Γκράμσι και ό,τι θέλει προκύψει

Tου Τακη Θεοδωροπουλου, Καθημερινή, 21,2,13

Στην παρουσίαση του έργου «Ξαναδιαβάζοντας τον Γκράμσι», που έγραψε ο Λουκάς Αξελός και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Στοχαστής», δεν ήμουν παρών. Ηταν όμως παρών ο κ. Τσίπρας, ο οποίος παρότρυνε το κοινό του όχι μόνον να διαβάσει ξανά τα έργα του Ιταλού διανοητή, αλλά επί τη ευκαιρία, μια που θα κάνει τον κόπο να ξαναρίξει μια ματιά και στον Μαρξ και στον Λίμπκνεχτ και στη Λούξεμπουργκ. Σε γενικές γραμμές, να ξεσκονίσει την κλασική βιβλιοθήκη της επανάστασης ώστε να είναι έτοιμο το εν λόγω κοινό για να αναλάβει δράση. Ουδέν το μεμπτόν. Και οφείλουμε να ενθαρρύνουμε τις προσπάθειες που καταβάλλει ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης για να καταρτίσει θεωρητικά τους ψηφοφόρους του. Πρέπει δε να πω ότι ο κ. Τσίπρας τοποθετήθηκε σωστά μιλώντας για το έργο του Γκράμσι, το οποίο φαίνεται ότι έχει ξεκοκαλίσει, αν όχι στο πρωτότυπο, τουλάχιστον σε μία από τις γλώσσες τις οποίες γνωρίζει. Αν έγραφε έκθεση ιδεών επί του θέματος, θα έπαιρνε καλό βαθμό.

Είπε διάφορα, όμως κρατώ μία αποστροφή της σημαντικής παρέμβασής του που αφορά στο κόμμα: «Το κόμμα δεν είναι μηχανισμός σύγκρουσης με τον αντίπαλο, αλλά χώρος απελευθέρωσης για την πρωτοβουλία, το μυαλό και τη θέληση των ανθρώπων, καθώς και αυτόνομος χώρος παραγωγής σκέψης, πολιτικής δράσης και κουλτούρας». Θα μου πείτε, ποτάμι είναι και ο Νείλος, ποτάμι είναι και ο Κηφισός, ως εκ τούτου ο κ. Τσίπρας δικαιούται να βλέπει τον ΣΥΡΙΖΑ ως αυτόνομο χώρο κουλτούρας και το κυριότερο, σκέψης. Ας αφήσουμε, όμως, κατά μέρος τα προφανή και τις απορίες που ενδεχομένως εγείρει η συσχέτιση γκραμσιανής σκέψης και συριζαίικης νοοτροπίας. Ας παραβλέψουμε το γεγονός ότι ο Αντόνιο Γκράμσι, εκ των ιδρυτών του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, έχει αφομοιώσει στη θεώρησή του και τον φιλελευθερισμό του Μπενετέτο Κρότσε και την Αναγέννηση μέσω του Μακιαβέλι. Ας ξεχάσουμε, επίσης, ότι χωρίς το θεωρητικό κληροδότημα του Γκράμσι μπορεί να μην είχε γίνει ποτέ ο «Ιστορικός Συμβιβασμός» που επιχείρησε να υλοποιήσει ο Μπερλινγκουέρ με τον Αλντο Μόρο στη δεκαετία του εβδομήντα. Πείραμα το οποίο αν είχε επιτύχει, ενδεχομένως το πρόσωπο της σημερινής Ευρώπης να ήταν διαφορετικό.

Ας μη σταθούμε σε όλες αυτές τις λεπτομέρειες που σε εμποδίζουν να αντιληφθείς πώς άνθρωποι που υποτίθεται έχουν διαβάσει και ξαναδιαβάζουν τον Γκράμσι πολιτεύονται όπως ο κ. Τσίπρας. Λεπτομέρειες όντως, διότι οι καιροί αλλάζουν και οι αναλογίες, όταν τηρηθούν, σου επιφυλάσσουν εκπλήξεις. Κατόπιν τούτου, δεν αποκλείεται στο μέλλον να αποδειχθεί ότι ένας Στρατούλης ή ένας Λαφαζάνης μπορεί να προκύψουν ως Ελληνες Μπερλινγκουέρ. Τίποτε δεν αποκλείεται. Το μόνο που αποκλείεται για μία ακόμη φορά είναι η σοβαρότητα. Η σοβαρότητα που σου επιβάλλει την υποχρέωση να αναλάβεις την ευθύνη των λόγων σου και των επιλογών σου. Διότι φέτος είναι ο Γκράμσι, πέρυσι όμως τον Ιούνιο, θεωρητικός καθοδηγητής του κ. Τσίπρα ήταν ο Σλάβοϊς ο Ζίζεκ, ο οποίος δήλωνε πως είναι ευχαριστημένος που η επανάσταση ξεκινάει από την Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ γιατί στα νιάτα του έπρεπε να τρέχει στις Βενεζουέλες και στα Βιετνάμ για να την βρει. Και στο ενδιάμεσο έπαιξαν Τσάβες, Λούλα, πτώχευση Αργεντινής, Ρόζα και ολίγη Ομπάμα. Και γιατί όχι Ομπάμα; Στην Ντίσνεϊλαντ της επανάστασης, όλοι χωράνε. Δεν ισχυρίζομαι πως το προνόμιο της αβάσταχτης ελαφρότητας το διατηρεί μόνον ο κ. Τσίπρας. Μην ξεχνάμε ότι στη δεκαετία του ογδόντα, ο αείμνηστος του ελληνικού σοσιαλισμού είχε παρομοιάσει την Τζαμαχιρία του αειμνήστου Καντάφι με την Αθήνα του επίσης αειμνήστου Περικλή. Πρόβλημα στη μετάφραση; Μπορεί. Οταν όμως τους ξανακούσετε στη Βουλή να ανταλλάσσουν εξυπνάδες για το μέλλον μας, θυμηθείτε μόνον πως η σχέση τους με τη σοβαρότητα της σκέψης είναι ένα υπέροχο «ό,τι πιούμε κι ό,τι φάμε».