Δικτάτορας ή δημοκράτης;

Του Μιχάλη Μητσού, ΝΕΑ, 6.3.13

Το 2005, λίγο μετά την απόφαση του Ούγκο Τσάβες ότι ο μόνος δρόμος για την επανάστασή του και τη Βενεζουέλα ήταν ο σοσιαλισμός, ο αμερικανός δημοσιογράφος Τζον Λι Αντερσον τον επισκέφθηκε στο προεδρικό μέγαρο. Ο Τσάβες είχε μια συνάντηση με φτωχούς αγρότες, στους οποίους ανακοίνωσε με θριαμβευτικό τόνο ότι είχαν κατασχεθεί μεγάλες ιδιωτικές εκτάσεις γης και τους καλούσε να οργανωθούν για να τις καλλιεργήσουν. «RAS!», τους είπε ξανά και ξανά. Οπως εξήγησε στον δημοσιογράφο ένας σύμβουλος του προέδρου, η λέξη σήμαινε «Rumbo al socialismo!», δηλαδή «εμπρός για τον σοσιαλισμό!» Το πείραμα δεν περπάτησε. Η κολεκτιβοποίηση ανήκε μάλλον σε άλλες εποχές. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Αντερσον συνάντησε εκ νέου τον Τσάβες και τον ρώτησε πώς του ήρθε η ιδέα να υιοθετήσει τον σοσιαλισμό όταν το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη τον είχε πια εγκαταλείψει. Εκείνος αναγνώρισε ότι είχε αργήσει λιγάκι. Του συνέβησαν όμως δύο πράγματα. Πρώτον, διάβασε τους «Αθλίους» του Βικτόρ Ουγκό. Δεύτερον, γνώρισε (και άκουσε) τον Φιντέλ. Ηταν ο Τσάβες σοσιαλιστής ή όχι; Ηταν δικτάτορας ή δημοκράτης;

Εκανε καλό ή όχι στην παγκόσμια επανάσταση; Τα ερωτήματα αυτά μπορεί να γοητεύουν όσους ξημεροβραδιάζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν μεγάλη σημασία. Η (αποτυχημένη) απόπειρα πραξικοπήματος που έκανε το 1992 ήταν ασφαλώς μια ενέργεια κατά της δημοκρατίας, αλλά είχε στόχο την υπεράσπιση των φτωχών από τα μέτρα λιτότητας που είχαν επιβληθεί ύστερα από απαίτηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. «Δεν μπορούμε να ζητήσουμε από τον εξαθλιωμένο λαό να θυσιαστεί για μια δημοκρατία που δεν υπήρξε ικανή να του δώσει να φάει» θα παραδεχόταν λίγο καιρό αργότερα ο πρόεδρος Ραφαέλ Καλντέρα. Δύο χρόνια αργότερα κατέρρευσε το τραπεζικό σύστημα και ξέσπασε οικονομική κρίση. Η λιτότητα όμως συνεχίστηκε. Και το 1998, ο Τσάβες κέρδισε θριαμβευτικά τις εκλογές. Εκλεισε στη φυλακή όποιον διαφωνούσε μαζί του, αλλά δεν εκμεταλλεύτηκε το πετρέλαιο για να πλουτίσει. Καλλιέργησε την προσωπολατρία, μαγείρεψε τις εκλογικές αναμετρήσεις, αλλά βελτίωσε τη θέση των φτωχών και μείωσε τις ανισότητες. Συνήψε συμμαχίες με αυταρχικά καθεστώτα, αλλά κάλυψε με επιτυχία το κενό που άφησε η υποχώρηση της αμερικανικής κυριαρχίας.

Αντίθετα με τον Λούλα, που εργάστηκε μεθοδικά για τη μακροπρόθεσμη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της Βραζιλίας, ο Τσάβες δεν έδωσε πειστικές ούτε μόνιμες απαντήσεις στα προβλήματα της χώρας του. Εκατομμύρια Λατινοαμερικανοί τον λάτρεψαν, αλλά η Βενεζουέλα έχει σήμερα τεράστιο έλλειμμα και χρέος, πολύ υψηλό πληθωρισμό, μεγάλες ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης (γάλα, ζάχαρη, αλεύρι) και εγκληματικότητα στα ύψη. Και να σκεφτεί κανείς ότι από τη χώρα αυτή περιμέναμε κάποτε φθηνό πετρέλαιο για να μας ζεσταίνει τους κρύους χειμώνες...