Ανήκομεν εις την Δύσιν

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου, NEA, 1.12.12

Το «ανήκομεν εις την Δύσιν» του Κωνσταντίνου Καραμανλή για κάποιους ακουγόταν σαν ευχή. Αλλοι το πήραν για εντολή, στόχο ενός πολιτικού προγράμματος άμεσα συνδεδεμένου με την αυταρχική αποφασιστικότητα του εμπνευστή του. Και ήταν όντως πολιτικό πρόγραμμα, μια συνολική αντίληψη για τη χώρα, που στηριζόταν κυρίως στην εδραίωση της πολύπαθης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και στη δημιουργία θεσμών που θα εξασφάλιζαν τη λειτουργία της. Αλλοι πάλι το εξέλαβαν ως βιασμό, τον βιασμό μιας συλλογικής ψυχοσύνθεσης που δεν θέλει να ανήκει πουθενά, που επαίρεται για την ανεξαρτησία του φρονήματός της, για την αυτάρκεια της ιδιαιτερότητάς της. Οταν βέβαια προσπαθούσαν οι ίδιοι να νοηματοδοτήσουν αυτή την ιδιαιτερότητα κατέληγαν να βιάζουν την κοινή λογική με διάφορες κοινοτοπίες, οι οποίες όλες κατέληγαν στο ίδιο ρεφρέν: ο ελληνικός πολιτισμός είναι μια πραγματικότητα από μόνος του, κατά συνέπεια δεν μπορεί να ανήκει πουθενά παρά μόνον στον βράχο αυτόν της Μεσογείου, που έλεγε κι ο Σεφέρης. Στα επιχειρήματα βέβαια προσέθεταν και την ορθόδοξη παράδοση η οποία, αυτή, σίγουρα «δεν ανήκει εις την Δύσιν».

Προτάσσοντας το θρησκευτικό αίσθημα και κάποια ήθη, ξεχνούσαν το γεγονός ότι οι επίλεκτοι της χώρας, επί δύο αιώνες, με τον δυτικό πολιτισμό συνομιλούσαν. Επικαλούμενοι την πνευματικότητα του Παπαδιαμάντη, για παράδειγμα, παραγνώριζαν ότι ο μεγάλος μας συγγραφέας συνομιλούσε αδιαλείπτως με τη Δύση, από εκεί διδάχθηκε την τέχνη του μυθιστορήματος την οποία προσπάθησε να υπηρετήσει, και  αυτό δεν νόθευσε επ' ουδενί την «ελληνικότητα» της ψυχής του. Δεν είναι λιγότερο «δυτικός» από τον Καβάφη, τον Ροΐδη ή τον Βιζυηνό. Και δεν είναι λιγότερο Ελληνας από κανέναν από αυτούς.

Υπό το κράτος του σημερινού πανικού το «ανήκομεν εις την Δύσιν», που εγκαινίασε το σοβαρότερο πολιτικό πρόγραμμα της μεταπολίτευσης, έχει σχεδόν ξεχαστεί. Και έχει ξεχαστεί γιατί έχει καταγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο. Αν απαιτούμε από το Δημόσιο να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και όχι τους τραπεζικούς λογαριασμούς των λειτουργών του είναι γιατί έχουμε κατά νου κάποια πολιτική πραγματικότητα την οποία μας προσφέρει ο δυτικός κόσμος. Αν απαιτούμε από την Αθήνα να πάψει να είναι ανθρώπινη χωματερή και να γίνει πόλη, δεν έχουμε κατά νου τη Βαγδάτη. Κι αν ξεσηκωνόμαστε με το αίσχος της Χρυσής Αυγής είναι γιατί έχουμε στο μυαλό μας τις ανθρωπιστικές και πολιτισμικές αξίες της Δύσης. Αυτής της Δύσης που γέννησε εκτρώματα, όμως, συγχρόνως, παρήγαγε και τα αντισώματα που της επέτρεψαν να τα αντιμετωπίσει.

Στην Ελλάδα του 2012 μόνον η αφελής και αυτάρεσκη πολιτική του κ. Τσίπρα αμφισβητεί την ένταξη της Ελλάδας στον δυτικό κόσμο, κι αυτό όποτε του χρειάζεται να βάλει τη σημαία ευκαιρίας κάποιας δήθεν αδιαπραγμάτευτης στάσης. Παραγνωρίζοντας βέβαια ένα από τα μεγάλα κεκτημένα του δυτικού πολιτισμού, το γεγονός ότι είναι ο μόνος πολιτισμός που επιτρέπει στους πολίτες του να αμφισβητούν ακόμη και τις θεμελιώδεις του αξίες χωρίς να τους εξορίζει. Παρά τις φυγόκεντρες δυνάμεις που έχει ενεργοποιήσει η κρίση, παρά το γεγονός ότι το ίδιο το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης σκοντάφτει σε κάθε του βήμα, όσο κι αν μας φαίνεται περίεργο, το «ανήκομεν εις την Δύσιν» στη σημερινή Ελλάδα δεν εκφράζει ευχή, ούτε είναι σύνθημα πολιτικού προγράμματος. Αντανακλά την πραγματικότητα μιας χώρας η οποία μπήκε στην κρίση ως δυτική χώρα, και ως τέτοια θα μπορέσει να την αντιμετωπίσει.