Η «βόμβα» πίσω από την κρίση χρέους

Της Τασούλας Καραϊσκάκη, Καθημερινή, 15.3.13

Το στατιστικό δελτίο της ΕΛΣΤΑΤ δεν αποκαλύπτει από μόνο του τη «βόμβα» πίσω από τους εύγλωττους αριθμούς: 3.679.074 απασχολούμενοι, 1.321.238 άνεργοι, 3.341.853 οικονομικά μη ενεργοί· 61,7% η ανεργία έως τα 24, 36,2% στις ηλικίες 25-34, το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Αττική (29%). Δηλαδή –πέραν των ψυχολογικών, κοινωνικών, οικονομικών– τις κρίσιμες πολιτικές επιπτώσεις. Η ανεργία πλήττει τη μεσαία τάξη, που αποτελεί τον στυλοβάτη του συστήματος. Η δραματική αλλαγή της κοινωνικής κατάστασης των οικογενειών, η φτώχεια, η περιθωριοποίηση οδηγούν σε ακραίες πολιτικές λύσεις, στη ραγδαία άνοδο της ακροδεξιάς. Βέβαια, στη χώρα μας η Χρυσή Αυγή του ευρωσκεπτικισμού και της ξενοφοβίας είναι φαινόμενο περισσότερο περίπλοκο, κράμα μετεμφυλιακής ακροδεξιάς και νεοναζισμού, και δεν εξυπονοείται ότι αν τερματιστεί η κρίση, αυτή θα εκλείψει. Ωστόσο, η οικονομική ανασφάλεια, παντού στον κόσμο, θεωρείται ότι μειώνει την ανεκτικότητα και τον αλτρουισμό, αυξάνει τη μισαλλοδοξία, τον ρατσισμό. Στην προπολεμική Ευρώπη, βασικός παράγοντας για την άνοδο του φασισμού θεωρείται η διόγκωση της ανεργίας (και περιθωριακά μόνο η λατρεία του εγώ, η εξύμνηση του φυλετισμού και της βίας). Ο ναζισμός, θέριεψε, λέγεται, μετά την αποτυχία των οικονομικών ελίτ να «δουν» εγκαίρως τις πολιτικές συνέπειες της ανεργίας.

Ο Χόμπσμπαουμ πίστευε ότι εάν δεν υπήρχε η μεγάλη ύφεση του 1929, δεν θα υπήρχε ο Χίτλερ. Αιτία για την αύξηση, σήμερα, της επιρροής της Χρυσής Αυγής είναι σίγουρα η οργή των νέων απόκληρων της κρίσης. Ομως, όχι μόνον. Υπεισέρχεται και το αδιέξοδο στο οποίο είχαν περιέλθει τα κινήματα της Αριστεράς, η πτώση των σοσιαλιστικών κυβερνήσεων, η κρίση διαφθοράς, το μεταναστευτικό, η αύξηση της εγκληματικότητας. Αν και είναι διαφορετικό το ιστορικό - κοινωνικό - πολιτικό πλαίσιο, ή ακριβώς εξαιτίας αυτής της διαφοράς, στην Πορτογαλία, με το τρίτο μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας (17,5%) δεν υπάρχει στην ουσία ακροδεξιά, ενώ υπάρχει στην Αυστρία, όπου η ανεργία είναι στο 4% – το χαμηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε.

Οπως και να ’χει, η πραγματική δοκιμασία για την Ευρώπη σήμερα, πίσω από την επιφάνεια της κρίσης χρέους, μοιάζει να είναι η ολίσθηση στον εξτρεμισμό που προκαλεί η υψηλή ανεργία. Γνωστή, η μόνη απάντηση στη βία: λιγότερη κοινωνική αδικία, περισσότερη παιδεία, μεγαλύτερη σύγκλιση. Και μνήμη.