Πρώτη φορά... ακροδεξιά!

Του Κίμωνα Χατζημπίρου*, Εφημερίδα των Συντακτών

Ο χαρακτηρισμός «ψεκασμένοι» ακούγεται συχνά για τους Ανεξάρτητους Ελληνες. Κάποιες αφελείς εκ μέρους τους ερμηνείες περιβαλλοντικών φαινομένων προκαλούν ιλαρότητα, κάνοντας να γελάσουν οι πικραμένοι στην άχαρη εποχή που ζούμε. Από την άλλη, η παρουσία τους σε καίριες κυβερνητικές θέσεις είναι ανησυχητική. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι η ιδεολογία του νεαρού κόμματος δικαιολογεί βαθύτερες και διαχρονικές ανησυχίες. Ο αρχηγός και υπουργός Εθνικής Αμυνας δεν διστάζει να επαναλαμβάνει συνθήματα που ακούγονταν συχνά πριν από 45 χρόνια. Επανέφερε στη μνήμη μας ότι μια θρησκευτική θεομητορική εορτή είχε καθιερωθεί από τη δικτατορία ως ημέρα της «Πολεμικής Αρετής των Ελλήνων». Πριν από λίγες μέρες στη Νέα Υόρκη μίλησε για τη «μέρα της παρελάσεως και της δοξολογίας, για την Παναγία μας, την Υπερμάχω Στρατηγώ [sic!] και προστάτη των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας και του έθνους». Εμφανιζόμενος ως υγιώς σκεπτόμενον έθνος, φέρνει στην πολιτική επιφάνεια «τις παραδόσεις της πίστης, της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού», ως απάντηση στην προδοτική στάση «των προσκυνημένων» που «εξαγοράστηκαν» και «γονάτισαν». Με την υπερσυντηρητική αντιμνημονιακή ρητορεία του απειλεί φιλικές κυβερνήσεις, σαμποτάροντας την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας αλλά και τη διεθνή της προκοπή. Σε μια κοινωνία όπου θεωρείται θεμιτή και γίνεται πρώτη είδηση η παρέλαση εικόνων ή κεριών με τιμές αρχηγού κράτους, ο αναγκαίος εκσυγχρονισμός ακυρώνεται από παραδοσιακά αναχρονιστικά στερεότυπα. Η προσκόλληση σε υποτιθέμενες εθνικές ιδιαιτερότητες οδηγεί σε αδυναμία υπέρβασης της χρόνιας κοινωνικής καθυστέρησης. Οσο και αν η ανθρωπότητα θεωρεί ότι η Αρχαία Ελλάδα έθεσε τα θεμέλια της φιλοσοφίας, της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής, του αθλητισμού, κάποιοι εδώ σμικρύνουν την εθνική ταυτότητα στην «πολεμική αρετή».

Ο «μεσαιωνικός άνθρωπος» (κατά Στέλιο Ράμφο), παρών σε αμόρφωτα ή ημιμαθή στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, επιχειρεί να επιβάλει στους υπόλοιπους ένα μονοπώλιο εθνικής παραδοσιακής ιδεολογίας. Ενδεικτικό είναι ότι υπάρχουν ταμπού για τα οποία η σάτιρα δεν είναι ανεκτή, όπως τα εθνικά θέματα, η ορθοδοξία, ο ελληνισμός, οι λαϊκοί αγώνες κ.λπ. Μεγάλο μέρος της εκπαίδευσης κυριαρχείται από συντηρητικούς σοβινιστές και θρησκόληπτους, ο μέσος πολίτης γαλουχείται από γενιά σε γενιά με τα νάματα της φυλής με στόχο να εμφορείται από εθνικοφροσύνη και συγκρουσιακό πνεύμα, η διδασκόμενη στα σχολεία ιστορία δεν φείδεται εθνικιστικής προπαγάνδας και καλλιεργεί την απέχθεια προς ξενικές ιδέες. Ετσι επιβιώνει ένα μοντέλο κοινωνίας επαρχιώτικης, κλειστής και κομπλεξικής, καχύποπτης απέναντι στους γείτονες, στις μειονότητες, στους μετανάστες, σε κάθε τι διαφορετικό. Με την οικονομική κρίση, η έξαρση του φανατισμού φέρνει περισσότερη ξενοφοβία, ρατσισμό, μισαλλοδοξία, στοχοποίηση του ενδοτισμού. Η προοπτική μιας ανοιχτής κοινωνίας βρίσκει απέναντί της ακροδεξιούς σκοταδιστές που μισούν τα διδάγματα του Διαφωτισμού και τα πορίσματα των επιστημονικών ανατροπών και, κατά συνέπεια, την ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας.

Οι άνθρωποι της δικτατορίας ήξεραν πώς να αξιοποιήσουν τον παραδοσιακό λανθάνοντα αντιδυτικισμό και συναφή αισθήματα, που μια φιλοπόλεμη παιδεία διαχέει στον πληθυσμό. Εκτοτε, δεν έχουν αλλάξει πολλά σ’ αυτόν τον τομέα. Με αφορμή την κρίση, επαναφέρεται από τα αζήτητα της ιστορίας ένα δεξιόστροφο αδιέξοδο μοντέλο που ταιριάζει σε απερίσκεπτους θιασώτες της χρεοκοπίας. Οι κόκκινες γραμμές αναγορεύονται σε σύμβολα ενός υποτιθέμενου προαιώνιου, ανυποχώρητου, αντιστασιακού ελληνικού πάθους, υποδαυλίζοντας επίσης το μιλιταριστικό πνεύμα. Φυσικά επακόλουθα, μεταξύ άλλων, η διατήρηση των πολεμικών βιομηχανιών, η εμμονή στη στρατιωτική θητεία και εκπαίδευση και, προπάντων, οι ακριβοί εξοπλισμοί.

Ο ΑΝΕΛΛικός αναχρονισμός, ο οποίος εμφανίζει ανησυχητική δημοσκοπική άνοδο μετά τις εκλογές, είναι μια ακροδεξιά τύπου soft, μεσοπρόθεσμα πιο επικίνδυνη από τη ναζιστική εκδοχή και τις βίαιες πρακτικές της. Η τελευταία, όσο και αν έχει διογκωθεί, είναι στην εποχή μας απωθητική για την πλειονότητα ενός πληθυσμού που απεχθάνεται τη στρατοκρατική βαρβαρότητα. Μέσα όμως σε υποβαθμισμένες κοινωνικές συνθήκες, πολλοί μπορεί να γητευθούν από ένα λόγο ηπιότερο αλλά ανορθολογικό και σκοταδιστικό, που προωθεί τυφλό εθνικισμό, θρησκοληψία, μιλιταρισμό, ξενοφοβία, αντιεβραϊσμό και συγκεκαλυμμένο ρατσισμό. Ας μην ξεχνάμε ότι, πριν από 95 χρόνια, το εξωφρενικό σύνθημα «σφυρί-δρεπάνι, ελιά-στεφάνι» σημάδεψε την κοινωνική πλειοψηφία που οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή. Ας προσέξουμε ότι, με εξαίρεση την «Εθνική Κυβέρνηση» των συνταγματαρχών, ο πιο ακροδεξιός εταίρος των τελευταίων 7 δεκαετιών βρίσκεται σήμερα σε κυβερνητική πλειοψηφία.

*Καθηγητή Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ειδίκευση: Οικολογία και Περιβαλλοντική Πολιτική)