Η Ευρώπη, οι ευρωεκλογές και το «φαινόμενο Τιριρίκα»

Του Κώστα Καλλίτση, Καθημερινή

Μέχρι το 2030, τα κεντρικά γραφεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου θα έχουν μετακομίσει στο Πεκίνο; Το άρθρο ΧΙΙΙ του καταστατικού του ΔΝΤ, ορίζει ότι «τα κεντρικά γραφεία του Ταμείου είναι εγκατεστημένα στην επικράτεια του κράτους-μέλους που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό (quota)» -όπερ προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το ύψος του ΑΕΠ κάθε μέλους. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει το 23,1% του παγκόσμιου ΑΕΠ, οι ΗΠΑ το 21,9% και η Κίνα το 11,5%. Μέχρι το 2030, η Κίνα θα προηγείται με 25,1%, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα έχει το 15,5% και οι ΗΠΑ το 14,3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Αν δεν αλλάξει ο τρόπος υπολογισμού των quotas, λοιπόν, προβλέπεται ότι μέχρι το 2030 τα γραφεία του ΔΝΤ δεν θα βρίσκονται 300 μέτρα από το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, στην Ουάσιγκτον. Θα έχουν μεταφερθεί στο Πεκίνο. Η πρόβλεψη περιέχεται στη μελέτη «Η παγκόσμια οικονομία το 2030, τάσεις και στρατηγικές για την Ευρώπη», που εκπόνησε το Κέντρο Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS) για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η μετακόμιση του ΔΝΤ συμβολίζει τις τεκτονικές αλλαγές που γίνονται στην παγκόσμια οικονομία, που το CEPS θεωρεί πιθανό ότι θα επιταχυνθούν και θα επεκταθούν. Το οικονομικό βάρος της Ευρώπης στην παγκόσμια οικονομία θα μειώνεται και ως εκ τούτου θα αποδυναμώνεται και η επιρροή της ως παγκόσμιου παίκτη και η ικανότητά της να διαχέει τις αξίες της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου.

Σύμφωνα με τη μελέτη του CEPS, το εργατικό δυναμικό της Ευρώπης θα μειώνεται καθώς ο πληθυσμός της θα γηράσκει. Η αντιμετώπιση της κρίσης χρέους συνεπάγεται αύξηση της αποταμίευσης. Συνδυαστικό αποτέλεσμα των δύο μπορεί να είναι στασιμότητα στην κατανάλωση, πίεση στα δημόσια οικονομικά και περαιτέρω εμπόδια στη μείωση του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ. Το τραπεζικό σύστημα, θαμμένο κάτω από μεγάλους όγκους μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα αδυνατεί να χρηματοδοτεί την ανάπτυξη. Οι εξελίξεις –σημειώνει η μελέτη- ευνοούν την ανάπτυξη κεντρόφυγων δυνάμεων ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών στο χρηματοπιστωτικό τομέα, εμπόριο, χρέος, ενέργεια.

Η δύναμη της Ευρώπης θα εξαρτηθεί –καταλήγει η μελέτη- από τη βούληση των κρατών-μελών να αξιοποιήσουν συνδυασμένα τους πόρους τους και να μιλήσουν με μία, ενιαία φωνή. Η υποβάθμιση ή η διεθνής δύναμη της Ευρώπης θα εξαρτηθεί από την περαιτέρω, αποφασιστική ενοποίησή της.
Τα βήματα που γίνονται σε αυτήν την κατεύθυνση είναι δειλά. Και ίσως καθυστερήσουν περισσότερο εξαιτίας της αφελούς ευφορίας που προκαλεί η πληθώρα κεφαλαίων που αναζητούν επικερδείς τοποθετήσεις. Η Ευρωζώνη –γράφει στους FT ο Ph. Legrain, μέχρι προ δύο μηνών σύμβουλος του προέδρου της Επιτροπής, J.M. Barroso – μεταλλάσσεται ταχύτατα σε «φούσκα» εξαιτίας του απίστευτου εφησυχασμού που επικρατεί. Στην πραγματικότητα, τα δημόσια χρέη αυξάνονται, ενώ η ανάκαμψη είναι πολύ εύθραυστη. Αλλά η Ιταλία, για παράδειγμα, ενώ έχει ουσιαστικά μηδενική μεγέθυνση, χρέος 133% του ΑΕΠ, δανείζεται με 3% στο 10ετές. Τα «ομόλογα σκουπίδια» της Πορτογαλίας έχουν απόδοση μικρότερη από 4% όταν τα ΑΑΑ ομόλογα της Ζηλανδίας δίνουν απόδοση 4,2%! Η κατάσταση –καταλήγει- οδηγείται σε ένα σημείο καμπής, για το οποίο ουδείς προετοιμάζεται.
Οι επικείμενες ευρωεκλογές έχουν ιδιαίτερη σημασία για τα κρίσιμα επόμενα βήματα της Ευρώπης. Η συμμετοχή σε αυτές, είναι ένα σημαντικό θέμα. Το 2009 η συμμετοχή ήταν μόνο 43% (από 62% που ήταν στις προηγούμενες ευρωεκλογές), έπεσε κάτω από 30% σε πέντε χώρες και στην Ελλάδα είχε περιοριστεί στο 52,6% -από 63,2% το 2004 και 70,2% το 1999. Το δεύτερο (όχι σε σημασία...) είναι ποιοι θα εκλεγούν στις 751 θέσεις του Ευρωκοινοβουλίου (18 περισσότερες από το 2009), με ποια εντολή. Εντολή συντήρησης και υποταγής στις διεθνείς αγορές, εντολή ενίσχυσης των δομών της και αιμοδότησής τους με βούληση ενοποίησης και δημοκρατίας ή εντολή κατακερματισμού μέσω της ενίσχυσης των εθνικισμών; Αργά στις 25 Μαΐου θα γνωρίζουμε αν και για πόσους η Ευρώπη παραμένει προτεραιότητα.
Δεν περισσεύουν οι αισιόδοξοι. Πολλοί φοβούνται ότι θα έχουμε το χειρότερο ευρωκοινοβούλιο όλων των εποχών, γιατί σε περιόδους βαθιάς, πολύμορφης κρίσης, ανθούν τα «φαινόμενα Τιριρίκα». Ο Τιριρίκα ήταν ένας Βραζιλιάνος κλόουν -κανονικός, επαγγελματίας. Εθεσε υποψηφιότητα στις εκλογές του Οκτωβρίου 2010. Διεξήγαγε την καμπάνια του ντυμένος ως κλόουν (όπως, δηλαδή, τον είχαν γνωρίσει...) με συνθήματα κατά των πολιτικών κομμάτων. «Δεν έχω ιδέα τι κάνει ένας Γερουσιαστής -έλεγε- αλλά αν με στείλετε στη Γερουσία θα μάθω και θα σας πω». Και γιατί να τον ψηφίσουν; «Ψηφίστε με για να βοηθήσω όσους έχουν ανάγκη και, κυρίως, την οικογένειά μου» - έλεγε. Το 2010, ο Τιριρίκα εξελέγη πρώτος σε ψήφους γερουσιαστής της Βραζιλίας, με 1.348.295 ψήφους. Είναι το δεύτερο ρεκόρ ψήφων που πήρε ποτέ γερουσιαστής στην ιστορία της χώρας.