Μόνο η Ευρώπη

 Της Αγγελικής Σπανού, http://metarithmisi.gr

“Η Ευρώπη είναι συλλογικά ένοχη επειδή αφήνει εκατοντάδες μετανάστες να πεθαίνουν στη Μεσόγειο. Είναι ντροπή μας” δήλωσε ο ιδρυτής της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» Μπερνάρ Κουσνέρ. Εχει δίκιο και είναι ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, όχι ένας ξένος ούτε ένας αντίπαλος των ευρωπαϊκών ελίτ.Αυτό είναι στοιχείο του ευρωπαϊκού μεγαλείου, ότι εδώ δεν βρίσκεται μόνο το πρόβλημα αλλά επίσης η λύση ή η ουτοπία, γιατί σε κάποιες περιπτώσεις, όπως ίσως στο μεταναστευτικό, μπορεί και να μην υπάρχει μια πλήρης λύση. Η πολύνεκρη τραγωδία στη Μεσόγειο μας άφησε άφωνους όπως -κατά δήλωσή του- και τον πρόεδρο του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου Μ. Σουλτς, από τον οποίο όμως περιμένουμε να έχει φωνή, ακόμη περισσότερο να δρα, και μάλιστα όχι μετά, αλλά πριν. Η Ευρώπη των πνιγμών είναι αποκρουστική αλλά η Ευρώπη παραμένει ο ωραιότερος κόσμος του κόσμου, όχι μόνο για τους πρόσφυγες πολέμων, για τους μετανάστες που στοιβάζονται σε καρυδότσουφλα προκειμένου να φτάσουν, χωρίς πάντα να φτάνουν, εκεί που ζούμε εμείς. Σε όλες τις παγκόσμιες κατατάξεις, για το καλύτερο βιοτικό επίπεδο, για το αποτελεσματικότερο εκπαιδευτικό σύστημα, για το ισχυρότερο κοινωνικό κράτος, για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για το σεβασμό της διαφορετικότητας, στις πάνω θέσεις βρίσκονται ευρωπαϊκές πόλεις. Στη διάρκεια της κρίσης το ξεχάσαμε, όπως δεν θυμόμαστε ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι το συγκλονιστικότερο πολιτικό σχέδιο της ανθρωπότητας με το οποίο αποτράπηκε η επανάληψη των παγκόσμιων πολέμων που καθόρισαν τον 20ό αιώνα. Ο Γ. Χάμπερμας μιλά με οξυδέρκεια για το δημοκρατικό έλλειμμα στην ΕΕ και είναι Γερμανός. Μιλά για το “μοιραίο κράμα παράλυσης και διάλυσης” από το οποίο υποφέρει κατά την ανάλυσή του η γηραιά ήπειρος και προτείνει, περισσότερη ολοκλήρωση, περισσότερη ενοποίηση, περισσότερη Ευρώπη.

Μια Ευρωπαϊκή Ενωση-φρούριο και κάστρο, που ελέγχεται από τις τράπεζες, που καταδικάζει τη νέα γενιά στην ανεργία, που κυριαρχείται από νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις, που αφήνει τις ανισότητες να βαθαίνουν δεν είναι υπερασπίσιμη.

Είναι όμως υπερασπίσιμος ο ευρωπαϊκός πολιτισμός που “είναι πρώτα-πρώτα ένας πλουραλιστικός πολιτισμός. Δηλαδή ο τόπος της ποικιλίας των σκέψεων, των αντιθέσεων, των αντιμαχόμενων αξιών και της διαλεκτικής που δεν τελειώνει” (Α. Καμύ). Ο Βιμ Βέντερς το έχει πει κάπως διαφορετικά και το ίδιο ωραία, ότι “η Ευρώπη έχει ψυχή. Δεν είναι ούτε η πολιτική της ούτε η οικονομία της. Πάνω από όλα είναι ο πολιτισμός».

Ειδικά για τη χώρα μας ισχύει ότι η Ευρώπη είναι ό,τι καλύτερο μας έχει συμβεί και η σύνδεσή μας με τον πρώτο κόσμο. Το αντιευρωπαϊκό ρεύμα που με ευκολία αναπτύσσεται και θρέφεται από το λαϊκισμό πολιτικών δυνάμεων που τυχοδιωκτούν προϋποθέτει βαθιά άγνοια της ιστορίας και ελλειμματική συλλογική αυτογνωσία.

Είναι αλήθεια ότι η παγκοσμιοποίηση και η ανάδυση νέων οικονομιών έφερε την ΕΕ μπροστά σε προκλήσεις τις οποίες δεν είναι βέβαιο ότι θα καταφέρει να υπερβεί. Ισως το ευρωπαϊκό όνειρο, όπως το ξέραμε, να μην γίνεται να συντηρηθεί ζωντανό. Αλλά το όραμα της ανοιχτής, δημοκρατικής κοινωνίας θα παραμένει ίδιο, γιατί δεν υπάρχει κάτι άλλο.

“Έχουμε από τη μια πλευρά την Ουκρανία, η κατάσταση της οποίας δεν βελτιώνεται. Στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη, τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο∙ είναι η καταστροφή που άφησαν οι Αμερικανοί στο Ιράκ, οι ακρότητες του Ισλαμικού Κράτους και το πρόβλημα της Συρίας. Παντού υπάρχουν πόλεμοι. Αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο να κάνουμε τα ίδια λάθη όπως προηγουμένως. Και χωρίς να το αντιληφθούμε, μπορεί να βυθιστούμε σε έναν παγκόσμιο πόλεμο σαν να ήμασταν υπνοβάτες”, είπε ο Γκίντερ Γκρας σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις στην El Pais που δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του.

Η ίδια η Α. Μέρκελ είχε κάνει γνωστό ότι διαβάζε το βιβλίο “Υπνοβάτες” του Κρίστοφερ Κλαρκ που περιγράφει όσα προηγήθηκαν του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, χωρίς να αποδίδει την ευθύνη της ανάφλεξης σε μία αποκλειστική αιτία ή μία μοναδική χώρα και αποκαλύπτει μια Ευρώπη με μοιραίες ηγεσίες, που έπεφταν από κρίση σε κρίση πείθοντας τελικά τον εαυτό τους ότι ο πόλεμος ήταν η μόνη απάντηση.

“Υπάρχει ένα είδος ιστορικής αμνησίας των Ευρωπαίων ηγετών μας, ιδιαίτερα στη Γερμανία, πράγμα πολύ ενοχλητικό για μια χώρα για την οποία το ζήτημα της ιστορικής μνήμης είναι πρωταρχικής σημασίας. Επιμένω σε αυτό: Η αμνησία μας κοστίζει πολύ ακριβά”. Είναι λόγια του κορυφαίου Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί σε μια από τις πρόσφατες συνεντεύξεις του, όπου περιέγραψε ως “αρχή της τελικής ήττας της Ευρώπης” ενδεχόμενη Grexit.

Και φυσικά δεν είναι ΣΥΡΙΖΑ, είναι Ευρωπαίος.