Το ιταλικό μήνυμα στην Ευρώπη

Της Ελίζας Παπαδάκη, ΝΕΑ, 28.2.13

Εμβρόντητη παρακολούθησε η Ευρώπη τα αποτελέσματα των ιταλικών εκλογών. Οχι μόνο κατεστημένες ηγεσίες - πολιτικές, οικονομικές, τεχνοκρατικές, διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Αλλά και εκατομμύρια πολίτες, από τη Μεσόγειο μέχρι τον Ατλαντικό και μέχρι τη Βαλτική: όσοι, ζώντας τις ωδίνες της εποχής που ακολούθησε την κατάρρευση της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής φούσκας το 2008, αναζητούν πάντα μιαν ευρωπαϊκή, δημοκρατική και κοινωνικά αλληλέγγυα διέξοδο από την κρίση. Παντού στην ήπειρό μας ωστόσο αυτοί οι πολίτες στέκουν απέναντι σε μιαν άνοδο ετερόκλητων δυνάμεων ολοένα πιο δύσπιστων έως και εχθρικών προς την Ευρώπη, όπως την προσλαμβάνουν με τις σημερινές της πολιτικές και εκπροσωπήσεις. Τέτοιες δυνάμεις φάνηκε σε μια πρώτη ανάγνωση να κέρδισαν το πάνω χέρι στην Ιταλία, χώρα μεγάλη, ιδρυτική της Ευρώπης, με πλούσιες δημοκρατικές παραδόσεις, σταθερά προσηλωμένη στο ευρωπαϊκό σχέδιο επί δεκαετίες. Εντάθηκαν έτσι οι ανησυχίες για την προοπτική της Ενωσης, για τη δημοκρατία την ίδια. Δεν είναι υποχρεωτικό η πρώτη ανάγνωση να επαληθευθεί. Εγραφε χθες στο κύριο άρθρο της η «Corriere della Sera»: «Νίκησε η Ιταλία του ευρωσκεπτικισμού».

Αλλά για να το διαφοροποιήσει αμέσως: «Τουλάχιστον όσον αφορά την οικονομική πολιτική της λιτότητας». Στο 29% των εκλογέων που επανέφερε στο πολιτικό προσκήνιο από μιαν επονείδιστη αποστρατεία τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι και την παράταξή του άρεσαν, όπως φάνηκε, οι υποσχέσεις του να επιστρέψει τους περυσινούς φόρους περιουσίας - από την τεράστια προσωπική του περιουσία, τους έταξε - καθώς και η αναγωγή της Γερμανίας, της Καγκελαρίου Μέρκελ προσωπικά, σε υπαίτιο όλων των ιταλικών δεινών. Λες και με αυτόν αρχηγό η Ιταλία θα επέστρεφε στο προχθές. Στα μεγάλα σκάνδαλα και την εν γένει σκανδαλώδη διαχείρισή του είτε έκλεισαν τα μάτια είτε τα θεώρησαν «μαγκιά του». Εντελώς διαφορετικό, οπωσδήποτε πιο πολύπλοκο, το κίνημα διαμαρτυρίας των Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο, που μέσα από το Διαδίκτυο - συνενώνοντας ουτοπικά μυριάδες μοναχικές κραυγές ηττημένων, που ανάμεσα σε πολλά έχασαν τη δουλειά τους ή δεν βρήκαν ποτέ καμία, μαζί και κάθε εμπιστοσύνη σε κόμματα και συνδικάτα, έγραφε η «La Stampa» - εκτινάχτηκε σε τρίτη πολιτική δύναμη αποσπώντας ένα 25,5% των ψήφων, για την ώρα συνοψίζεται στο σύνθημα «Φτάνει πια, έτσι δεν πάει άλλο». Δεν καταφέρεται μόνο ενάντια στη λιτότητα (ζητώντας π.χ. 1.000 ευρώ «εισόδημα πολίτη» για όλους), αλλά εξίσου ενάντια σε ένα ολόκληρο πολιτικό σύστημα που την επιβάλλει και τη διαχειρίζεται. Μιλάει μια νέα γλώσσα, ξένη προς την πολιτική όπως την ξέραμε.

Το φόβητρο μιας ελληνικής κατάντιας που είδαμε προεκλογικά από τις τηλεοράσεις μας να χρησιμοποιούν ο απερχόμενος προωθυπουργός Μόντι αλλά και ο ηγέτης του Δημοκρατικού Κόμματος Μπερσάνι δεν τρόμαξε αρκετούς, όπως έδειξαν οι κάλπες: 10,5% και 29,5% πήραν αντίστοιχα. Ο πολιτικός ρεαλισμός που μετράει συσχετισμούς δύναμης στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία και στην Ευρώπη, ένας οικονομικός ορθολογισμός που, λαμβάνοντάς τους ως δεδομένους, επιχειρεί να τους αντιμετωπίσει, είτε διατυπώθηκαν στη γλώσσα των διαδόχων του άλλοτε κραταιού Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος είτε σε εκείνην των υπευθύνων στις Βρυξέλλες ή τη Φρανκφούρτη, την πλειοψηφία των Ιταλών δεν την έπεισαν. Υπερίσχυσε μια πλατιά, λαϊκή άρνηση όλων αυτών. Και τώρα;

Μη μας τρομάξουν οι χθεσινές εξελίξεις: ούτε το βιαστικό περιφρονητικό όχι του Γκρίλο σε συνεργασία με τους Δημοκράτες - θα τα πούμε στη Βουλή, απάντησε ο Μπερσάνι. Ούτε η άρνηση του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας Ναπολιτάνο να συναντήσει τον γερμανό υποψήφιο καγκελάριο Σοσιαλδημοκράτη Στάινμπρουκ, μετά τις δηλώσεις του τελευταίου για φρικαλέα νίκη δύο «καραγκιόζηδων» («clowns»). Η Ιταλία χρειάζεται να κυβερνηθεί, παράλληλα η Ευρώπη χρειάζεται να αλλάξει, με σεβασμό στη δημοκρατία και μεταξύ όλων των εθνών της. Η Ιταλία, όπως και η πολύ πιο σκληρά δοκιμαζόμενη Ελλάδα, όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, αλλά και η Γαλλία, η ίδια η Γερμανία, οι άλλες χώρες, η Ευρωπαϊκή Ενωση ολόκληρη, έχουν πελώριο έργο μπροστά τους: να επεξεργαστούν και να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της μεγάλης κρίσης, ανακατατάξεις που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο, μεταρρυθμίζοντας οικονομίες και πολιτικά συστήματα, περιορίζοντας συνάμα το κοινωνικό κόστος, κατανέμοντάς το αλληλέγγυα. Οσο ορθή και αν είναι η απόκρουση εύκολων τάχα λύσεων που τάζουν κάθε λογής δημαγωγοί, κυβερνήσεις, ευρωπαϊκές Αρχές και τρόικες, δεν μπορούν πια να επιβάλλουν πολιτικές πάνω από τα κεφάλια των πολιτών. Αυτό το στοίχημα έθεσαν οι ιταλικές εκλογές.