"Ελεγχόμενη χρεοκοπία" σε πολιτική αστάθεια

 Του Κώστα Σαρρή, Ημερησία, 05.11.10
Την ώρα που οι ψηφοφόροι έστελναν καθαρό μήνυμα αποδοκιμασίας στον Μπαράκ Ομπάμα, στη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, σχεδόν 8.000 χιλιόμετρα μακριά, στην Ελλάδα, οι αυτοδιοικητικές εκλογές μετατρέπονται σε κεντρική πολιτική μάχη ανοίγοντας το δρόμο για εξελίξεις. Το αβάσταχτο βάρος της... οικονομικής κρίσης και των αδιεξόδων διεθνώς, φέρνει πιο κοντά το φάσμα της πολιτικής κρίσης, λένε αναλυτές. Στην Ελλάδα το spread του 10ετούς τίτλου άγγιξε τις 900 μονάδες βάσης, εν μέσω σεναρίων για αναδιάρθρωση χρέους της χώρας και... πρόωρων εκλογών, την ώρα που σκαρφάλωναν και τα spread σε Ιρλανδία και Πορτογαλία. Κρίσιμη η επόμενη εβδομάδα καθώς την Τρίτη 9/11 το Δημόσιο θα εκδώσει έντοκα γραμμάτια διάρκειας 26 εβδομάδων, ύψους 300 εκατ. ευρώ, ενώ έρχεται και κλιμάκιο των Moody's και S&

«Η οικονομική κρίση έχει μετατραπεί σε κρίσιμο τεστ για το πολιτικό σύστημα στον ανεπτυγμένο κόσμο. Οι ερχόμενοι μήνες θα δείξουν πόσο ικανό και ισχυρό είναι το σύστημα απέναντι στις οδυνηρές οικονομικές προσαρμογές», σημειώνει η Φρίντα Γκίτις πολιτική αναλύτρια στο Word Politics Review.

Κι αυτό δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση της «ελληνικής τραγωδίας», αλλά του «παγκόσμιου δράματος», καθώς τα αδιέξοδα του πιστωτικού κραχ και της ύφεσης παραμένουν διεθνώς. Τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ με την κρίση χρέους, να συνεχίζει να προκαλεί τριγμούς:

Αδιέξοδα

Είτε με την ανοιχτή ομολογία αποτυχίας στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού που οδήγησε σε δεύτερο γύρο «τυπώματος» χρήματος, για αγορές κρατικών ομολόγων από τη Fed ύψους 850 δισ. δολ. (600 και 250 παλαιότεροι τόκοι χρεογράφων) έως το τέλος του Ιουνίου 2011 (έχει διοχετεύσει ήδη 1,7 τρισ. δολ.).

Είτε με μια παρόμοια ομολογία αποτυχίας στην Ευρώπη, όπως φάνηκε στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ με την απόφαση παράτασης των "διασώσεων" και τη νέα επιμήκυνση που έδωσε η ΕΚΤ στα μέτρα στήριξης με την παροχή άφθονης φθηνής ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα που παραμένει ιδιαίτερα εύθραυστο -και τον Ζ-Κ. Τρισέ να ζητά παράλληλα πιο αυστηρή δημοσιονομική επιτήρηση για τις χώρες του ευρώ.

Το ίδιο και στην Ιαπωνία τα «πιεστήρια» παίρνουν μπρος ξανά για να στηρίξουν την "προβληματική" οικονομία της με λεφτά του κράτους, προκαλώντας όμως -όλοι μαζί- δυο «νέα» αδάμαστα στοιχεία:

Το νομισματικό πόλεμο στη μάχη των εξαγωγών της μιας χώρας εις βάρος της άλλης (αγγίζοντας τα όρια του εμπορικού πολέμου) και την τροφοδότηση (με «τσάμπα χρήμα») σειράς από νέες χρηματοοικονομικές φούσκες -σαν κι αυτές που οδήγησαν στο τελευταίο κραχ και στη νέα οικονομική κρίση- που απειλούν με πληθωρισμό.

Τεστ για το πολιτικό σύστημα

Αυτές οι αποτυχίες κινδυνεύουν να "εκτινάξουν στα ύψη το πολιτικό ρίσκο στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη», σημειώνει η αναλύτρια του Word Politics Review. «Είναι ιστορικό το τεστ για το πολιτικό σύστημα: Μπορεί να επιβιώσει με τον παλιό τρόπο ή θα κλονιστεί συθέμελα, θα γκρεμιστεί;».

Λίγους μήνες πριν, το καλοκαίρι, οι δηλώσεις του Χανς Βέρνερ Σιν, επικεφαλής του γερμανικού οικονομικού ινστιτούτου IFO, είχαν κάνει το γύρο του κόσμου: "Η πολιτική της επιβεβλημένης εσωτερικής υποτίμησης, του αποπληθωρισμού και της ύφεσης ενδέχεται να οδηγήσει την Ελλάδα στα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου". Μόνο την Ελλάδα;

Οι 7 διαδοχικές γενικές απεργίες από την αρχή της χρονιάς έως την υπογραφή του Μνημονίου στις 5 Μάη, "οι εκατοντάδες χιλιάδες σε όλη την Ελλάδα που διαδήλωναν στα μέτρα λιτότητας, φτάνοντας μια ανάσα από το κατώφλι της Βουλής, οι συγκρούσεις με τα ΜΑΤ που έδειχναν όλα τα διεθνή ΜΜΕ", είναι εικόνες που "έχουν ριζώσει, μαζί με την οργή", στις μνήμες των πολιτών στην Ελλάδα, σχολιάζει η ίδια αναλύτρια. Προβλέπει "άνοδο του ρίσκου της πολιτικής αστάθειας", καθώς συζητούνται σενάρια για την πιθανότητα πρόωρων εκλογών ίσως το Δεκέμβριο εάν η δυσαρέσκεια στις αυτοδιοικητικές κάλπες εκφραστεί μαζικά.

Συμπληγάδες

Όλα αυτά φέρνουν την ελληνική κυβέρνηση μεταξύ "σφύρας και άκμονος", όμως και την αξιωματική αντιπολίτευση που λέει ότι δεν θα ακυρώσει το μνημόνιο αλλά θα αλλάξει το "μείγμα".

Η Daily Telegraph κι άλλα διεθνή media επαναφέρoυν ήδη τα σενάρια «ελεγχόμενης πτώχευσης», αν και η Credit Suisse με τη Moody's εκφράζουν αντιρρήσεις, ενώ το ΔΝΤ προτιμά παράταση του μνημονίου στα 8 έτη με τους οι ευρω-εταίρους στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής να τροχοδρομούν εξελίξεις στα «απροσάρμοστα κράτη», στις αδύναμες δημοσιονομικά χώρες.

Αλλά, «ελεγχόμενη πτώχευση», σημαίνει «ελεγχόμενη» για τους πιστωτές-κερδοσκόπους, «πτώχευση» για το κόσμο που καλείται να πληρώσει τα σπασμένα με νέους όρους. Έστω και με κάποιο «κούρεμα» (π.χ. 20% στην αξία των ομολόγων) που ενδέχεται να αποδεχθούν οι δανειστές για να μην χάσουν όλα τα λεφτά τους.

Η «ελεγχόμενη πτώχευση», η οποία θα γινόταν ενδεχομένως με εθελοντική αναδιάρθρωση του χρέους και ταυτόχρονη συμφωνία με τους πιστωτές, εξετάζεται ως λύση από μερίδα οικονομολόγων, αναλυτών και αξιωματούχων της Ε.Ε., με το σκεπτικό ότι θα σήμαινε μεταφορά μέρους των "βαρών" από τις πλάτες των φορολογουμένων στις πλάτες των ιδιωτών επενδυτών, οι οποίοι καλούνται να πληρώσουν κι εκείνοι το τίμημα των λάθος επενδυτικών επιλογών τους.

Φαύλος κύκλος

Αλλά κι αυτό μπορεί να μην δουλέψει, αφού ενδέχεται να σημάνει και νέο κερδοσκοπικό γύρο στα κρατικά ομόλογα -στα spread. Ενα νέο «φαύλο κύκλο», δηλαδή, όπως ομολογεί ακόμα και ο Τρισέ. Με τον οικονομολόγο Νουριέλ Ρουμπίνι να λέει ότι το δημόσιο χρέος της χώρας θα φτάσει το 150% του ΑΕΠ, νούμερο που δεν θεωρείται διαχειρίσιμο και ότι "ακόμη κι αν οι Έλληνες υλοποιήσουν το πρόγραμμα περικοπών (κάτι για το οποίο επίσης εκφράζει αμφιβολίες), το χρέος θα παραμείνει αισθητά πάνω από το 100% του ΑΕΠ".

Σε καμιά, βέβαια, από αυτές τις προτάσεις για το λεγόμενο "μόνιμο μηχανισμό διάσωσης" δεν έχουν καταλήξει εγγράφως και συγκεκριμένα στις κορυφές της ΕΕ, αφού υπάρχουν αντιδράσεις και ο δρόμος προς τη σύνοδο του Δεκεμβρίου θα είναι γεμάτος με αγκάθια.

Ωστόσο, σε αυτή τη συζήτηση υπάρχουν και οικονομολόγοι που λένε από καιρό ότι η διαγραφή του χρέους (το πάγωμα των πληρωμών π.χ. των αυξημένων κατά 33% σε ένα μόνο χρόνο τοκοχρεολυσίων) αποτελεί ρεαλιστική λύση για να αρχίσει να μπαίνει φρένο στη Σισύφεια πορεία της κρίσης του χρέους εις βάρος της κοινωνίας.

Ελλειμμα οικονομικής προοπτικής

Υπό αυτό, λοιπόν, το ασταθές πρίσμα, οι πολιτικές έριδες δίνουν και παίρνουν όχι μόνο στην Ελλάδα. Στην Ευρώπη, τον περασμένο μήνα στη Γαλλία οι παρατεταμένες και μαζικότατες απεργίες ενάντια στη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση έχουν φέρει σε πολύ δύσκολη θέση το Ν. Σαρκοζί με τη δημοτικότητά του να κατρακυλά δραματικά.

Το ίδιο συμβαίνει και στη Γερμανία με τη δημοτικότητα της Α. Μέρκελ. Στην Πορτογαλία η κυβέρνηση κρέμεται από μια κλωστή, ενώ στην Ιρλανδία και την Ισπανία τα πολιτικά πράγματα δεν είναι ρόδινα, ακόμα και στη Βρετανία τής πρόσφατα εκλεγμένης κυβέρνησης συνεργασίας Συντηρητικών-Φιλελευθέρων.

Αλλά δεν σημαίνει ότι οι στροφές είναι δεδομένες, σχολιάζει η Φρίντα Γκίτις. Το 1930, στη Μεγάλη Ύφεση, η πορεία της οποίας παραλληλίζεται με την τωρινή, βγήκαν κερδισμένες δυνάμεις του φασισμού.

Πρόσφατα στην Ολλανδία το φασιστικό "Κόμμα της Ελευθερίας" του Γκερτ Γουάιλντερ βγήκε σημαντικά ενισχυμένο, στην τρίτη θέση στο κοινοβούλιο. Ο επικεφαλής του ακροδεξιός ηγέτης μιλούσε ενάντια στο Ισλάμ και υπέρ του οικονομικού προστατευτισμού.

Αλλού δεν είναι το ίδιο. Στη Γαλλία η ακροδεξιά δεν κερδίζει από την οργή, ενώ στην Ελλάδα όσο και να κρύβεται επιμελώς κάτω από το χαλί η κόντρα Καρατζαφέρη-Βορίδη, δεν κρύβεται η κρίση που προκαλούν οι ακροβασίες γύρω από μνημόνιο.

Κρίσιμοι μήνες

Είναι πολιτική μάχη πού θα στραφούν τα πράγματα. «Το τεστ για το πολιτικό σύστημα είναι αποφασιστικής σημασίας», λέει η Φρίντα Γκίτις. «Το έλλειμμα προοπτικής στη σφαίρα της οικονομίας σε ΗΠΑ και Ευρώπη, μπορεί να αποδειχθεί εφαλτήριο για ριζοσπαστικές εναλλακτικές αλλά και για επικίνδυνες, σκοτεινές, επιλογές».

«Οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι», εξηγεί. «Εάν η πολυπόθητη ανάκαμψη έρθει και μείνει, βελτιώνοντας τα νούμερα της ανεργίας, το πολιτικό σύστημα πιθανό να επιβιώσει χωρίς σοβαρά τραύματα και απότομες στροφές. Εάν όμως οι καιροί αποδειχθούν δυσκολότεροι, η οικονομική κρίση παρατεταμένη και βαθιά, χωρίς να διαφαίνεται φως στο τούνελ, τότε οι στροφές μπορεί να είναι απότομες και τα αποτελέσματα των αλλαγών ριζικά».

Κώστας Σαρρής, ksarris@pegasus.gr