Οι χρήσιμοι άχρηστοι

 Του Γιώργου Σιακαντάρη, ΝΕΑ

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ετοιμάζεται για το ταξίδι του στη Ρωσία του Πούτιν. Στη χώρα που, 26 χρόνια μετά την κατάρρευση του υπαρκτού ολοκληρωτισμού της Σοβιετικής Ένωσης, τη θέση του έχει καταλάβει ένα καθεστώς που καμία σχέση δεν έχει με την αστική φιλελεύθερη δημοκρατία. Μάλλον η μόνη σχέση του με τη δημοκρατία είναι πως, κουτσά στραβά, εκεί γίνονται εκλογές. Όλα όμως τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της δημοκρατίας (ελευθερία του λόγου, κράτος δικαίου, ασφάλεια των πολιτών έναντι της κρατικής αυθαιρεσίας, εγγύηση της ατομικής ελευθερίας και της ζωής) δεν έχουν καμία θέση στο καθεστώς Πούτιν. Είναι κακό να επισκέπτεται κανείς τη Ρωσία του Πούτιν; Φυσικά και δεν είναι. Αν και, βεβαίως, η υπόλοιπη Ευρώπη, όλη η υπόλοιπη Ευρώπη, έχει συσπειρωθεί κατά του καθεστώτος Πούτιν, η επίσκεψη αυτή καθαυτή θα μπορούσε να έχει και μια θετική όψη. Αρκεί ο έλληνας πρωθυπουργός να ήταν έτοιμος να υπερασπίσει μπροστά στους ρώσους κυβερνήτες τις αρχές και τις αξίες της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, με όλες τις ελλείψεις και τα κενά της. Θα είναι μια θετική επίσκεψη αν, πηγαίνοντας στη Μόσχα, αναφέρει -με όλη τη διπλωματική γλώσσα που χρειάζεται σ’ αυτή την περίπτωση- πως η Ευρώπη δεν ανέχεται καθεστώτα που δολοφονούν δημοσιογράφους, που συλλαμβάνουν πολίτες χωρίς εισαγγελική εντολή επειδή διαφωνούν με τον ηγέτη της χώρας τους, που οργανώνουν σωρεία στημένων δικών, που καταδικάζονται οι διαφωνούντες και αθωώνονται οι φονιάδες τους, που ευθύνονται για καθημερινές εξαφανίσεις πολιτών, που θεωρούν την ομοφυλοφιλία αμαρτία και έγκλημα, που φυλακίζουν την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης, που εισβάλλουν στις γειτονικές χώρες και περιοχές (Γεωργία, Ανατολική Ουκρανία, Τσετσενία, Ναγκόρνο Καραμπάχ) και αφαιρούν εδάφη τους.

Αντ’ αυτού, ο κ. Τσίπρας, σε συνέντευξή του στο ρωσικό πρακτορείο TASS, έβαλε κατά των κυρώσεων της ΕΕ στη Ρωσία με το στρεψόδικο επιχείρημα ότι «είναι αναγκαίος ο διάλογος, η διπλωματία, για να βρούμε τις λύσεις για τα μεγάλα προβλήματα». Αυτό όμως ισχύει όταν και οι δυο πλευρές σέβονται το διάλογο, τη δημοκρατία και δεν προβαίνουν σε αυθαίρετες αποσπάσεις εδαφών των γειτονικών τους κρατών. Ούτε φυσικά εμπίπτει στη λογική της προάσπισης του διεθνούς δικαίου η επίκληση των στενών οικονομικών μας συμφερόντων για να αποκλείσουμε την πολιτική κυρώσεων της ΕΕ προς τη Ρωσία.

Έχει μέγα δίκιο ο πρωθυπουργός όταν δηλώνει ότι «η νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας στην Ευρώπη πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τη Ρωσία», αλλά αυτό δεν αρκεί. Χρειάζεται να συμπληρωθεί με τη διατύπωση πως η αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ελλάδας και της Ευρώπης δεν μπορεί να μην περιλαμβάνει την από κοινού αντιμετώπιση των όποιων αντιδημοκρατικών καθεστώτων που απειλούν τις βάσεις της ένωσης των ευρωπαϊκών κρατών.

Ο πρωθυπουργός υποστηρίζοντας ότι Ελλάδα και Ρωσία «συνδέονται με κοινές ρίζες, κοινούς αγώνες, κοινή πίστη και πολιτισμό» εισχωρεί στην ιδεολογική ηγεμονία της ακροδεξιάς αντίληψης για τις σχέσεις μας με τη Ρωσία. Να εννοήσω ότι με τη Δυτική Ευρώπη δεν μας συνδέουν κοινές ρίζες, αγώνες, πίστη και πολιτισμός; Μια τέτοια άποψη θα απείχε πάρα πολύ από την πιο στοιχειώδη αριστερή αντίληψη για το τι είναι ευρωπαϊκή και δημοκρατική Αριστερά και για το ότι το διεθνές δίκαιο, και όχι τα συμφέροντα, πρέπει να καθορίζει τις διμερείς σχέσεις μιας χώρας.

Ο έλληνας πρωθυπουργός -είμαι σίγουρος, χωρίς να το συνειδητοποιεί απόλυτα- υποχωρεί στην ιδεολογική ηγεμονία κάποιων πολιτικών και θρησκευτικών κύκλων που βλέπουν στην αυταρχική Ρωσία το πρότυπο με το οποίο, ως χώρα, μπορούμε να αντιπαρατεθούμε στα «μεγάλα κακά» που μας φέρνει η Δύση. Αυτά είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία, ο ορθολογισμός, ο Διαφωτισμός, η παγκοσμιοποίηση και η ευρωπαϊκή ενοποίηση με το ευρώ της.

Η επίσκεψη στη Ρωσία τείνει να λάβει το χαρακτήρα της ενότητας του κόμματος του ελληνικού αντιφιλελευθερισμού με το κόμμα της νεορθοδοξίας και το κόμμα της δραχμής. Αυτό θα πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί. Αν δεν αποφευχθεί κάτι τέτοιο, τότε κινδυνεύουμε να γίνουμε όχι οι «χρήσιμοι ηλίθιοι» του Πούτιν, όπως έγραψε στον βρετανικό Guardian, η Ναταλί Νουγκεϊρέντ, αλλά οι χρήσιμοι άχρηστοι. Αυτοί οι οποίοι στις οικονομικές εκκρεμότητές τους με τους ευρωπαίους εταίρους θα προσθέσουν και πολιτισμικές.

* Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτορας κοινωνιολογίας.