«Ή εγώ είμαι τυφλός ή εσύ είσαι γυμνός», λέει ο θαρραλέος υπήκοος στον βασιλιά, στην προγενέστερη ισπανική εκδοχή του κλασικού παραμυθιού του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν. Οι προηγούμενες πρυτανικές αρχές του Πανεπιστημίου Αθηνών είχαν επιλέξει να εθελοτυφλούν προς όσα όλοι μπορούσαν να δουν. Δηλαδή, τη χρόνια ανημπόρια του πανεπιστημίου στην εξαντλητική κατάχρηση της πρακτικής των καταλήψεων. Την απαξίωση δημόσιων χώρων και υποδομών στο έλεος βανδάλων. Την αδυναμία του Πανεπιστημίου να προστατευθεί από την οργανωμένη βία, από την παραβίαση δικαιωμάτων που μεταμφιέζεται σε πολιτική διαμαρτυρία. Την παρεμπόδιση της λειτουργίας συλλογικών οργάνων από γκρούπες αγανακτισμένων. Τις αυτόκλητες ομάδες, που προπηλακίζουν οποιονδήποτε αναγορεύσουν ως «καθεστωτικό» και ιδεολογικά ανεπιθύμητο. Και όλα αυτά στον κατεξοχήν χώρο που θα έπρεπε να διευρύνει διαρκώς τα όρια της ανεκτικότητας και ελευθερίας έκφρασης, δίνοντας λόγο ακόμα και στις πιο περιθωριακές απόψεις – δείχνοντας όμως μηδενική ανοχή στη βία και την αυθαιρεσία. Το ορατό πρόβλημα του ελληνικού πανεπιστημίου είναι ότι σε όλα τα παραπάνω διαφέρει από την κανονικότητα του προηγμένου κόσμου. Είναι γι’ αυτό σημαντικό ότι οι νέες πρυτανικές αρχές του ΕΚΠΑ αναδεικνύουν σε υψηλή προτεραιότητα την προστασία της δημόσιας περιουσίας και νομιμότητας του Πανεπιστημίου, την υπεράσπιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας απέναντι στην ανομία των ακραίων.
Ο νέος πρύτανης θέτει θέμα πανεπιστημιακής αστυνομίας για να προστατεύεται η ασφάλεια της πανεπιστημιακής κοινότητας. Διαπιστώνει ότι είναι πράξη ανευθυνότητας οι καταλήψεις. Αναζητεί τρόπους διεξαγωγής ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων κατά τμήματα, ώστε να δοθεί ο λόγος στη σιωπηρή πλειοψηφία των φοιτητών. Η συζήτηση διευρύνει εξυγιαντικά την ατζέντα της μεταρρύθμισης στα πανεπιστήμια. Υπό αυτή την έννοια, ακόμα κι αν δεν υπήρχε ο πρύτανης Φορτσάκης, θα έπρεπε να εφευρεθεί.
Χρειάζεται όμως προσοχή. Σε μια περίοδο οξείας κρίσης και έντασης, οι πανεπιστημιακές ηγεσίες πρέπει να λειτουργούν ως παράγοντες ενότητας, διαλόγου και καταλλαγής. Η ατζέντα της νέας πρυτανείας τέθηκε, τώρα θα πρέπει να σπεύσει με ήρεμη αποφασιστικότητα, μέγιστη στοχοπροσήλωση και απόλυτη αυτοσυγκράτηση να αποδώσει τα αποτελέσματα που θα αποκαθιστούν το κύρος του πανεπιστημίου στα μάτια των φοιτητών και της κοινωνίας. Η οικοδόμηση μιας ευρείας κοινωνικής συμμαχίας για τη νομιμότητα στα πανεπιστήμια δεν πρέπει να υπονομευτεί από μια ρητορική οξύτητας που συμβάλλει στην πόλωση και παράγει αντισυσπείρωση. Από τα αποτελέσματα θα κριθεί.
Είναι προφανές ότι οι αντιπροσωπευτικοί θεσμοί στα πανεπιστήμια δυσλειτουργούν. Οι φοιτητικοί σύλλογοι αδυνατούν να αναδείξουν εκπροσώπους στα όργανα των ΑΕΙ. Οι φοιτητικές εκλογές αποτυπώνουν την παρακμή του κομματικού φατριασμού, με τις αντίπαλες παρατάξεις να ανακοινώνουν κάθε μία τα δικά της αποτελέσματα. Οι φοιτητές απαντούν με ισχνά ποσοστά συμμετοχής. Ομως η ατροφία των συλλογικών θεσμών είναι ευρύτερο φαινόμενο. Αφορά φορείς, συνδικάτα και κόμματα. Μπορεί και πρέπει να συμπληρωθεί με λειτουργίες άμεσης δημοκρατίας, αλλά θα ήταν επικίνδυνη φενάκη να θεωρηθεί ότι οι δημοψηφισματικές διαδικασίες μπορούν να υποκαταστήσουν τις λειτουργίες της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Ούτε η δημοκρατία μας έχει τα κόμματα που θα έπρεπε ούτε το πανεπιστήμιο τους συλλόγους που του αξίζουν. Οι παρατάξεις δεν μπορούν να διοικούν τα πανεπιστήμια, όμως οι παρατάξεις έχουν κι αυτές θέση στο πανεπιστήμιο, όπως και σε κάθε συλλογικό κύτταρο της κοινωνίας. Η δημοκρατία μας λειτουργεί στη βάση οργανωμένων κομμάτων και παρατάξεων. Ο αγώνας για τη βελτίωσή τους είναι ο διαρκής αγώνας για την εμβάθυνση της δημοκρατίας.
Υπό μία έννοια ο πρύτανης ευτύχησε ως προς τους αντιπάλους του. «Εκείνοι που όχι μόνο αποδέχτηκαν το αντιδημοκρατικό και αντισυνταγματικό θεσμικό πλαίσιο που επέβαλαν κυβερνητικές μειοψηφίες με στόχο τη διάλυση της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης, την εμπορευματοποίηση της παρεχόμενης γνώσης, το φίμωμα όσων αντιστέκονται». Αυτά λέει η καταγγελία της (προσκείμενης σε ΣΥΡΙΖΑ και εξωκοινοβουλευτική αριστερά) Συνάντησης Πανεπιστημιακών. Αποδεικνύοντας ότι οι πανεπιστημιακοί μπορούν κι εκείνοι, όπως και οι κραυγάζοντες οπαδοί τους, να συντάσσουν παραληρηματικές προτάσεις που να μην περιέχουν ούτε μία λέξη αλήθειας. Το «αντιδημοκρατικό πλαίσιο» του νόμου Διαμαντοπούλου ψηφίστηκε από 250 βουλευτές. Η «διάλυση της δημόσιας ανώτατης εκπαίδευσης» είναι η ύστατη προσπάθεια να προλάβουμε την εξέλιξη ενός ευρωπαϊκού χώρου εκπαίδευσης που δεν θα μας περιμένει. Το «φίμωμα όσων αντιστέκονται» στο πανεπιστήμιο των ξεχειλωμένων θεσμών μόνο ως πολιτικός σουρεαλισμός μπορεί να εκληφθεί. Για να καταλάβεις τους μαθητές πρέπει να δεις τους δασκάλους.
Στο ΑΠΘ, ομάδες αριστεριστών διέκοψαν διάλεξη κορυφαίου αστροφυσικού κραυγάζοντας συνθήματα. Μία φοιτήτρια είπε στον ομιλητή: «Δεν είμαστε εμείς αυτοί. Δεν είναι αυτοί το πανεπιστήμιο», εννοώντας αυτούς που εμπόδιζαν τη συζήτηση. Οι πρυτάνεις πρέπει να θυμούνται για ποιους δίνουν τη μάχη της νομιμότητας στο πανεπιστήμιο.
* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου