«Και ας τρώγωμεν πέτρες».

Του Γιάννη Παπαθεοδώρου

Στην Κύπρο ταιριάζουν τα «ΌΧΙ» ∙ όπως και στον ΣΥΡΙΖΑ. Σε μια δραματική ώρα για το νησί, ο Τσίπρας πόνταρε όλα τα χρήματα του κομματικού του ταμείου στο αντανακλαστικό ΌΧΙ της κυπριακής βουλής, επιχειρώντας να το μετατρέψει επικοινωνιακά στην πρώτη συμβολική αντιστασιακή πράξη απέναντι στην «Ευρώπη των Μνημονίων». Ο Λαφαζάνης με το γνωστό ρητορικό του τόνο κατήγγειλε με σθένος τον καπιταλισμό και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ βρήκαν μια καλή ευκαιρία για να ασκήσουν αναδρομική κριτική απέναντι στις «ενδοτικές ελληνικές κυβερνήσεις», που δεν είχαν το σθένος να πουν κι αυτές το αντίστοιχο «βροντερό ΌΧΙ». Αγνοώντας το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του προβλήματος, ο Τσίπρας άρχισε να «σερφάρει» πάνω στο κυπριακό κύμα, ελπίζοντας ότι ο άνεμος θα βγάλει το κόμμα του στη γνώριμη παραλία : την καταγγελία του Μνημονίου, τις μονομερείς ενέργειες, την άρνηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις δανειακές συμβάσεις. Κάπως έτσι, άρχισε, τις τελευταίες μέρες, η πιο γκροτέσκα «πρόβα τζενεράλε» για το τι θα έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση αν ο ελληνικός λαός στοιχιζόταν πίσω από το δικό του στρατηγικό σχέδιο του περήφανου ‘ΟΧΙ.

Προφανώς, η πραγματικότητα είναι λίγο πιο σύνθετη από τις απλουστεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Η Κύπρος, ήδη από την περίοδο της αριστερής κυβέρνησης του ΑΚΕΛ, είχε αποδεχτεί το Μνημόνιο και είχε σταδιακά ψηφίσει περίπου είκοσι τρία μνημονιακά μέτρα. Το δάκρυ και η συγκίνηση του Χριστόφια δεν ήταν αρκετή για να εκτονώσει την ένταση της βίαιης προσαρμογής. Το ΑΚΕΛ έχασε τις εκλογές και στο ενδιάμεσο διάστημα το νησί προσπαθούσε να εξασφαλίσει νέα δάνεια, κουβαλώντας στην πλάτη του την τραπεζική φούσκα μιας «δεύτερης Κύπρου», φορτωμένης με τοξικό, αφορολόγητο και «μαύρο χρήμα». Στη δεδομένη συγκυρία, η Ευρώπη δεν θα μπορούσε για πολύ καιρό να κάνει τα στραβά μάτια.

Η λύση που πρότειναν η Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΔΝΤ και τη ΕΚΤ είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός αιφνιδιαστικού εκβιασμού. Με κλειστές πόρτες, τις πρώτες πρωινές ώρες της προηγούμενης Παρασκευής, το Eurogroup πήρε μια απόφαση που οδήγησε σε πολιτικό και οικονομικό vertigo μια ολόκληρη κοινωνία. Το προβλέψιμο «ΌΧΙ» ωστόσο δημιούργησε ένα εξίσου προβλέψιμο αδιέξοδο. Μέσα σε λιγότερο από 48 ώρες, η Κύπρος βρέθηκε χωρίς κανέναν πραγματικό συνομιλητή και υποψήφιο επενδυτή. Εγκλωβισμένο στην «εθνική του μοναξιά», το νησί άρχισε να επινοεί σενάρια μελλοντικού πλούτου (ΑΟΖ) για να καταλήξει σε έκτακτα νομοσχέδια αναδιάρθρωσης του τραπεζικού του συστήματος με την «Καλή» και την «Κακή» τράπεζα. Μπροστά στον κίνδυνο μιας χαοτικής χρεοκοπίας, πολλοί κύπριοι πολιτικοί άρχισαν να συζητούν για το πραγματικό πλέον δίλημμα : το ενδεχόμενο μιας καταστροφικής εξόδου από την Ευρωζώνη ή την επιλογή μιας βελτιωμένης «ευρωπαϊκής λύσης».

Την ίδια ώρα, ο Τσίπρας γύριζε στην Αθήνα για να δώσει τη χτεσινή ανεκδιήγητη συνέντευξη Τύπου, χαρίζοντας σε όλους μας μια μικρή πρόγευση για το πώς εννοεί ο ίδιος την περίφημη καταγγελία και επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου. «Δεν είναι ανίκανοι, γκάγκστερς είναι», δήλωσε θυμωμένος σχολιάζοντας τους ευρωπαίους εταίρους. Λίγες ώρες μετά, μάλιστα, συνάντησε και τον αρχηγό των ΑΝΕΞέλεγκτων Ελλήνων, τον καμένο κ. Καμμένο, για να συμπτύξουν από κοινού το νέο ελληνοκυπριακό μέτωπο. Το γελοίο αντιμνημονιακό σόου τέλειωσε με την αμήχανη αλλά χαμογελαστή χειραψία του πιο «αντιστασιακού» με τον πιο «ψεκασμένο» Έλληνα πολιτικό. Και οι δύο συμφώνησαν πως θα ζητήσουν «την κλήση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος στη Βουλή, προκειμένου να δώσει εξηγήσεις για ποιο λόγο αρνήθηκε να συνδράμει με τα δύο δισ. ευρώ για να βοηθήσει την Κύπρο». Καθισμένοι στο μπροστινό θρανίο του πολιτικού νηπιαγωγείου, ο Τσίπρας και ο Καμμένος επιχειρούν να στήσουν ένα κουκλοθέατρο εθνικής μειοδοσίας, με όρους ακραίου λαϊκισμού.

Την ίδια ώρα που το νησί δοκιμάζεται, πάντως, οι μεγαλύτερες και πιο σοβαρές πολιτικές οικογένειες της Ευρώπης (σοσιαλιστές, φιλελεύθεροι και πράσινοι), απαίτησαν να βρεθεί μια δικαιότερη λύση για την Κύπρο και τους πολίτες της, ζητώντας να εξασφαλιστεί η προστασία των αποταμιεύσεων των απλών πολιτών και καταθετών. Ταυτόχρονα, είναι η πρώτη φορά που ο Σουλτς, ο Σβόμποντα και ο Κον – Μπεντίτ άσκησαν κριτική στους υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης. Τους κάλεσαν ευθέως να αναλάβουν την ευθύνη για την τόσο «πρωτότυπη» απόφαση που πήραν, χωρίς να συνυπολογίσουν τις συνέπειες της στη ζωή των ίδιων των πολιτών. Πράγματι ∙ ανεξάρτητα, από την τελική απόφαση της Κύπρου, η επόμενη μέρα θα είναι πολύ διαφορετική για την Κύπρο. Όχι μόνο γιατί μοιραία το νησί θα στερηθεί από το «ωραίο του πλυντήριο» Αλλά γιατί στην περίπτωση της Κύπρου, η «θεραπεία-σοκ» συνοδεύτηκε από μια απόπειρα ταχύρρυθμης «εθνικής αναμόρφωσης» που υπερβαίνει την ευρωπαϊκή κουλτούρα.

Εκτός από το «τοξικό χρήμα», υπάρχουν και οι «τοξικές» πολιτικές αποφάσεις. Το γνωρίζουμε όλοι : μετά τον Μαρξ, η οικονομία είναι «πολιτική οικονομία». Παράγεται και καταναλώνεται μέσα ένα ορισμένο κλίμα, με συλλογικές νοοτροπίες και συμπεριφορές, που εφαρμόζονται πρακτικά μέσα από το «βίωμα του καθημερινού». Εδώ και πολλές δεκαετίες, η καθημερινή οικονομική ζωή στην Κύπρο στηρίζεται πάνω στην παροχή υπηρεσιών ∙ και γνωρίζουμε επίσης όλοι τι σημαίνουν για την Κύπρο όλα αυτά τα περίφημα “services”. Το σκληρό πείραμα που επέλεξε το πρόσφατο Eurogroup είναι απολύτως σίγουρο πως θα οδηγήσει στο χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα : και στη χρεοκοπία των τραπεζών και στην πτώχευση των πολιτών. Θα ήταν εξάλλου αφελές να πιστεύει κανείς πως μια ολόκληρη οικονομική και κοινωνική δομή – με διαπιστωμένες και γνωστές στρεβλώσεις - θα αλλάξει και θα «αναμορφωθεί» μέσα σε μια βδομάδα. Επιπλέον, σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό Νότο, δημιουργείται πλέον ένα πρωτοφανές τραπεζικό προηγούμενο. Πολλοί αναρωτούνται αν οι λαϊκές καταθέσεις θα έχουν πια τις ίδιες σταθερές εγγυήσεις. Έστω και την ύστατη ώρα, το Eurogroup της Κυριακής θα πρέπει να σκεφτεί πως ο ευρωπαϊκός Νότος δεν μπορεί – και δεν πρέπει- να μετατραπεί σε μια καφκική «αποικία των τιμωρημένων». Γιατί τότε, όντως, η Κύπρος – η «κάθε Κύπρος» - μπορεί να εξελιχθεί σε ένα «συστημικό πρόβλημα» όχι μόνο για την ευρωπαϊκή αλλά και για την παγκόσμια οικονομία.

Η εβδομάδα που πέρασε ήταν, για την Ευρώπη, για την Κύπρο αλλά και την Ελλάδα ήταν μια εβδομάδα συλλογικής αυτογνωσίας. Το μεγάλο στοίχημα της «τελικής απόφασης» είναι η λύση να είναι όντως ευρωπαϊκή και να είναι όντως λύση. Ας ελπίσουμε ότι το Eurogroup κατάλαβε πως δεν είναι δυνατόν να επιβάλει με αυτό τον τρόπο ένα πλασματικό κούρεμα. Ας ελπίσουμε ότι οι Κύπριοι κατάλαβαν πως το τραπεζικό τους σύστημα δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί με τον τρόπο που λειτουργούσε. Και ας ελπίσουμε πως οι Έλληνες πολίτες κατάλαβαν πως πρέπει να φυλάγονται από τους λογής λογής πολιτικούς τοκογλύφους. Ο «πυκνός χρόνος» του νέου Κυπριακού προβλήματος μας έμαθε πολλά. Κανείς από όλους εμάς που πιστεύουμε ακόμη στην ευρωπαϊκή προοπτική δεν θα ήθελε να δει το δίδυμο Τσίπρα – Καμμένου να διαχειρίζεται τις τύχες αυτής της χώρας, με τις ιαχές του «μεγάλου όχι» και το σλόγκαν «κάντο όπως η Κύπρος».

Ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε. «Και ας τρώγωμεν πέτρες».