11 μεγάλα ψέματα και αλήθειες για τη μικρή ΔΕΗ

Του Χάρη Φλουδόπουλου , www,capital.gr
Δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα στο όνομα της κοινωνίας αλλά στην πραγματικότητα σε βάρος της κοινωνίας. Έχουν μετατρέψει σε "κόκκινο πανί" την υπόθεση της μικρής ΔΕΗ, η οποία είναι προβληματική, όχι γιατί δεν πρέπει να γίνει απελευθέρωση αλλά γιατί έτσι όπως είναι στημένη δύσκολα θα προχωρήσει και θα προσελκύσει επενδυτικό ενδιαφέρον. Και για όποιον δεν παρακολουθεί από κοντά τα θέματα της ενέργειας, τα ερωτήματα είναι πολλά: τι είναι η μικρή ΔΕΗ, γιατί να γίνει αποκρατικοποίηση, ποιος χάνει, ποιος κερδίζει, γιατί φωνάζουν οι συνδικαλιστές και έχουν μαζί τους υποστηρικτές το ΣΥΡΙΖΑ και... μητροπολίτες.  Μερικά από τα επιχειρήματα που ακούστηκαν στο δημόσιο διάλογο των τελευταίων ημερών είναι τα εξής:
1) Η μικρή ΔΕΗ είναι ελληνική επινόηση, πουθενά στην Ευρώπη δεν έχει γίνει κάτι παρόμοιο
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σύγχρονη χώρα στον κόσμο που να μην έχει ιδιωτικές εταιρείες ηλεκτρισμού. Ακόμη και στη Γαλλία που η EDF έχει συντριπτικά μερίδια στην παραγωγή, έχει με διάφανο και αδιάβλητο τρόπο παραχωρήσει μερίδια σε ιδιώτες στην προμήθεια, χωρίς «τερτίπια», «στρεβλώσεις» και «εμπόδια».  Πάντως η μικρή ΔΕΗ δεν αποτελεί ελληνική επινόηση. Σε αντίθεση με τον ελληνικό μύθο που θέλει όλες τις εταιρείες ηλεκτρισμού στην Ευρώπη κρατικές, το μοντέλο είναι «copy paste» από την Ιταλία. Εκεί για να απελευθερωθεί η αγορά πουλήθηκε ένα κομμάτι της κρατικής Enel. Η κρατική εταιρεία πήρε τα χρήματα, επεκτάθηκε τεχνολογικά, προϊοντικά και γεωγραφικά και αυτή τη στιγμή είναι η τρίτη σε μέγεθος εταιρεία ηλεκτρισμού της Ε.Ε. 

Στόχος είναι και εδώ η ΔΕΗ να πάρει τα έσοδα από την πώληση να μειώσει το χρέος της, να κάνει επενδύσεις και να μπορέσει να εκσυγχρονιστεί. Επίσης υπό την φυσική πίεση του ανταγωνισμού, υπάρχει η προσδοκία βελτίωσης υπηρεσιών και προϊόντων. Η εξυπηρέτηση πελατών στον ΟΤΕ, πριν και μετά το άνοιγμα της αγοράς είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

2) Η αποκρατικοποίηση θα βλάψει τους εργαζόμενους

Στην Πορτογαλία όπου πουλήθηκε η EDP στους κινέζους, οι εργαζόμενοι της εταιρείας είναι οι μόνοι υπάλληλοι ΔΕΚΟ που πήραν πίσω τις μειώσεις που επέβαλε το πορτογαλικό μνημόνιο. Οι κινέζοι ιδιοκτήτες αποφάσισαν να επαναφέρουν τους μισθούς στα προ κρίσης επίπεδα. Στην πραγματικότητα εκείνοι οι εργαζόμενοι που θα πληγούν περισσότερο είναι οι περίπου 5 χιλιάδες υπάλληλοι της ΔΕΗ που ως μέλη σωματείων, πρωτοβάθμιων ή δευτεροβάθμιων οργανώσεων, απολαμβάνουν κάποιου είδους συνδικαλιστικό προνόμιο (άδειες, ταξίδια, ευνοϊκές τοποθετήσεις κλπ). Αξίζει μόνο να διαβάσει κανείς τη λίστα με τους προνομιούχους υπαλλήλους που υπηρετούν στον ΑΗΣ Κερατσινίου, μια μονάδα που υπολειτουργεί, ωστόσο είναι προνομιούχος αφού οι εργαζόμενοι σε αυτήν είναι τοποθετημένοι εντός λεκανοπεδίου και απολαμβάνουν το ειδικό επίδομα μονάδας. Ο εν λόγω σταθμός χαρακτηρίζεται και ως «parking συνδικαλιστών» λόγω του αριθμού ρεκόρ εργατοπατέρων που είναι τοποθετημένοι σε αυτήν.

Υπό καθεστώς ανταγωνισμού όμως θα θιγεί και η σχέση εξάρτησης με τα πάσης φύσεως πολιτικά γραφεία που εξυπηρετούσαν ρουσφέτια. Είναι γνωστή η περίπτωση ενός σχετικά πρόσφατου διαγωνισμού προσλήψεων στην εταιρεία όπου μονάδα κοντά σε πόλη γνωστού υπουργού, παρότι υπεράριθμη σε προσωπικό «φορτώθηκε» με 19 νέους υπαλλήλους.

Στον αντίποδα πρέπει να τονιστεί ότι στη ΔΕΗ δουλεύουν άξιοι, έμπειροι και καταρτισμένοι επιστήμονες, τεχνίτες, στελέχη, που συχνά υπερβάλουν εαυτούς προκειμένου να φέρουν σε πέρας το έργο τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετά ικανά στελέχη της ΔΕΗ είναι περιζήτητα στον ιδιωτικό τομέα όπου και μπορούν να αμειφθούν με πολύ μεγαλύτερους μισθούς. Στην πραγματικότητα το προσωπικό που εργάζεται στη ΔΕΗ αδικείται κατάφωρα από την εικόνα του κηφήνα φωνακλά συνδικαλιστή.

3) Η ιδιωτικοποίηση έφερε το σκάνδαλο Energa

Το σκάνδαλο δεν ήταν αποτέλεσμα της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρισμού αλλά το ακριβώς αντίθετο. Προκειμένου να μην ανοίξει η αγορά ηλεκτρισμού, επί χρόνια το κράτος κωλυσιεργούσε. Όταν οι πιέσεις της Ευρώπης έγιναν αφόρητες, αντί να δημιουργήσουν τους όρους για μεγάλες καθετοποιημένες επιχειρήσεις με πρόσβαση σε λιγνίτη και υδροηλεκτρικά που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν τη ΔΕΗ, επέτρεψαν σε ιδιώτες λιανεμπόρους να αγοράζουν ρεύμα από την χονδρεμπορική αγορά (ουσιαστικά από τη ΔΕΗ) το οποίο στη συνέχεια το μεταπωλούσαν. Προκειμένου δηλαδή να παρουσιαστεί στις Βρυξέλλες πρόοδος στην απελευθέρωση, έγινε ένα «μαϊμού» άνοιγμα της αγοράς με πολλά κενά και παραλείψεις, τις οποίες βεβαίως εκμεταλλεύτηκαν οι «επιτήδειοι» με τα γνωστά αποτελέσματα. Εκείνο που όντως υπήρξε διαχρονικό σκάνδαλο στην αγορά ηλεκτρισμού είναι οι μόνιμοι υπεργολάβοι, οι υπερκοστολογήσεις έργων και προμηθειών και το πάρτι που είχε στηθεί επί δεκαετίες στην δημόσια επιχείρηση. Άλλωστε να θυμίσουμε ότι επί Α. Παπανδρέου από τη ΔΕΗ είχε προκύψει το περίφημο «όριο των 500 εκατομμυρίων δραχμών» στα… «δωράκια» που μπορούσαν να απολαμβάνουν οι… πρασινοφρουροί του συστήματος.

4) Γιατί δε φτιάχνουν μόνοι τους οι ιδιώτες λιγνιτικά και υδροηλεκτρικά εργοστάσια;

Μέχρι σήμερα είχε εκδοθεί μόλις μία άδεια για λιγνίτη για την εταιρεία Τέρνα. Για να φτιαχτεί το εργοστάσιο όμως χρειαζόταν λιγνίτη από το ιδιωτικό ορυχείο της Βεύης. Ο διαγωνισμός παραχώρησής του είχε ξεκινήσει το 2006 και ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει νικητής. Υπάρχουν βεβαίως και άλλες αιτήσεις για ιδιωτικά λιγνιτικά εργοστάσια, που δεν έχουν γίνει αποδεκτές και δεν έχουν εκδοθεί άδειες. Στην ουσία το να φτιαχτεί μια λιγνιτική μονάδα είναι το «εύκολο» κομμάτι. Το δύσκολο είναι να υπάρξει πρόσβαση σε ορυχείο που θα δίνει το καύσιμο. Η άλλη λύση για την οποία είχε εκδηλωθεί πραγματικό επενδυτικό ενδιαφέρον είναι ο εισαγόμενος λιθάνθρακας. Τουλάχιστον 4 ιδιωτικά σχέδια για την κατασκευή μεγάλων λιθανθρακικών μονάδων (με εισαγόμενο καύσιμο) θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν ευθέως τη ΔΕΗ. Ωστόσο το 2007 αποφασίστηκε η απαγόρευση ανάπτυξης μονάδων λιθάνθρακα, μπλοκάροντας τη μοναδική ευθέως ανταγωνιστική τεχνολογία στο λιγνίτη. Κάποιοι πιστεύουν ότι η απόφαση προήλθε από ετερόκλητες πιέσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων αλλά και των συνδικαλιστών της ΔΕΗ που δεν ήθελαν να προχωρήσουν τα σχέδια για λιθανθρακικές μονάδες της ΔΕΗ σε κοινοπραξία 49%-51% με τη γερμανική RWE που προώθησε ο πρώην πρόεδρος της εταιρείας και πολλάκις προπηλακισθείς από τον Ν. Φωτόπουλο, Τάκης Αθανασόπουλος (σημειώνεται ότι η γερμανική εισηγμένη εταιρεία ηλεκτρισμού RWE είναι το νούμερο 2 στην αγορά ηλεκτρισμού της Ευρώπης, με ειδίκευση στο λιγνίτη και ήθελε να επενδύσει στην Ελλάδα). Όσο για τα υδροηλεκτρικά εκεί τα προβλήματα είναι πιο σύνθετα και αφορούν το συνολικό περιβαλλοντικό σχεδιασμό και όχι τη διάθεση ιδιωτών να επενδύσουν.

5) Δεν πωλείται η μικρή ΔΕΗ αλλά η καλή ΔΕΗ

Το επιχείρημα είναι φαιδρό. Στη μικρή ΔΕΗ παραχωρούνται θερμικές μονάδες ισχύος 1235MW. Από αυτές δύο είναι λιγνιτικές (Αμύνταιο, Φλώρινα) και μία μονάδα αερίου της Κομοτηνής (400ΜW). Η Κομοτηνή χωρίς υπερβολή είναι ως τεχνολογία η πιο αντιπαραγωγική και χαμηλής απόδοσης μονάδα φυσικού αερίου στην Ελλάδα. Επιπλέον είναι «φορτωμένη» με 150 εργαζόμενους όταν οι ιδιωτικές μονάδες λειτουργούν με 40 και με το χαμηλότερο βαθμό απόδοσης (λόγω τεχνολογίας) σε σχέση με όλες τις μονάδες αερίου. Δηλαδή το ένα τρίτο των θερμικών που θα πάει στη μικρή ΔΕΗ είναι … «σαπάκι». Αλλά και οι μονάδες του Αμύνταιου έχουν τα δικά τους προβλήματα: δε διαθέτουν σύστημα αποθείωσης ενώ με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές τους μπορούν να λειτουργήσουν μέχρι το 2020 (ξεκίνησαν να λειτουργούν το 1987 και συμπληρώνουν 33 χρόνια ζωής τότε). Για να συνεχίσουν να λειτουργούν ουσιαστικά χρειάζεται καινούρια μονάδα, δηλαδή μεγάλο κόστος επένδυσης. Όσο για τη «σύγχρονη» μονάδα της Μελίτης είναι αναπόσβεστη ενώ έχει σοβαρότατα προβλήματα τροφοδοσίας με λιγνίτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια δε λειτουργεί σε πλήρη ισχύ, ενώ συχνά η ΔΕΗ εισάγει λιγνίτη από τα Σκόπια για τις ανάγκες της.
Δηλαδή, η εικόνα που υπάρχει αυτή τη στιγμή για την μικρή ΔΕΗ είναι ότι επειδή ακριβώς πωλούνται προβληματικές μονάδες, (αντί για μικρή θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για «κακή ΔΕΗ») δύσκολα μπορεί να υπάρξει πραγματικό ενδιαφέρον από επενδυτές. Το πιο πιθανό είναι ο διαγωνισμός να καταλήξει άγονος ή το τίμημα που θα προσφερθεί να είναι πολύ μικρό.

6) Το κράτος πρέπει να έχει στον έλεγχό του τη ΔΕΗ για να μπορεί να ασκεί κοινωνική πολιτική

Εδώ και πολλά χρόνια η κοινωνική πολιτική στο χώρο της ενέργειας ασκείται από το κράτος και όχι από τη ΔΕΗ. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας για παράδειγμα έχει καθορίσει συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τους προμηθευτές προτού πχ κόψουν το ρεύμα σε ένα σπίτι. Πρέπει να προηγηθεί αλληλογραφία, όχληση του υπερήμερου πελάτη, να περάσουν συγκεκριμένες προθεσμίες και στη συνέχεια να κοπεί το ρεύμα. Αυτές τις προθεσμίες τηρούν όλοι οι προμηθευτές είτε είναι ΔΕΗ είτε είναι ιδιώτες, πολυεθνικές, ή … εξωγήινοι. Τα φθηνά τιμολόγια των πολύτεκνων και των ανέργων δεν πληρώνονται από τη ΔΕΗ αλλά από τους υπόλοιπους καταναλωτές μέσω του τέλους ΥΚΩ. Επίσης για να πάει το ρεύμα στο τελευταίο χωριό, υπάρχει μια υποχρέωση που λέγεται «τελευταίο καταφύγιο». Εάν αυτήν την ανάγκη την καλύψει η ΔΕΗ, αποζημιώνεται. Το ίδιο θα ισχύει και για τον οποιοδήποτε ιδιώτη. Δεν προσφέρονται αυτές οι υπηρεσίες δωρεάν στο πλαίσιο κάποιας εταιρικής κοινωνικής πολιτικής.

7) Το ρεύμα θα ακριβύνει

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τεράστιες ανάγκες για επενδύσεις ώστε να ανανεωθεί ένα παλιό και παρωχημένης τεχνολογίας ηλεκτρικό σύστημα. Το κόστος αυτής της αντικατάστασης είναι που θα ακριβύνει τα τιμολόγια και όχι το γεγονός ότι θα υπάρξει ανταγωνισμός και ότι δε θα καθορίζει από μόνη της η ΔΕΗ τα κόστη άρα και τις τιμές. Το αντίθετο μάλιστα. Ο ανταγωνισμός παντού φέρνει μείωση του λειτουργικού κόστους, βελτίωση της αποδοτικότητας, ακόμη και πιο ορθή κοστολόγηση των επενδύσεων.

Επίσης υπάρχει και η ηθική διάσταση της κατασπατάλησης του λιγνίτη που είναι ένα εθνικό καύσιμο σε περιορισμένο απόθεμα. Σήμερα λοιπόν σπαταλάμε το λιγνίτη στερώντας τον από τις επόμενες γενιές, σε μονάδες χαμηλής αποδοτικότητας. Είναι σαν να έχουμε ένα απόθεμα βενζίνης και να κρατάμε ένα παλιάς τεχνολογίας αυτοκίνητο που καίει 20 λίτρα το χιλιόμετρο, όταν θα μπορούσαμε να πάρουμε ένα αυτοκίνητο που καίει 5 λίτρα και τα αποθέματα να κρατήσουν 4 φορές περισσότερο.

8) Ο ιδιώτης θα αγοράσει έτοιμη τη ΔΕΗ, θα παράγει το ρεύμα με 20 ευρώ και θα το πουλάει στην αγορά 80

Καταρχάς το σημερινό μοντέλο αγοράς του υποχρεωτικού Pool καταργείται με τη δημιουργία της μικρής ΔΕΗ και περνάμε στο target model που θα είναι ένα σύγχρονο χρηματιστήριο ενέργειας. Πάντως οι λιγνιτικές όντως κερδίζουν κάποιες ώρες περισσότερα χρήματα, όταν υπάρχουν άλλες ακριβότερες μονάδες στο σύστημα που δίνουν τη χονδρική τιμή. Αυτό ισχύει σήμερα με τη ΔΕΗ. Όμως όποιος αγοράσει τη μικρή ΔΕΗ δεν παίρνει μόνο παραγωγή, παίρνει και πελάτες στη λιανική, στην ίδια αναλογία καλού και κακού προφίλ με τη ΔΕΗ. Αυτό πρακτικά εξανεμίζει το όποιο όφελος αφού ένα σημαντικό τμήμα αυτής της διαφοράς θα περνά ως όφελος στον καταναλωτή, όπως γίνεται και σήμερα. Μόνο που με τον ανταγωνισμό είναι βέβαιο ότι το όφελος που θα μετακυλύεται στον καταναλωτή θα είναι μεγαλύτερο.

9) Οι τοπικές κοινωνίες χάνουν τα προνόμιά τους

Αναληθές. Τόσο οι υποχρεώσεις για νερά αρδεύσεων από τα υδροηλεκτρικά, όσο και τα τέλη που πληρώνονται σήμερα από τη ΔΕΗ, θα συνεχίσουν να υπάρχουν και στο μέλλον. Εργατικό προσωπικό θα προσλαμβάνεται κατά προτεραιότητα από τις τοπικές κοινωνίες, διότι αυτό επιβάλει η λογική. Εκείνο που δε θα συμβαίνει είναι να προσλαμβάνονται υπεράριθμοι και λίστες από πολιτικά γραφεία αλλά αυτό είναι μάλλον προς όφελος της αξιοκρατίας που θα πρέπει να υπερασπίζονται οι τοπικές κοινωνίες.

10) Στο χώρο της ενέργειας μπορούν να γίνουν σοβαρές επενδύσεις μόνο από το κράτος, η χώρα εξηλεκτρίστηκε από τη ΔΕΗ

Η αλήθεια είναι ότι η ΔΕΗ έπαιξε καθοριστικό ρόλο για τον εξηλεκτρισμό της χώρας. Όμως, πρωτοπόρος στις επενδύσεις του τομέα ήταν ο ιδιωτικός τομέας. Το πρώτο λιγνιτικό κέντρο στην Πτολεμαΐδα, δημιουργήθηκε από τον Πρόδρομο Αθανασιάδη Μποδοσάκη, ενώ το πρώτο υδροηλεκτρικό κατασκευάστηκε από αμερικανούς, προκειμένου να καλύψει τις ηλεκτρικές ανάγκες του καινούριου τότε εργοστασίου της Αλουμίνιον της Ελλάδος και των γάλλων της Pechiney. Δηλαδή ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα ήταν καθοριστικός, στην αρχή, έστω και εάν στη συνέχεια οι πολλές ιδιωτικές εταιρείες συγκεντρώθηκαν στη ΔΕΗ με το κράτος να παίζει κεντρικό ρόλο.

11) Ο απλός πολίτης δε θα κερδίσει αλλά αντίθετα θα χάσει από τη μικρή ΔΕΗ;

Ο καταναλωτής έχει να δει μόνο οφέλη, όπως αυτά προκύπτουν από το άνοιγμα μιας αγοράς: καλύτερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες, εισαγωγή νέων τεχνολογιών και καινοτομιών, αποδοτικότερα κοστολόγια, καλύτεροι χρόνοι εξυπηρέτησης. Το βασικό είναι η δυνατότητα της επιλογής. Θα υπάρξει τόνωση των επενδύσεων, ενώ – με δεδομένο ότι θα έρθει, μόνος ή σε κοινοπραξία με έλληνα, ξένος επενδυτής – θα υπάρξει εισαγωγή τεχνογνωσίας. Και βέβαια ένα τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό σημείο είναι ότι δε θα μπορούν οι συνδικαλιστές να εκβιάζουν την κοινωνία με το διακόπτη…

Πηγή:www.capital.gr