Ανήκομεν εις την Δύση, προσώρας!

 Του Νίκου Μαραντζίδη, Καθημερινή

Αντιλήφθηκα πως σε αρκετούς συμπολίτες μας προκάλεσε θετική εντύπωση, για να μην πω ενθουσιασμό, το γεγονός πως η νέα ηγεσία της χώρας μας δείχνει περισσότερο φιλική έναντι της Ρωσίας απ’ όσο υπήρξε οποιαδήποτε άλλη ελληνική κυβέρνηση τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια. Ιδιαίτερα, μάλιστα, το «δίδυμο» στο υπουργείο Εξωτερικών και στο υπουργείο Αμυνας δεν μπορεί να κρύψει την περηφάνια του για την αναβάθμιση των σχέσεών μας με το κράτος του Πούτιν. Αναρωτιέμαι, βέβαια, γιατί στη χώρα μας αγαπούν τόσο πολύ τη Ρωσία. Αναζητώντας ορθολογικά επιχειρήματα, κοιτάζω τον παγκόσμιο δείκτη ποιότητας της δημοκρατίας. Η Ρωσία στον κατάλογο βρίσκεται στην 97η θέση. Σαράντα τρεις θέσεις πίσω από την Γκάνα και πενήντα έξι θέσεις κάτω από την «υποδουλωμένη» στα μνημόνια Ελλάδα που, κουτσά-στραβά, βρίσκεται στην 41η θέση της σχετικής λίστας. Αν και σκέφτομαι πως ίσως δεν θα ’πρεπε να είμαι τόσο αυστηρός με τη χώρα του Ντοστογιέφσκι και του Σολζενίτσιν, μιας και η Δημοκρατία δεν ήταν ποτέ το δυνατό της σημείο, οι εκθέσεις της Διεθνούς Διαφάνειας για την παγκόσμια διαφθορά έρχονται να ενισχύσουν τους προβληματισμούς μου. Η κατάσταση θα ήταν για γέλια, αν δεν ήταν για κλάματα. Η Ρωσία είναι στην «τιμητική» 143η θέση, εξήντα τρεις ολόκληρες θέσεις κάτω από τη χώρα μας, που βρίσκεται στην 80ή θέση της κατάταξης μαζί με την Κολομβία και το Μαρόκο. Δεν θέλω καν να αναφέρω τη θέση στην οποία βρίσκονται οι δυτικές χώρες (αυτές που δεν αρέσουν στους επαναστάτες και στους εθνικιστές) στη σχετική λίστα. Για τέλος, σκέφτηκα να δω τι γίνεται με τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, που κατατάσσει τις χώρες με βάση το βιοτικό επίπεδο των πολιτών τους. Κι εδώ ουδείς, και πάλι, εντυπωσιάζεται. Η «φτωχή» Ελλάς, που ζητιανεύει δανεικά, βρίσκεται στην 29η θέση μεταξύ 187 χωρών.

Η αχανής και πλούσια, σε ενεργειακά αποθέματα, Ρωσική Ομοσπονδία βρίσκεται μόλις στην 57η θέση, πίσω από χώρες όπως η Ουρουγουάη ή η Αργεντινή. Ολα τα παραπάνω συνοψίζουν την εξής εικόνα: η Ρωσία  είναι  μια χώρα με έντονα προβλήματα  δημοκρατίας, διαφθοράς και φτώχειας, που  την κρατούν σε απόσταση, όχι μόνο από τις πλούσιες χώρες της Δύσης, αλλά ακόμη και από αυτές της κεντρικής Ευρώπης, που ήταν δορυφόροι της κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Κανένας λογικός άνθρωπος στην Ευρώπη δεν θα ήθελε η χώρα του να προσομοιάζει στη Ρωσία του Πούτιν.

Γιατί, λοιπόν, τόσο πολλοί άνθρωποι στη χώρα μας αντιμετωπίζουν τη Ρωσία ως το καταφύγιο της ύστατης ελπίδας; Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στην επιρροή που άσκησε ο αντιδυτικισμός στην πολιτική κουλτούρα της σύγχρονης Ελλάδας. Ο αντιδυτικισμός, ως ιδεολογικό ρεύμα και στάση, κατάφερε να επηρεάσει οριζόντια ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, δεξιά και αριστερά. Παρά τις επιμέρους διαφορές τους, οι πολιτικές δυνάμεις του αντιδυτικισμού έχουν ως κοινή συνισταμένη την απέχθεια και την περιφρόνηση για τις φιλελεύθερες αξίες της ανοικτής κοινωνίας, που ταυτίστηκαν βεβαίως με τον δυτικό κόσμο. Η έλξη του ρεύματος αυτού για υποδείγματα εξουσίας, στα οποία το ισχυρό κράτος και παντοδύναμοι ηγέτες επιβάλλονται πάνω στην αδύναμη κοινωνία των πολιτών και ελέγχουν τους θεσμούς της, αποκαλύπτει τη βαθύτερη του φύση: τον αυταρχισμό.

Η αντιδυτική τύφλωση κάνει τους Αριστερούς να φαντασιώνονται τη διεφθαρμένη και απολυταρχική Ρωσία ως προπύργιο ενάντια στον δυτικό καπιταλισμό και τους Δεξιούς να πιστεύουν πως οι ορθόδοξοι αδερφοί του «ξανθού γένους» θα μας σταθούν στις δυσκολίες που περνάμε εξαιτίας των «απίστων» δυτικών.

Η αφήγηση αυτή θα ήταν διασκεδαστική και θα αποτελούσε έναν ακόμη από τους πολλούς μύθους, που σε αυτήν τη χώρα καλλιεργούμε για τον εαυτό μας και τη σχέση μας με τους άλλους, αν δεν ήταν επικίνδυνη. Επικίνδυνη, όχι μόνο για λόγους γεωπολιτικής σημασίας, αλλά κυρίως εξαιτίας των αξιών και των αντιλήψεων που προωθεί σχετικά με το ποια Ελλάδα θέλουμε.

Ο σύγχρονος δυτικός κόσμος στηρίζεται στην παράδοση του Διαφωτισμού και των φιλελεύθερων επαναστάσεων του 18ου αιώνα. Συγκροτήθηκε πάνω στην ισχυρή πεποίθηση πως η ελευθερία, η δημοκρατία και η προστασία της προσωπικότητας του καθενός αποτελούν οικουμενικές και αναπαλλοτρίωτες αξίες. Είτε ανήκουν στην Αριστερά είτε στη Δεξιά, οι πολίτες στη Δύση ανατρέφονται με τις αξίες της πλουραλιστικής κοινωνίας, για τις οποίες μόνο οι εξτρεμιστικές μειοψηφίες δεν αισθάνονται υπερήφανες. Ας μην ντρεπόμαστε να το πούμε: η δυτική φιλελεύθερη πραγματικότητα αποτελεί μια όαση ελευθερίας, ανεκτικότητας, ευημερίας και πολιτικής σταθερότητας σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούν η ανισότητα, η πολιτική αβεβαιότητα, ο αυταρχισμός και η θρησκευτική μισαλλοδοξία.

Η Ελλάδα πέτυχε όσα πέτυχε μέχρι σήμερα ακριβώς επειδή ανήκει στη Δύση. Από τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου (και όχι τη σφαγή των Ορλοφικών) μέχρι την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την Ευρωζώνη, όλες οι σημαντικές επιλογές των πολιτικών μας ηγεσιών ταυτίστηκαν με αυτές του δυτικού κόσμου. Οποτε αυτό δεν συνέβη, η τραγωδία καραδοκούσε.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο Βαρσοβίας.