αρχής συμμετοχή των υφιστάμενων επιχειρήσεων και των ιδιοκτητών ακινήτων της περιοχής.

Ένα βασικό συστατικό του έργου του Topham Mall (και δύο άλλων πιλοτικών μελετών χώρων) είναι ο ρόλος του «διαμεσολαβητή χώρων».  Ο σκοπός της SarahMaddock είναι να καλλιεργήσει τις σχέσεις μεταξύ των εμπόρων, των επιχειρήσεων, των κατοίκων και των ιδιοκτητών ακινήτων έτσι ώστε να μπορούν να προγραμματίσουν συνεργατικά ένα μέλλον που προσθέτει στην κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική, περιβαλλοντική, αισθητική και σχεδιαστική αξία για τον κοινό χώρο.  Υπάγεται απευθείας στον Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου και είναι επίσης εκεί για να ξεπεράσει τα γραφειοκρατικά εμπόδια που συνήθως περιορίζουν τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία εντός της διοίκησης του συμβουλίου.

Ο επενδυτής ακινήτων Δημήτρης Αρετζής είναι ιδιοκτήτης ενός συνόλου κτιρίων γύρω από τις εγκαταστάσεις Topham.  Η μέχρι τώρα αλληλεπίδρασή του με το Δημοτικό Συμβούλιο της Αδελαΐδας ήταν μέσω των δικαστηρίων.  Λέει ότι έχοντας ένα μόνο σημείο επαφής έκανε όλη τη διαφορά: «Η Sarah ήταν εκπληκτική. Είναι πολύ ενεργή στην προσπάθεια σύνδεσης των εμπόρων με νέες ιδέες, το οποίο είναι πολύ καλό επειδή έτσι βοηθάει ο ένας τον άλλον και επιτρέπει την καλή λειτουργία όλης της περιοχής.», εξηγεί ο ίδιος.

Το όραμα των Gehl Architects για την αναξιοποίητη περιοχή της Topham Mall συμπεριλαμβάνει την αναζωογόνηση μιας σειράς στενών μονοπατιών που συνδέουν το ποτάμι της Αδελαΐδας με την πολυσύχναστη κεντρική αγορά τροφίμων της.

«Κάνουμε διάφορα με τους μαθητές στο σχολείο τέχνης, σχεδιάζοντας ένα βάθρο για μουσικές παραστάσεις, εγκαθιστώντας έναν πράσινο τοίχο και τοποθετώντας δέντρα εκεί όπου το κοινό κάθεται την ώρα του μεσημεριανού γεύματος, ώστε να μπορούν να απολαύσουν την περιοχή», προσθέτει. Για να μπορεί να παραδοθεί ένα συνεκτικό σχέδιο για τον χώρο, το Δημοτικό Συμβούλιο προσέφερε στον Αρετζή πρόσβαση στους πόρους σχεδιασμού και ο Αρετζής ανταποκρίθηκε με την πρόταση και χρηματοδότηση ενός έργου τέχνης με στιλ γκράφιτι για ένα μικρό σοκάκι κοντά στην κύρια οδική αρτηρία.

Ο Mike Fisher, συντονιστής της στρατηγικής placemaking του Δημοτικού Συμβουλίου, λέει ότι η καλλιέργεια των θετικών σχέσεων, όπως εκείνη με τον Αρετζή είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της.  «Ο ρόλος του Δημοτικού Συμβουλίου είναι να προσφέρουν μία εμπειρία όπου ο Αρετζής θα θέλει να το κάνουμε ξανά, και να χρησιμοποιηθούν η ενέργεια του και οι πόροι του και κάπου αλλού στην πόλη», λέει ο Fisher.

Για τη μέτρηση της προόδου της, η Αδελαΐδα έχει ακόμη αρχίσει να χρησιμοποιεί κάτι που ονομάζεται Place Capital Inventory (Απογραφή Κεφαλαίου Χώρων).  Είναι ένα αναλυτικό εργαλείο, που διαχειρίζεται ο Fisher, που δίνει στην αυτοδιοίκηση της πόλης ένα πλαίσιο για τη μέτρηση της περιβαλλοντικής, κοινωνικής, πολιτιστικής, οικονομικής και φυσικής αξίας των χώρων που αποτελούν το αντικείμενο της δραστηριότητας placemaking. (Διαβάστε το άρθρο της Citiscope για την απογραφήεδώ.)

Νέα Ηγεσία

Στις τοπικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, ο Yarwood έχασε την θέση του ως Δήμαρχος από τον αντίπαλό του τον Martin Haese, ο οποίος υποσχέθηκε να κάνει περισσότερα για να ενισχύσει τον εμπορικό τομέα της πόλης.  Τον περασμένο μήνα, ο Smith ανακοίνωσε ότι θα φύγει από την θέση του Διευθύνωντος Συμβούλου, για να ξεκινήσει μια συμβουλευτική εταιρεία για θέματα διακυβέρνησης χώρων.

Ο νέος δήμαρχος Haese λέει ότι η αξία του placemaking δεν ήταν ποτέ αμφισβητήσιμη κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.  «Η ενεργοποίηση των δρόμων της πόλης μας και των δημόσιων χώρων είναι αναμφίβολα πολύ σημαντική για τους ανθρώπους της πόλης της Αδελαΐδας.  Κάποιοι μπορεί να μην το έχουν κατανοήσει πλήρως, αλλά όλοι το γνωρίζουν και κανένας δεν ήταν εναντίον της"

Ο νέος Δήμαρχος της Αδελαΐδας ο Martin Haese λέει ότι η διακυβέρνηση χώρων επηρεάζει το brand της πόλης με θετικό τρόπο.

Ωστόσο, μια μικρή αντίδραση μπορεί να ξεκινάει.  Το πρόσφατο κλείσιμο ενός γραφικού ξενοδοχείου της πόλης αποτέλεσε το έναυσμα για συζήτηση μεταξύ των δυσαρεστημένων ιδιοκτητών σχετικά με τις επιπτώσεις των pop-up επιχειρήσεων στα πιο παραδοσιακά καταστήματα που υποχρεούνται να καταβάλουν μεγαλύτερα ποσά για να συμμορφωθούν με τις άδειες ποτού και τους οικοδομικούς κανονισμούς.  (Το ξενοδοχείο βρίσκεται δίπλα σε μια σειρά από pop-up μπαράκια των εκδηλώσεων "Mad March” και ένα εκ νέου ανακαινισμένο σοκάκι με μικρότερα καταστήματα.)

Ορισμένοι σύμβουλοι προτείνουν ότι πρέπει να υπάρξει έλεγχος για τον αριθμό των pop-up παρεμβάσεων σε δημόσιους χώρους της πόλης.  Άλλοι υποστηρίζουν ότι οι επιπτώσεις είναι ελάχιστες, και ότι το κλείσιμο των επιχειρήσεων είναι πιο πιθανό να αντανακλούν την αποτυχία στα επιχειρηματικά μοντέλα ή στην επιβράδυνση της οικονομίας.

Από την πλευρά τους, ο Haese και ο Fisher επιβεβαιώνουν την κοινή επιθυμία τους να δουν το πείραμα της διακυβέρνησης των χώρων στην Αδελαΐδα να εξελιχθεί και να αναπτυχθεί. Μπορεί να χρειαστεί αυτό , αν πρόκειται η Αδελαΐδα να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες προσδοκίες του σημερινού κύματος παγκόσμιου ενδιαφέροντος στην πόλη.

«Η ηγεσία του Δημοτικού Συμβουλίου της Αδελαΐδας στη διακυβέρνηση των χώρων έχει αρχίσει να επηρεάζει το brand της πόλης» λέει ο Haese.  «Όταν οι άνθρωποι σκέφτονται για το τι είναι η Αδελαΐδα, και τι αντιπροσωπεύει, το πώς χρησιμοποιούμε τους δρόμους της πόλης μας τους επηρεάζει.  Γίνεται μια ανταγωνιστική δύναμη.»