Του Σωτήρη Ντάλη, NEA, 26.6.12
H ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία ήταν πάντα μια δύσκολη υπόθεση. Ο Ζακ Ντελόρ έλεγε ότι πρέπει να πειστούν γι' αυτό εκείνοι που, μην έχοντας ζήσει στα μεταπολεμικά χρόνια, έχουν την τάση να θεωρούν την ανάδυση της ευρωπαϊκής ενοποίησης σαν μια παλιά ιστορία, μια ιδέα που ξεπεράστηκε από τις μεταβολές που μεσολάβησαν έκτοτε.
Βρισκόμαστε ήδη σε μια κρίσιμη στιγμή κατά την οποία η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία δεν ταλανίζεται μόνο από την κρίση χρέους αλλά και κυρίως από μια κρίση πολιτική. Σε καιρούς φυσιολογικούς, η διαχείριση του ευρώ ήταν ήδη μια υπόθεση περίπλοκη. Σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που βιώνουμε απαιτούνται κινήσεις ελεγχόμενες και στοχευμένες. Η ευρωπαϊκή κακοφωνία σχετικά με το ελληνικό πρόβλημα εμφάνισε μια εικόνα απογοητευτική για μια ΕΕ που επιθυμεί να εξελιχθεί σε έναν ολοκληρωμένο παγκόσμιο παράγοντα. Η ΕΕ εμφανίσθηκε πολιτικά διαιρεμένη και οικονομικά εξασθενημένη.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση ως σύστημα αλληλεγγύης φάνηκε να έχει καταρρεύσει. Ο καθηγητής Π.Κ. Ιωακειμίδης μάς θύμιζε με εύστοχο τρόπο πως «από τη δημιουργία της το 1957, η Ευρωπαϊκή Ενωση έθεσε ως θεμελιακό, απώτερο στόχο τη διαμόρφωση "de facto αλληλεγγύης'' ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης. Η δημιουργία της αλληλεγγύης θεωρήθηκε από τους πατέρες της ευρωπαϊκής ενοποίησης το απαραίτητο πολιτικό στοιχείο για την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και, τελικά, την οικοδόμηση της πολιτικής ένωσης και της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Θεσμοί και πολιτικές της Ενωσης μπορούσαν με άλλα λόγια να οικοδομηθούν και να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και να οδηγηθούν "σε ολοένα και στενότερη ένωση" μόνο στη βάση της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών, και όχι απλά μεταξύ των πολιτικών ελίτ» («ΤΑ ΝΕΑ», 10/5/2011).
Η Ευρώπη των «27» βρέθηκε τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπη με μια κρίση ενότητας στόχων και προσανατολισμών αλλά και ηγεσίας, ως αποτέλεσμα της μαζικής διεύρυνσης και των αμφισβητήσεων της εμβάθυνσης. Κάτι που έχει αμβλύνει τόσο τα χαρακτηριστικά της ενδοοικογενειακής αλληλεγγύης, τα οποία είχε μοναδικά αναπτύξει η ΕΕ τις προηγούμενες δεκαετίες, όσο και την ικανότητα να διαδραματίζει έναν αυτοδύναμο και συμπαγή ρόλο στα διεθνή δρώμενα (βλ. και Χρ. Ροζάκης, Διεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική, τ. 16).
Σήμερα, έπειτα από μεγάλη καθυστέρηση, φαίνεται ότι επανέρχεται το φιλόδοξο σχέδιο της οικονομικής και πολιτικής ένωσης. Αυτό σημαίνει (επιτέλους) λιγότερη εθνική κυριαρχία προκειμένου να επιτευχθεί ο μεγαλύτερος δυνατός βαθμός πολιτικής θεσμικής ενοποίησης. Οπως προκύπτει από το υπό επεξεργασία σχέδιο που αποκάλυψε η γερμανική εφημερίδα «Ντι Βελτ», οδηγούμαστε σε μεγαλύτερο έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών, σε ευρωπαϊκή εποπτεία των τραπεζών, σε κοινή φορολογική, αμυντική και εξωτερική πολιτική και, τέλος, σε μεταρρύθμιση των κοινωνικών συστημάτων.
Η νέα συζήτηση που άνοιξε στην Ευρώπη (και με την πίεση του Ομπάμα) ίσως αποτελέσει το απαραίτητο πλαίσιο για την «πολιτικοποίηση» της πολιτικής ώστε να μπορούν να υπάρξουν εκ νέου δυνατότητες, εργαλεία και κίνητρα για συμμετοχή των πολιτών. Η συζήτηση αυτή φαίνεται πως θα κινηθεί σε δύο κομβικά επίπεδα. Στο πρώτο θα αναζητηθεί η ενοποίηση της Ευρώπης και η πολιτικοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και οικολογικών λειτουργιών της. Στο δεύτερο επίπεδο θα επιχειρηθεί η ανοικοδόμηση του κοινωνικού κράτους και η αποκατάσταση της φορολογίας ως εργαλείου ανακατανομής εισοδημάτων, παροχών και κοινωνικών παρεμβάσεων.
Η νέα συζήτηση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης οδηγεί εκ των πραγμάτων σε μια νέα αλληλεγγύη συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα συμπληρώνει και δεν θα ακυρώνει το εθνικό συμφέρον.
Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν θα μπορέσουν οι ελληνικές πολιτικές δυνάμεις να συγκεντρωθούν στην προσπάθεια ανασύνταξης της ευρωπαϊκής πορείας ολοκλήρωσης, να συζητήσουν και, τελικά, να μετάσχουν σε μια μεταρρύθμιση ιδεών, προτάσεων και τελικά δράσεων.
Ο Σωτήρης Ντάλης είναι διεθνολόγος και διδάσκει στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου