Κάποιος πρέπει σ’ αυτή τη χώρα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, να μιλήσει για το μέλλον

Τoυ Φώτη Γεωργελέ, Athens Voice

Γιατί η σοσιαλδημοκρατία έχει πρόβλημα; Γιατί η Ευρώπη έχει πρόβλημα. Στην πραγματικότητα και οι δυο μεγάλες πολιτικές οικογένειες, κεντροδεξιά και κεντροαριστερά, έχουν πρόβλημα. Αν η Λεπέν είναι πρώτη δύναμη στη Γαλλία, δεν είναι ήττα του Ολάντ αλλά της κεντροδεξιάς. Η Ευρώπη έχει μεγάλο πρόβλημα. Η «γηραιά ήπειρος» είναι πια πραγματικά γερασμένη, όλο και λιγότεροι άνθρωποι δουλεύουν, όλο και περισσότεροι ανήκουν στην τρίτη ηλικία. Η Ευρώπη αυτή την εποχή, μπερδεμένη, ζαλισμένη, δείχνει να μην έχει το δυναμισμό να αντιδράσει. Επειδή ζούμε τώρα τις πρώτες δεκαετίες μιας νέας ιστορικής περιόδου είναι δύσκολο να δούμε όλη την εικόνα, να αντιληφθούμε τι συμβαίνει, όμως οι εξελίξεις είναι ραγδαίες, η θριαμβεύτρια της βιομηχανικής επανάστασης Δύση χάνει συνεχώς έδαφος. Κάποτε η Ευρώπη δημιουργούσε το μεγαλύτερο όγκο της παγκόσμιας παραγωγής, σήμερα βλέπει το ποσοστό της να πέφτει συνεχώς, σε λίγα μόλις χρόνια θα φτάσει στο 17%. Μια νησίδα, το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού, συγχρόνως, καταναλώνει το 50% των παγκόσμιων κοινωνικών δαπανών. Η πραγματικότητα είναι αμείλικτη, η ευρωπαϊκή παραγωγή δεν μπορεί πια να υποστηρίξει το ευρωπαϊκό μοντέλο κοινωνικής πρόνοιας και δικαιωμάτων που ξέρουμε. Η επανάσταση της πληροφορικής και η παγκοσμιοποίηση τα άλλαξε όλα. Ο πλούτος μεταφέρεται ανατολικά.

Η Ευρώπη, αν δεν θέλει να αποσυρθεί στο περιθώριο και να παρακμάσει ήσυχα στην καλύτερη περίπτωση ή βίαια και ανορθολογικά στη χειρότερη, πρέπει να αντιδράσει. Να κάνει ό,τι κάνει κάθε οικονομική μονάδα, νοικοκυριό ή επιχείρηση. Να μειώσει τα έξοδα, τα κόστη και να αυξήσει τα έσοδα, την παραγωγή. Μπορούν να περικοπούν οι καταναλωτικές σπατάλες αλλά να διατηρηθεί το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος; Μπορεί να δοθεί πάλι προτεραιότητα στην εργασία, σε μια καινούργια παραγωγή, και όχι στα μέχρι τώρα έσοδα και προνόμια; Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Γιατί κάθε ηλικιωμένος οργανισμός είναι στραμμένος στο παρελθόν, δυσκολεύεται να προσαρμοστεί, προσπαθεί τυφλά να προστατεύσει τα κεκτημένα έστω κι αν αυτό είναι αδύνατο.

Όπως σε κάθε γερασμένο οργανισμό, όλα σιγά-σιγά εκφυλίζονται και από θετικά μετατρέπονται στο αρνητικό τους. Η ελεύθερη οικονομία οδηγήθηκε στην απορρύθμιση της αγοράς. Από την άλλη, το κράτος της κοινωνικής πρόνοιας συχνά καταλήγει κρατική γραφειοκρατία. Η εργασία υποχώρησε έναντι των προσόδων. Η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει «δεξιά» και «αριστερά» προβλήματα και ίσως η δικαιοσύνη επιβάλλει η κάθε πολιτική οικογένεια να λύσει τα «δικά της». Η Ευρώπη δείχνει ότι σιγά-σιγά αντιλαμβάνεται το πρόβλημα, κυρίως η Γερμανία. Προσπαθεί να καταργήσει την αδιαφάνεια των παγκόσμιων θησαυροφυλακίων, τους λογαριασμούς της Ελβετίας. Να ελέγχει τους φορολογικούς παραδείσους, Κύπρους και Λουξεμβούργα. Προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη φοροαποφυγή των διαφόρων Google, των οικονομικών γιγάντων που φοροαποφεύγουν αλλάζοντας συνεχώς έδρα. Κυρίως όμως να στρέψει το εκκρεμές από την οικονομία-καζίνο των άυλων τίτλων, των περίπλοκων ομολόγων, των προϊόντων που αποφέρουν χρήμα στο χρήμα, στην οικονομία της παραγωγής, στη βιομηχανία, τα προϊόντα. Η Αμερική αφήνει τη Λίμαν Μπράδερς να χρεοκοπήσει και σώζει με κάθε θυσία την αυτοκινητοβιομηχανία. Το έργο είναι δύσκολο, τα συμφέροντα τεράστια, τα βήματα είναι αργά, ένα μπρος δυο πίσω. Αλλά η Δύση δεν μπορεί να ορθοποδήσει αν ο πραγματικά μεγάλος πλούτος μείνει στο απυρόβλητο.

Η σοσιαλδημοκρατία ήταν ο μεγάλος νικητής του 20ού αιώνα, αυτός που, εν πολλοίς, δημιούργησε τη μεταπολεμική Ευρώπη των κοινωνικών δαπανών και του κράτους πρόνοιας. Αντιλήφθηκε εγκαίρως ότι το μοντέλο της κρατικής οικονομίας που διευθύνεται από κομματικά στελέχη δεν είναι μόνο αντιπαραγωγικό, αλλά και πιο διεφθαρμένο, άδικο, ταξικό και εντέλει ανελεύθερο. Όμως η Ευρώπη της σοσιαλδημοκρατίας γέρασε. Οι κοινωνικές δομές έγιναν κρατική γραφειοκρατία. Η ισότητα των ευκαιριών μετατράπηκε στην κυριαρχία της μετριοκρατίας. Οι αμοιβές έγιναν πρόσοδοι εγγυημένες από τα κρατικά ταμεία. Κοινωνικές ομάδες μετατράπηκαν σε εισοδηματίες του δημοσίου. Συνδικαλιστές και πολιτικοί αυτονομήθηκαν, μετατράπηκαν σε αυτό που απέρριψαν, σε κομισάριους επάνω στη δημόσια περιουσία. Οι σοσιαλδημοκράτες είναι αντιμέτωποι με το δικό τους «λίπος», πρέπει να μειώσουν το κρατικό κόστος, την κομματική και κρατική γραφειοκρατία, την εμπλοκή της πολιτικής στην επιχειρηματικότητα. Δεν είναι τυχαίο που ένας σοσιαλδημοκράτης, ο Σρέντερ, πριν 20 χρόνια, όταν η Γερμανία είχε καταφύγει στο ΔΝΤ, ήταν αυτός που έβαλε μπρος ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, σκληρό αλλά σωτήριο, που έφερε τη χώρα του στην κορυφή της Ευρώπης.

Και δεν είναι τυχαίο που ο Ρέντσι σήμερα ζητάει μερικές δεκάδες δις για επενδύσεις αλλά υπόσχεται να τα βρει από αντίστοιχες μειώσεις στην κρατική γραφειοκρατία. Δεν γίνεται αλλιώς. Ότι μπορούν να διατηρηθούν τα πράγματα όπως ήταν, χωρίς να χάσει κανένας τίποτα, ότι οι ευνοημένοι της προηγούμενης περιόδου δεν θα πληρώσουν το λογαριασμό και συγχρόνως η Ευρώπη θα διατηρήσει το επίπεδο που είχε, είναι παραμύθια που λένε όσοι απλώς προσπαθούν να διατηρήσουν τη θέση τους αλώβητη. Η Ευρώπη χρειάζεται σκληρές και δίκαιες πολιτικές για να επιζήσει.

Είναι μισή αλήθεια ότι οι σημερινοί Ευρωπαίοι πολιτικοί είναι λίγοι, κατώτεροι των περιστάσεων. Δεν λένε την αλήθεια, αλλά και το ακροατήριό τους δεν θέλει να ακούσει την αλήθεια. Οι γερασμένες κοινωνίες δεν έχουν το δυναμισμό να αναλάβουν νέα ρίσκα, προτιμάνε να μάχονται για τα «κεκτημένα». Έστω κι αν αυτά είναι ανέφικτα. Γι’ αυτό γίνονται ξανά ελκυστικά τα δεξιά και αριστερά άκρα που το καθένα με τον τρόπο του υπόσχονται μια αδύνατη επιστροφή στον 20ό αιώνα. Όμως προοδευτική πολιτική στην Ελλάδα, στην Ευρώπη σήμερα, μπορεί να είναι μόνο η υπεράσπιση της εργασίας, όχι της αργομισθίας των κομματικών πελατών. Η υπεράσπιση της αξιοκρατίας, όχι της μετριοκρατίας που απεχθάνεται την αξιολόγηση. Η υπεράσπιση της δίκαιης φορολόγησης για όλους, όχι της φοροαπαλλαγής σε όσα κοινωνικά στρώματα έχουν μεγαλύτερη δύναμη. Η υπεράσπιση της γνώσης, όχι των κλειστών πανεπιστημίων. Οι δημόσιες επενδύσεις, όχι η περικοπή τους για να χρηματοδοτηθούν οι κομματικά ελεγχόμενες κρατικές επιχειρήσεις. Οι αξιοπρεπείς συντάξεις, όχι οι περικοπές τους για να χρηματοδοτηθούν οι 50ρηδες συνταξιούχοι. Η δουλειά στα χωράφια, τις βιομηχανίες, τις επιχειρήσεις, όχι η μεταφορά του δημόσιου πλούτου μέσω προγραμμάτων και επιδοτήσεων στους κομματικούς συνεταιρισμούς και τις γραφειοκρατικές συνδικαλιστικές ενώσεις.

Γιατί όλα αυτά οδήγησαν την Ελλάδα στη χρεοκοπία. Και την Ελλάδα της χρεοκοπίας την υπερασπίζεται ήδη το παρδαλό «αντιμνημονιακό μέτωπο» της Καθυστέρησης. Οι πολιτικές δυνάμεις της Ελλάδας, που ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης οφείλουν να μιλήσουν με ειλικρίνεια για την επόμενη Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο που ο μεγάλος ασθενής είναι τώρα η Γαλλία, μια πανίσχυρη αλλά στάσιμη τις τελευταίες δεκαετίες χώρα.

Το εγχείρημα δεν είναι καθόλου εύκολο, είναι δύσκολο και αντιδημοφιλές αντικειμενικά. Οι γερασμένες κοινωνίες δεν ενδιαφέρονται για το μέλλον. Κοιτάνε τα αμέσως επόμενα χρόνια και μετά ό,τι θέλει ας γίνει. Το ’χουν αυτό οι γέροι. Αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Κάποιος πρέπει σ’ αυτή τη χώρα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, να μιλήσει για το μέλλον.