Υπήρξε άραγε ποτέ ο Λεωνίδας Κύρκος;*

Του Στρατή Μπουρνάζου, Αυγή, 11.9.11

Απ’ ό,τι φαίνεται, όχι, δεν υπήρξε ποτέ -- κι όλοι όσοι τον ξέραμε μάλλον πέσαμε θύμα ομαδικής παράκρουσης· ο εκλιπών, μάλλον, ήταν πλάσμα της φαντασίας μας, ίσως και «κατασκεύασμα» του αστικού και οπορτουνιστικού Τύπου. Κάπως έτσι φαίνεται να έχει το πράγμα για το ΚΚΕ και τον Ριζοσπάστη: γι’ αυτούς δεν υπήρξε ποτέ κανένας Λεωνίδας Κύρκος. Το Κόμμα δεν βρήκε ούτε μια κουβέντα να πει, το ίδιο και ο Ριζοσπάστης στο κυριακάτικο φύλλο του -- όπως και ο 902, όσο ξέρω. Ωστόσο, ο συστηματικός ερευνητής, ο ακάματος λεπιδοπτερολόγος, ο εραστής της λεπτομέρειας ή ο ρέκτης της κουκουεδολογίας θα αμειφθεί, αν είναι οπλισμένος με επιμονή, υπομονή κι έναν καλό μεγεθυντικό φακό: στο φύλλο της Τρίτης 30.8 του Ριζοσπάστη, στη σελ. 18, κάτω κάτω, θα ανακαλύψει την εξής είδηση: «Απεβίωσε τα ξημερώματα της Κυριακής σε ηλικία 87 ετών ο Λεωνίδας Κύρκος.

Μετά τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968, ηγήθηκε του “ΚΚΕ Εσωτερικού”, κόντρα στο ΚΚΕ, της ΕΑΡ και υπήρξε γραμματέας του “Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου” μέχρι τον Μάρτη του 1991 παραμένοντας στη συνέχεια ένα από τα ηγετικά του στελέχη συνεχίζοντας την αντιΚΚΕ δράση του. Το 2010 στήριξε τη «Δημοκρατική Αριστερά» του Φ. Κουβέλη, που προέκυψε από τη διάσπαση του ΣΥΝ. Διετέλεσε βουλευτής και ευρωβουλευτής. Η κηδεία του θα είναι πολιτική και θα γίνει αύριο Τετάρτη, στις 5 μ.μ. στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών».

Το δημοσίευμα κατάφερε να υπολείπεται όχι μόνο των εγκυκλοπαιδειών, αλλά και ενός μικρού, επίτομου «εγκυκλοπαιδικού λεξικού», όπως το Παπυράκι: σ’ αυτό, το σχετικό λήμμα είναι μεγαλύτερο, πληρέστερο και ακριβέστερο -- αφού τουλάχιστον μας προσφέρει μερικές ουσιώδεις πληροφορίες: ότι ο Λ. Κύρκος δεν εμφανίστηκε επί προσώπου Γης το 1968 σε ηλικία 44 ετών, ότι έκανε κι άλλα πράγματα εκτός από το να επιδίδεται αενάως στην «αντιΚΚΕ δράση του» και επίσης αντιλαμβανόμαστε ότι δεν υπήρξε γενικώς και αφηρημένως «βουλευτής» (άγνωστο ποιων άραγε κομματικών μορφωμάτων και σχηματισμών).

***

Δεν χρειάζεται, νομίζω, να εξηγήσω πόσο μικρόψυχη και θλιβερή είναι η στάση αυτή. Πολύ περισσότερο που δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας: το ίδιο ακριβώς έκαναν τον ΚΚΕ και ο Ριζοσπάστης και για τον Λυκούργο Καλλέργη (που πέθανε λίγες μέρες πριν) και για τον Γρηγόρη Φαράκο και για τον Νίκο Πουλαντζά, για να αναφέρω πολύ πρόχειρα κάποιους που θυμάμαι· με λίγα λόγια όλους εκείνους που, ανεξάρτητα από τη συμβολή τους (στην ιστορία του τόπου, στο αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα, στην επιστήμη, στον πολιτισμό), τη σπουδαιότητα, την αναγνωρισιμότητά τους, ανέπτυξαν «αντιΚΚΕ δράση». Η τακτική που επιλέγεται είναι η σιωπή: το πολύ πολύ ένα μονόστηλο στα έγκατα του Ριζοσπάστη.

Είναι ακριβώς η ίδια λογική με την οποία μπολσεβίκοι πρώτης γραμμής, από την πρώτη φρουρά και τις πρώτες γραμμές της Οκτωβριανής Επανάστασης, προσθαφαιρούνταν από τις διαδοχικές εκδόσεις της Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδειας. Ή, επίσης, εξαφανίζονται από φωτογραφίες της σταλινικής περιόδου, με αποτέλεσμα μια εντεκαμελής κομματική σύναξη να καταλήγει, έπειτα από κάμποσα ρετουσαρίσματα, να έχει τα μισά πρόσωπα! Η ίδια ακριβώς λογική: με μια διαφορά: στις συνθήκες του «υπαρκτού» ήταν τρομακτική, στην περίπτωση του σημερινού ΚΚΕ είναι απλώς αξιοθρήνητη.

Με μια τέτοια ιστορία ανοίγει το Βιβλίο του γέλιου και της λήθης του Μίλαν Κούντερα. Βρισκόμαστε στον Φλεβάρη του 1948, και ο Τσέχος κομμουνιστής ηγέτης Κλέμεντ Γκόντβαλντ μιλάει στην Πράγα σε μια συγκέντρωση με την ευκαιρία της ανακήρυξης της «λαϊκής δημοκρατίας» της Τσεχοσλοβακίας. Το ψύχος είναι δριμύ και ο Βλαντιμίρ Κλέμεντις, στέλεχος κι αυτός του ΚΚΤ, προσφέρει το γούνινο καπέλο του στον Γκόντβαλντ. Τα επόμενα χρόνια η φωτογραφία κυκλοφορεί σε χιλιάδες αντίτυπα. Όμως, το 1952 ο Κλέμεντις εκτελείται ως «εχθρός του λαού» και έτσι απαλείφεται από τη φωτογραφία, όπου εμφανίζεται πλέον μόνο ο Γκόντβαλντ. Ωστόσο, το καπέλο του Κλέμενιτς δεν μπορεί να ρετουσαριστεί, αφού το φοράει ο Γκόντβαλντ· σε πείσμα της συμμόρφωσης, σαν από καπρίτσιο της Ιστορίας, παραμένει εκεί, στο κεφάλι του κομμουνιστή ηγέτη!

[Σχόλια και συζητήσεις για το άρθρο στο ιστολόγιο των Ενθεμάτων]
* Βλ. και το σχετικό σχόλιο του Δημήτρη Χρήστου, «Δεν υπάρχει Λυκούργος Καλέργης!», Η Αυγή, 30.8.2011 -- από όπου είναι δάνειος και ο τίτλος