Tι προτείνω στο 1ο συνέδριο της Δημοκρατικής Αριστεράς

Του Λεωνίδα Καστανά, Μη μαδάς τη μαργαρίτα

Κατ’ αρχήν, οφείλω να ευχαριστήσω και δημόσια το φίλο πλέον, διαχειριστή του blog Αριστερή Στρουθοκάμηλος, Γιώργο Παπασπυρόπουλο, που μου έδωσε το έναυσμα, την αφορμή, να επανέλθω στα κοινά μετά από πολύχρονη απουσία και να δραστηριοποιηθώ στις τάξεις της Δημοκρατικής Αριστεράς.

Τόσο η «Μαργαρίτα» όσο και η «Στρουθοκάμηλος» υποστήριξαν εξαρχής την αποχώρηση της ανανεωτικής πτέρυγας από το Συνασπισμό και τη δημιουργία ενός νέου φορέα στο χώρο της ρεφορμιστικής αριστεράς. Δεν ήταν αίτημα των καιρών, ήταν ο καιρός ο ίδιος.

Δεν τρέφω μεγάλη εκτίμηση στα συνέδρια της αριστεράς. Στην μεγάλη τους πλειοψηφία είναι συνέδρια μηχανισμών, που διαγκωνίζονται ή μάχονται σκληρά για τον έλεγχο του κόμματος, για τη μικροεξουσία τους.
Οι θέσεις που ψηφίζονται συνήθως δεν έχουν διαβαστεί από τους συνέδρους, τουλάχιστον με την προσήκουσα προσοχή. Αλλά και αυτές είναι αποτέλεσμα συγκερασμών και αμοιβαίων διευθετήσεων των ηγετικών ομάδων. Δεν είναι τυχαίο ότι κανένα κείμενο θέσεων δεν έμεινε στην ιστορία της αριστεράς ως σημαντικό, αλλά ούτε είναι τυχαίο ότι κανείς δεν κάνει αναφορά σε κείμενα θέσεων την επομένη της λήξης του. Αντιθέτως, θυμόμαστε τα συνέδρια που έγιναν οι μεγαλύτερες εκκαθαρίσεις, που βγήκαν τα μεγαλύτερα μαχαίρια.  Ακόμα δεν είναι τυχαίο ότι στα συνέδρια η πλειοψηφία των συνέδρων βρίσκεται στα φουαγιέ και τα καπνιστήρια, συζητά και καπνίζει, αδιαφορώντας συχνά για τις τοποθετήσεις. Εκτός και αν οι ομιλητές είναι ηγετικά μέλη τάσεων, οπότε τότε εισέρχονται μέσα οι σύνεδροι - κλακαδόροι για να χειροκροτήσουν και να δηλώσουν έτσι την  υποστήριξή τους στην τάση. Από τη στιγμή που τα αριστερά κόμματα δεν ήταν ποτέ κόμματα μελών, αλλά κόμματα ηγετικών ομάδων και μηχανισμών, οι θέσεις προφανώς και δεν είχαν σημασία. Η ηγετική κάστα ξέρει να κυβερνά το πλοίο, με ότι αυτό συνεπάγεται. Αλλά αυτό δεν είναι φυσικά ίδιο μόνο της αριστεράς, αλλά και όλων των πολιτικών κομμάτων.

Αυτό όμως το συνέδριο είναι αλλιώτικο από τα άλλα. Όχι γιατί οι σύνεδροι εδώ είναι άλλου τύπου, αλλά γιατί είναι το 1^ο ενός κόμματος ηλικίας 9 μηνών και όπως και να το κάνουμε ο νέος είναι ωραίος και τολμηρός θάλεγα.

Το κόμμα είναι νεαρό, οι σύνεδροι όμως τα έχουν τα χρονάκια τους. Και είναι χρόνια βιωμένα μέσα στην υπόθεση της αριστεράς. Συνεπώς η αθωότητα εδώ είναι από καιρό τελειωμένη. Ζητούμενο είναι να κάνουμε ένα συνέδριο πραγματικά διαφορετικό. Δηλαδή να κάνουμε ένα αληθινό συνέδριο. Το αν το πετύχαμε θα φανεί τη Δευτέρα.

Ένα 1

Κατ΄ αρχήν  περιμένω κάτι που δεν είδα στις θέσεις. Περιμένω να ανοίξει ένα κεφάλαιο, μια συζήτηση, κάτι, για τα 20 και βάλε χρόνια σιγής των ανανεωτικών ιδεών της αριστεράς. Η μετάβαση από το ΚΚΕ εσωτερικού στην ΕΑΡ και μετά στο Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου κόστισε στην έλλογη και μεταρρυθμιστική αριστερά πολλά. Υποβάθμισε, για να μην πω εξαφάνισε, από το πολιτικό προσκήνιο την άποψη που έχει η σύγχρονη αριστερά για τη δημοκρατία, το δημόσιο συμφέρον, το κράτος, την ατομική ευθύνη, την υπόλοιπη αριστερά. Έννοιες που αφέθηκαν να ποδοπατηθούν από μεταμφιεσμένους εραστές του ολοκληρωτισμού με τους οποίους για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν υποχρεωμένη, με τη δική της θέληση, να συμβιεί η ανανεωτική αριστερά. Και αν δεν ήταν η πολιτική κρίση που ανάγκασε τις ηγετικές κάστες του Συνασπισμού στην λεγόμενη «αριστερή στροφή» και αν δεν ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι απαιτήσεις των λεγόμενων συνιστωσών, πολύ φοβάμαι ότι δεν θα είχε συσσωρευτεί η κρίσιμη μάζα για να γίνει το παρόν εγχείρημα.

Περιμένω λοιπόν μια αναψηλάφηση του παρελθόντος, όχι για να βγουν μαχαίρια και μαστίγια, όχι για να κάνουμε την αυτοκριτική μας, αλλά για να εκτιμήσουμε με θάρρος τα χρόνια που χάθηκαν, που σημαίνουν απώλειες σε πολλά επίπεδα. Και περιμένω την άποψη τη δική μας για τι είναι ακριβώς οι άλλοι, στο χώρο της αριστεράς.

Έχουμε χρέος και ευθύνη για την αποϊδεολογικοποίηση της Αριστεράς σύντροφοι.

Για την ακόμα μεγαλύτερη απομάκρυνση από το γκραμσιανό μοντέλο του συλλογικού διανοούμενου.

Για την ταύτιση της αριστεράς με την δημοσιοϋπαλληλία και την εύρωστη μεσαία τάξη των διανοουμένων και τα όνειρά τους.

Για την στήριξη κάθε συντεχνιακού αιτήματος των δυνατών εις βάρος των αδυνάμων.

Έχουμε ευθύνη για την εγκατάλειψη των ταπεινωμένων, την έλλειψη της αλληλεγγύης, την ανοχή στον κατακερματισμό της κοινωνίας.

Έχουμε την ευθύνη, γιατί δεν σταματήσαμε τη λαίλαπα του δικομματισμού, το ξεπούλημα του δημόσιου χώρου σε λογής - λογής συμφέροντα, την καταλήστευση του κοινωνικού πλούτου από το μεταπρατικό κεφάλαιο και τους πολιτικούς υπηρέτες του.

Η αριστερά μας εγκλωβισμένη μέσα σε ιδεοληψίες και σχήματα του παρελθόντος έκρυψε μέσα από τον καταγγελτισμό και τη δήθεν οργή της, το σύμπλεγμα κατωτερότητας που την διακατέχει. Δεν πίστεψε ποτέ και ως εκ τούτου δεν ζήτησε ευθέως από το λαό την εξουσία. Όχι απλά την κυβερνητική. Την κοινωνική εξουσία. Αυτή που μεταφράζεται σε κυριαρχία των ιδεών. Αυτή που αναδεικνύει την ατομική ευθύνη και χειραφέτηση  ως κυρίαρχα συστατικά της χειραφέτησης των μαζών και κάθε επαναστατικής διαδικασίας.

Πιστεύω ότι αν η ανανεωτική αριστερά είχε τραβήξει από νωρίς το δρόμο της, αν δεν είχε διηθηθεί μέσα στο μόρφωμα του Συνασπισμού, αν είχε σταθεί απέναντι στο δογματισμό και τον αριστερισμό, θα είχε παίξει ένα διαφορετικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Θα είχε αποτελέσει πόλο συσπείρωσης χιλιάδων αριστερών συμπολιτών μας που αφομοιώθηκαν από το ΠΑΣΟΚ και εκβαρβαρώθηκαν. Θα είχε συγκρατήσει δυνάμεις νεολαίας μακριά από την ιδεολογική λουμπενοποίηση του αριστερισμού. Θα είχε προχωρήσει ταχύτερα στην αποκαθήλωση των συμβόλων, στην συντριβή των ταμπού, στην αναθεώρηση των θέσφατων του μαρξισμού, θα είχε πραγματικά γράψει ένα σύγχρονο «αριστερό μανιφέστο».

Η καθολική κρίση στα κινήματα πολιτικής σκέψης,  θεωρητικών ιδεολογικών επεξεργασιών, τέχνης και επιστήμης στη χώρα μας είναι απόρροια και της εξαφάνισης του αυτόνομου αριστερού ανανεωτικού λόγου από τον πολιτικό και ιδεολογικό στίβο, σε μεγάλο βαθμό.

Αυτά που δεν έγιναν στην ώρα τους είναι φορτίο βαρύ στις πλάτες του νέου κόμματος.  Όχι μόνο για την επιβίωσή του, αλλά για την επιβίωση της ίδιας της χώρας. ΝΑ το αισθανόμαστε αυτό, ΝΑ το πάρουμε στην πλάτη, να λέμε ότι φταίμε εμείς, όσοι ήμασταν απέξω, όσοι ήμασταν μέσα.

Δύο 2

Ο πυρήνας των ανανεωτικών ιδεών, που κωδικοποιείται  στις θεμελιώδεις αρχές: «δημοκρατικός σοσιαλισμός, αριστερός ευρωπαϊσμός, μεταρρυθμιστική στρατηγική,  οικολογικός πολιτισμός» είναι στοιχείο της ταυτότητας της ΔΗΜΑΡ, γράφει το προσχέδιο θέσεων.

Έστω και μετά από 40 σχεδόν χρόνια θέλω να συζητήσουμε τι είναι αυτός ο δημοκρατικός σοσιαλισμός. Ποιες είναι οι τάξεις ή τα στρώματα που θέλουν να τον οικοδομήσουν, ποιοι πολιτικοί σχηματισμοί μπορούν να  σταθούν σύμμαχοι στον αγώνα τους και να το στηρίξουν πολιτικά, ποιες είναι οι οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις σε αυτό το νέο σύστημα. Ξέρετε, ένα αγκάθι στην παντόφλα της αριστεράς χρόνια τώρα είναι η μορφή του κόσμου που ονειρεύεται και που τυγχάνει η πλειοψηφία των λαών να μην την γουστάρει. Αν ο σοσιαλισμός του ΚΚΕ πχ έχει κάτι από Γκούλαγκ, αυτός ο άλλος ο δικός μας τι έχει; Γιατί τον υπαρκτό τον ξέρουμε, άρα έχουμε επίγνωση των αδυναμιών του και ενδεχομένως να ξέρουμε τι δεν πρέπει να επαναλάβουμε. Έλα όμως που ο δημοκρατικός του ξάδελφος δεν έχει υπάρξει ποτέ του, οπότε μιλάμε τελείως στον αέρα.

Τις προάλλες το Αριστερό ρεύμα του Συνασπισμού σε μια κρίση ειλικρίνειας και αυτό είναι προς τιμήν του μίλησε για το νέο μπολσεβικισμό.

 Η Αριστερά της εποχής μας χρειάζεται να ανακαλύψει ένα νέο σύγχρονο ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΙΣΜΟ, ένα σύγχρονο επαναστατικό συλλογικό υποκείμενο βασισμένο σε οργανωτικές, πολιτικές, αξιακές και ιδεολογικές βάσεις, ικανές να το καταστήσουν συλλογικό διανοούμενο και πρακτικό εργαλείο ανατρεπτικών προοπτικών.

Δεν έχουν άδικο. Ένα μοντέλο, το γνωστό έχουν οι φίλοι στο μυαλό τους, και μπολσεβίκους χρειάζονται για να το υλοποιήσουν. Εμείς που έχουμε άλλο μοντέλο τι άνθρωπο ζητάμε;

Γιατί όλοι μιλάμε για σοσιαλισμό, συνεπώς τα βασικά του μαρξισμού θα παίζουν υποθέτω.

Φανταστείτε συνέλευση συνοικίας, υπουργείου, κλπ στην Ελλάδα του μέλλοντος στην οποία θα συζητείται η υλοποίηση του γνωστού μότο « ο καθένας ανάλογα με τις ικανότητές του, στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του».

Στο πρώτο σκέλος, θα επικρατεί μια παγωμάρα. Όλοι κάτι θάχουν πάθει, κανείς δεν θα ξέρει και πολλά, μια ανικανότητα θα επικρατεί γενικώς. Στο δεύτερο όμως σκέλος εκείνο του έχει λαμβάνειν, όλοι θα έχουν μια ανάγκη παραπάνω, άλλου το παιδί θα είναι άρρωστο και άλλου η μάνα θα πεθαίνει. Γιατί μην μου πείτε ότι αυτή η κοινωνία της οποίας μέλη είμαστε όλοι, είναι πιθανό ν’ αλλάξει στα επόμενα χρόνια, να δει τα πράγματα αλλιώς, να αποκτήσει συνείδηση και ομαδικό πνεύμα υπό νορμάλ συνθήκες; Γιατί αυτή η ίδια η κοινωνία που ύμνησε έναν Αντρέα και εξύψωσε ένα Κωστάκη, αυτή η ίδια ή τα παιδιά της και τα εγγόνια της θα κλιθούν να ιδρύσουν τη σοσιαλιστική και δημοκρατική βεβαίως Ελλάδα. Ο Λαφαζάνης έχοντας επίγνωση των δυσκολιών αναζητά τον μπολσεβίκο που θα τις ξεπεράσει.  Για μας και για τους πολλούς είναι ουτοπιστής. Εμείς ποιον αναζητάμε; Τον ατομικά υπεύθυνο πολίτη; Και είμαστε ρεαλιστές; Είμαστε εμείς οι ίδιοι που τον αναζητάμε υπεύθυνοι πολίτες, πόσο και προς ποια κατεύθυνση πρέπει να αλλάξουμε για να υπηρετήσουμε το όραμά μας, ποιο είναι το παράδειγμα που προτάσσουμε;

Την επομένη της μεταπολίτευσης η κομμουνιστική αριστερά συζητούσε αν κατά την σοσιαλιστική επανάσταση, θα κρεμούσαμε τους αστούς και τους υπηρέτες τους επί τόπου ή κατόπιν δίκης παρωδίας. Σε εκείνο το εχθρικό περιβάλλον το ΚΚΕ εσωτερικού έφερε το λόγο του Ευρωκομμουνισμού στην Ελλάδα και μίλησε για δημοκρατικό δρόμο προς το σοσιαλισμό. Ήταν τότε κάτι πρωτόγνωρο, κάτι σοκαριστικό για τα οικεία ήθη της εποχής και ίσως γι’ αυτό και δεν χρειάστηκε να αναλυθεί βαθιά, να εξειδικευτεί, να μοντελοποιηθεί. Σήμερα μετά από τόσα χρόνια, οι ρετσέτες δεν αρκούν, χρειάζονται ανάλυση, διαφορετικά  καλύτερα ας μη λέμε τίποτα επί αυτού.

Τρία 3

Ο πολιτικός αγώνας ενός μικρού εν τη γενέσει κόμματος πρέπει να στοχεύει σε πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες, που θα συντελέσουν στη δημιουργία ενός πλειοψηφικού ρεύματος.

Έχουμε ιδέα ποιες μπορεί να είναι αυτές, αλλά και με ποιο τρόπο θα τις προσεγγίσουμε; Σίγουρα θεωρούμε τον κόσμο της παραδοσιακής αριστεράς ένα  εν δυνάμει σύμμαχο. Υπάρχει όμως η ίδια εκτίμηση και για τα παραδοσιακά πολιτικά αριστερά κόμματα; Σήμερα αυτή η αριστερά ρέπει σε ένα πρωτόγνωρο αριστερισμό και μια ρητορική της καταστροφολογίας από τα οποία προφανώς και θέλουμε απέχουμε. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν δυνάμεις μέσα στα κόμματα αυτά που θα μπορούσαν να ενώσουν τη φωνή τους με τη δική μας, όχι μέσα από οργανωτικές συνενώσεις, αλλά κυρίως μέσα από κοινή δράση; Προσωπικά δεν το βλέπω εφικτό, αλλά όλοι θα θέλαμε να το διερευνήσουμε.

Από την άλλη πλευρά, αυτή της σοσιαλδημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ, ποιες προοπτικές συνεργασιών υπάρχουν άραγε; Είναι οι πάλαι ποτέ αστέρες του βαθέως ΠΑΣΟΚ που αποσκίρτησαν προσφάτως  αξιόπιστοι συνομιλητές; Υπάρχουν άλλες αντίστοιχες δυνάμεις που έχουν την ίδια με μας στόχευση; Μήπως το κοινό που έχει τις ίδιες με μας ανησυχίες βρίσκεται εκτός κομμάτων και αναζητά λύσεις εκτός της αριστεράς; Πως πείθουμε όλους αυτούς να στρατευθούν;

Πέρα όμως από τις πολιτικές δυνάμεις, εκείνο που πρέπει να απασχολήσει τη ΔΗΜ. ΑΡ είναι οι κοινωνικές συμμαχίες. Το ζητούμενο είναι η εργατική τάξη. Οι πλατιές λαϊκές δυνάμεις, οι άνθρωποι της εργασίας, οι οικονομικοί μετανάστες, το αδύναμο τμήμα της μεσαίας τάξης, οι ανασφαλείς νέοι διανοούμενοι, τα παιδιά των δυτικών συνοικιών των πόλεων, νέοι των αγροτικών στρωμάτων, όσοι βλέπουν ότι η Ελλάδα δεν είναι δυνατό να γυρίσει πίσω, στο μοντέλο της κατανάλωσης με δανεικά. Όλοι εκείνοι που πλήττονται από την κρίση, αλλά έχουν κρίση και βλέπουν, που μέχρι χτες δεν είχαν φωνή και που αύριο θα συνειδητοποιήσουν ότι ούτε οι κραυγές και ο μικροαστικός αναρχισμός, αλλά ούτε και η προσκόλληση στους πολιτικούς υπηρέτες των ελίτ θα τους οδηγήσουν στη λύτρωση. Αν έχει νόημα αυτή η συλλογικότητα είναι να συσπειρώσει πολιτικά την εργασία και την υγιή επιχειρηματικότητα, μικρή ή μεγάλη, σε μια πλατιά  και πρωτόγνωρη συμμαχία πάνω από ταξικούς διαχωρισμούς.

Και λέγω πολιτικά γιατί στην πράξη αυτό συμβαίνει κάθε μέρα εκεί έξω. Μην μας πλανά η ραθυμία της δημόσιας διοίκησης, ή το δήθεν μίσος του αναρχικού για τα αφεντικά. Οι άνθρωποι της εργασίας παλεύουν από κοινού για να κρατήσουν μια δουλειά στη ζωή, να μειώσουν τα κόστη, να βελτιώσουν τις συνθήκες, να αυξήσουν τα κέρδη, να επιβιώσουν όλοι ανθρώπινα, χωρίς να αισθάνεται κανείς ριγμένος.

Η σημερινή και αυριανή Ελλάδα τους έχει ανάγκη όλους αυτούς. Οι μεν να επιχειρούν, οι δε να βάζουν πλάτη, αλλά όλοι να εργάζονται σκληρά, διεκδικώντας αυτό που τους ανήκει. Να στήσουν ξανά την οικονομία, να μοντάρουν μια αξιόπιστη παραγωγική μηχανή, να ανορθώσουν το κοινωνικό κράτος. Να θέσουν νέα συμβόλαια στις σχέσεις φυσικού περιβάλλοντος και παραγωγής.  Το ζήτημα είναι να αποκτήσει αυτή η κοινή προσπάθεια αριστερή πολιτική έκφραση.

Οι ταξικές συγκρούσεις δεν θα πάψουν, δεν πρέπει και δεν είναι δυνατόν να εκλείψουν. Αντίθετα θα αποτελέσουν το υπόστρωμα για να ευδοκιμήσει ο ορθολογισμός και όχι ο κατακερματισμός της κοινωνίας, αρκεί το αυτονόητο να μην είναι ακατανόητο. Το νοσοκομείο μπορεί να δουλέψει για τους ασθενείς του, αλλά και οι γιατροί να αμείβονται τα νόμιμα. Το σχολείο να δουλέψει για τους μαθητές του, αλλά και οι δάσκαλοι να ζουν αξιοπρεπώς. Η βιομηχανία να παράγει υπεραξίες που θα επενδύονται και πάλι και δεν θα βγαίνουν στην Ελβετία και έτσι θα παράγουν νέες θέσεις εργασίας. Τα ελεύθερα επαγγέλματα μπορούν να ανοίξουν και να αποδώσουν μέσα σε ένα υγιή ανταγωνισμό, ο οποίος όμως θα ελέγχεται από ένα λογικό θεσμικό πλαίσιο. Τέλος πάντων είναι ανάγκη να φτιαχτεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα οδηγήσει τη χώρα έξω από την κρίση, χωρίς να εξουθενωθούν οι ήδη αδύναμοι, το αντίθετο. Απαραίτητο το δίχτυ κοινωνικής προστασίας, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Να έχουν όλοι συμμετοχή αλλά και κέρδη από τον παραγόμενο πλούτο.

 Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις έχουν χρεωκοπήσει και μαζί τους και οι πολιτικές τους. Η αριστερά είναι μέρος της κρίσης, οι σημερινές αντιδράσεις της δηλώνουν τον αποπροσανατολισμό της. Υπερασπίζονται την παλιά Ελλάδα που αγωνίζεται με δόντια και με νύχια να κρατηθεί στο καταρρέον σύστημα, αλλά που η πραγματικότητα τη συνθλίβει.

 Αν το βλέπουμε, δεν έχουμε παρά να το δηλώσουμε καθαρά και να δουλέψουμε για να ξεκινήσει μια άλλη Ελλάδα. Όχι μια νέα, μια άλλη.