Αγορές στα κέρδη, κράτος στις ζημιές

Του Γιώργου Σιακαντάρη*, Εφημερίδα των Συντακτών

Είναι γνωστό ότι η αγορά για να υπάρξει χρειάζεται πρωτίστως την εργασία και ακολούθως το κεφάλαιο και την καινοτομία. Οι δυνάμεις της αγοράς δεν χρειάζονται τον πολιτικό διάλογο για να λειτουργήσουν. Ο διάλογος γι’ αυτές είναι τα μηνύματα της ζήτησης και της προσφοράς. Αντιθέτως ο διάλογος είναι απαραίτητο στοιχείο για εκείνες τις δυνάμεις για τις οποίες η πολιτική και το κράτος χρειάζονται για να εξισορροπούν τις συνέπειες της λειτουργίας των αγορών και των οικονομικά ισχυρών. Οι ισχυροί με τη σειρά τους, για να παραμείνουν τέτοιοι, δεν χρειάζονται τίποτε άλλο παρά μόνο την ελεύθερη λειτουργία των αγορών. Αντιθέτως οι αδύναμοι χρειάζονται τον διάλογο και την πολιτική για να μειώσουν τις ανισότητες. Ο διάλογος είναι συστατικό στοιχείο της σοσιαλδημοκρατικής και δημοκρατικής Αριστεράς καθώς είναι οι πολιτικές δυνάμεις που θεωρούν ότι στο πλαίσιο της δημοκρατίας καμία αλλαγή προς όφελος των κοινωνικά αδύναμων δεν μπορεί να γίνει χωρίς «ιστορικούς συμβιβασμούς». Τα παραπάνω δεν έχουν μόνο θεωρητική σημασία. Η ΔΗΜΑΡ μετά τις ευρωεκλογές πήρε την πρωτοβουλία να καλέσει σε διάλογο όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας που κινούνται πέραν της Ν.Δ. Εκανε πολύ καλά, γιατί αυτός ο διάλογος δεν αποσκοπούσε σε μια τεχνητή ενότητα με το ΠΑΣΟΚ, αλλά ούτε σε μια συγκόλληση με τον ΣΥΡΙΖΑ. Μετά το συνέδριό της όμως αποφάσισε να διακόψει τον διάλογο με το ΠΑΣΟΚ, με το επιχείρημα ότι αυτό συνεχίζει τις μνημονιακές πολιτικές.

Θεωρώ ότι η συνέχιση του διπλού διαλόγου θα μπορούσε να αναδείξει τη λάθος βάση στην οποία γίνεται σήμερα η πολιτική αντιπαράθεση. Γιατί το δίλημμα δεν είναι μνημόνιο ή αντιμνημόνιο, ούτε το αν οι δόσεις για τον ΕΝΦΙΑ θα είναι εκατό ή διακόσιες, αλλά η αμφισβήτηση της λογικής που γεννά τα μνημόνια και τον ΕΝΦΙΑ. Το πρόβλημα δεν είναι οι δόσεις, αλλά το φάρμακο που χορηγεί η τρόικα. Ο ασθενής δεν πάσχει γενικά από τις υψηλές κρατικές δαπάνες, αλλά από τη διανομή τους υπέρ ισχυρών συντεχνιακών στρωμάτων αφ’ ενός και από την κρατικοποίηση των χρηματοπιστωτικών ζημιών αφ’ ετέρου. Κατέρρευσε ένα σύστημα που συσσώρευσε χρέη όχι μόνο στο κράτος, αλλά στο όνομα της σύγχρονης «αγίας οικογένειας» των χρηματοπιστωτικών προϊόντων, συσσώρευσε χρέη στους ιδιώτες. Χρέη που μεταφράζονταν σε κέρδη γι’ αυτό το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τους μετόχους του.

Και όταν ήρθε ο λογαριασμός, τότε από το σύστημα των κερδών των μετόχων, από τα οποία σύμφωνα με την πρώτη αρχή του νεοφιλελεύθερου δόγματος πάντα μένει κάτι για τα μεσαία και τα κατώτερα στρώματα, μεταβήκαμε στο σύστημα της κρατικοποίησης των ζημιών. Εδώ ακριβώς εντοπίζεται η δεύτερη μεγάλη αρχή του σύγχρονου νεοφιλελευθερισμού -όχι αυτού της Σχολής του Σικάγου- σύμφωνα με την οποία κάποιες εταιρείες ή τράπεζες είναι πολύ μεγάλες για να τις αφήσει το κράτος να καταρρεύσουν. Η πίστη στο δόγμα «αγορές στα κέρδη, κράτος στις ζημιές» είναι η αιτία της αποτυχίας των πολιτικών της τρόικας και όχι κάποια λάθη στους συντελεστές.

Για να αμφισβητηθούν αυτές οι αρχές χρειάζεται και στην Ελλάδα να ξεκινήσει ένας διάλογος για τη συγκρότηση ενός συνασπισμού εξουσίας μεταξύ των διάσπαρτων δυνάμεων του σοσιαλιστικού, ανανεωτικού αριστερού και σοσιαλδημοκρατικού πόλου και των δυνάμεων της δημοκρατικής ριζοσπαστικής Αριστεράς. Να συγκροτηθεί μια σοσιαλδημοκρατική αφήγηση, σύμφωνα με την οποία η δημιουργία ενός ισχυρού κράτους παροχής κοινωνικών υπηρεσιών σε συνδυασμό με την ενίσχυση της επενδυτικής επιχειρηματικής δραστηριότητας δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη, περισσότερα έσοδα, αναδιανομή και λιγότερες ανισότητες. Βεβαίως, για τη μη πραγματοποίηση αυτού του διαλόγου, είναι μεγάλο και το μερίδιο ευθύνης όλων όσοι από το ΠΑΣΟΚ διστάζουν να αμφισβητήσουν έμπρακτα τη δομή και όχι τις επιμέρους εκφάνσεις των ασκούμενων πολιτικών.

Σεβόμενος την αρχή της κομματικής πλειοψηφίας, αλλά και την υπέρτατη αρχή της ατομικής ευθύνης και της ελευθερίας της άποψης, θα ήθελα να τονίσω ότι αυτά εδώ δεν γράφονται για να επιζητηθεί μία ακόμη μετεκλογική «δικαίωση». Μου είναι βαθύτατα αντιπαθές να κάνεις ό,τι περνά από το χέρι σου για να καταρρεύσει ένα κόμμα και μετά να δείχνεις με το δάχτυλο το κεφάλι σου λέγοντας πως «τα έλεγα εγώ». Τέτοιες στάσεις είναι βαθύτατα αντιπολιτικές και καλό είναι όσοι ακόμη πιστεύουν στη διάκριση Αριστερά-Δεξιά να αφήσουν να τις πάρει το Ποτάμι. Τα κόμματα ως συλλογικότητες επιτυγχάνουν ή αποτυγχάνουν ως τέτοια και όχι ως αθροίσματα προσωπικών στρατηγικών, για να έρχονται κάποιοι μετά την αποτυχία να διεκδικούν το «βραβείο της αποτυχίας τους».

Τελικά ένας ευρωπαϊκός συνασπισμός εξουσίας μεταξύ σοσιαλδημοκρατίας και ριζοσπαστικής Αριστεράς αποτελεί προϋ­πόθεση για την ήττα της πολιτικής «αγορές στα κέρδη, κράτος στις ζημιές», των πολιτικών δηλαδή της τρόικας. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τον μεταξύ τους διάλογο.

* Διδάκτορας Κοινωνιολογίας, συγγραφέας