Εκπαίδευση σε κρίση

Του Κώστα Καρακώτια, Έθνος

Ο χώρος της Παιδείας βρίσκεται σε έναν διαρκή αναβρασμό, η ένταση του οποίου αυξομειώνεται ανάλογα με την πολιτική συγκυρία. Μέχρι τώρα δε, παρά τα πανθομολογούμενα προβλήματα του χώρου αυτού, δεν έγινε δυνατό να βρεθεί και να πραγματωθεί μια συμφωνία για τη διαχείρισή τους και για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αυτό βέβαια δεν οφείλεται στον διαχρονικό και χαρακτηριστικό αρνητισμό μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών του πολιτικού συστήματος. Τα αίτια είναι βαθύτερα. Οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί επιτελούσαν ιστορικά μια τριπλή παραπληρωματική λειτουργία. Δίδασκαν, παρήγαν και αναμετέδιδαν παλιές και νέες γνώσεις, αναπαρήγαν και εγχάρασσαν την κυρίαρχη ιδεολογία και προετοίμαζαν και κατένειμαν ειδικευμένους φορείς στις αντίστοιχες θέσεις του υπάρχοντος καταμερισμού εργασίας. Ομως από τον περασμένο εικοστό αιώνα ακόμα και ιδιαίτερα σήμερα, οι εκπαιδευτικοί μηχανισμοί, για πολλούς και διάφορους λόγους, βρίσκονται σε οξύτατη κρίση και αδυνατούν να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους. Η μαζικοποίηση του πανεπιστημίου, η υπερπαραγωγή πτυχιούχων, διανοητικής κυρίως ειδίκευσης και η αδυναμία απορρόφησής τους από την αγορά εργασίας είναι κάποιοι από τους λόγους αυτούς. Η κρίση στους εγχώριους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς έχει προσλάβει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις, διότι αυτοί είχαν έναν ιδιαίτερο ρόλο στην αναπαραγωγή της ελληνικής κοινωνίας.

Η εκπαίδευση αντιστοιχούσε στους τρόπους αναπαραγωγής και οργάνωσής της. Εξασφάλιζε, το λιγότερο, την ένταξη στην ευρύτερη κρατική γραφειοκρατία και γενικά ήταν ο κατεξοχήν μηχανισμός κοινωνικής κινητικότητας και ταξικής ανόδου. Πλέον, όμως, αδυνατεί να επιτελέσει τον ρόλο αυτόν. Πολύ περισσότερο τώρα, που η τρέχουσα κρίση ανέτρεψε τους όρους της συνεχούς ένταξης στον δημόσιο τομέα και ανέστειλε ή και κατέστρεψε πολλές παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες. Δυστυχώς, όμως, η συζήτηση και οι συγκρούσεις στον χώρο της εκπαίδευσης δεν γίνονται για την επανασύνδεσή της με την κοινωνία.

Δεν γίνονται για τους τρόπους συμμετοχής και συνεισφοράς της εκπαίδευσης και του επιστημονικού της δυναμικού στην προσπάθεια εξόδου από την πολλαπλή σαρωτική κρίση και τον απαιτούμενο σχεδιασμό της ανασυγκρότησης της χώρας, κόντρα και σε πλήρη ρήξη με τις παραδοσιακές γνωστές παθογένειές της. Οι συγκρούσεις γύρω από το ζήτημα των μεταρρυθμίσεων εκδηλώνονται με φορείς τόσο την κυρίαρχη ομάδα, τους διδάσκοντες, όσο και τους φοιτητές. Αρκετοί από τους διδάσκοντες αγωνίζονται, με το όποιο πρόσχημα, για τη διατήρηση και την ανακατανομή των εξουσιών και των προνομίων στο εσωτερικό των εκπαιδευτικών μηχανισμών. Οι φοιτητές, δε, όσοι δραστηριοποιούνται πολιτικά και συνδικαλιστικά, κινούνται αμυντικά και αναλώνονται σε αντιπαραθέσεις περισσότερο για τη γραφειοκρατική λειτουργία των πανεπιστημίων και τη συμμετοχή τους σε αυτήν, παρά για τη ριζική αλλαγή τους. Δυστυχώς, το τοπίο της εκπαίδευσης μοιάζει πάντα με τοπίο στην ομίχλη.