Για μια θέση στη λίστα της αξιολόγησης

Παρά τις επιφυλάξεις για την εγκυρότητα των καταλόγων, τα πανεπιστήμια διαγκωνίζονται για την επικράτησή τους στις διεθνείς κατατάξεις
ΒΗΜΑ, 30.11.10
Λίστα με τους πρώτους επιστήμονες. Λίστες με τις καλύτερες εγκαταστάσεις. Λίστες με τα περισσότερα Βραβεία Νομπέλ. Τα «καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου» δεν μετρούνται κάθε χρόνο μόνο μία φορά. Ο «πόλεμος» των πτυχίων έχει νικητές και ηττημένους και δίδεται σε μια διεθνή αγορά με τζίρο 4 δισ. δολαρίων ετησίως. Η πιο επιτυχημένη επιχείρηση παγκοσμίως με κέρδη που δεν «πέφτουν» ούτε σε περιόδους κρίσεων είναι εκείνη των πανεπιστημίων. Και αυτό γιατί όποιος μπορεί να «αγοράσει» ένα καλό πτυχίο αγοράζει και μια «καλή» ζωή. Βέβαια, «αν είναι να σπουδάζεις για να κάνεις το πτυχίο σου κορνίζα, αυτό είναι ένα τελείως διαφορετικό θέμα... » παρατηρεί χαριτολογώντας στέλεχος του υπουργείου Παιδείας. Ευρώπη και Αμερική ανταγωνίζονται για την επικράτηση των πανεπιστημίων τους στις διεθνείς κατατάξεις, όλοι «κυνηγούν» νέους φοιτητές και οι μεγάλοι «παίκτες» Ασία, Κίνα και Ρωσία περιμένουν σιωπηλά τη διαμόρφωση των κατάλληλων συνθηκών για να αντεπιτεθούν.

Παρά τις αμφισβητήσεις που δέχονται οι αξιολογήσεις που γίνονται ετησίως από διεθνείς οργανισμούς, εφημερίδες και ιδιωτικούς φορείς, όλοι τελικά τις λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους. «Δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει τις λίστες αξιολόγησης των πανεπιστημίων» λέει ο υφυπουργός Παιδείας κ. Ι.Πανάρετος. «Υπάρχουν πανεπιστήμια που κάνουν μεγάλες προσπάθειες για να ανέβουν μερικές θέσεις σε μια λίστα. Και βέβαια όταν σε όλες τις λίστες η χώρα σου δεν εμφανίζεται πουθενά, τότε έχεις πρόβλημα» καταλήγει. Εφέτος η Ελλάδα απουσίασε από την κατάταξη της κυριακάτικης επιθεώρησης των «Τimes».

Δεν στενοχωρήθηκαν όμως πολλοί. Οπως αποκαλύπτει στο «Βήμα» πανεπιστημιακός του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), ενός επιστημονικού κολοσσού από πλευράς ερευνητικής παρουσίας αλλά και αριθμών, οι διοικήσεις πολλών τμημάτων του δεν έδιναν καν στοιχεία στους φορείς ή στις εφημερίδες που έκαναν αξιολογήσεις! Οι υπεύθυνοι για τις αξιολογήσεις αυτές έπρεπε να ανατρέξουν στις ιστοσελίδες των ελληνικών πανεπιστημίων, οι οποίες επίσης δεν έχουν πολλά έτη ζωής. Βέβαια, ο νέος πρύτανης του ΑΠΘ κ. Γ. Μυλόπουλος αποφάσισε την άμεση συγκέντρωση και αποστολή στοιχείων όταν ζητούνται, καυτηριάζοντας όμως ταυτόχρονα και την απουσία της Πολιτείας από τα θέματα στήριξης των δημοσίων πανεπιστημίων. «Δεν μπορεί ένα μεγάλο πανεπιστημιακό νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης όπως το Ιπποκράτειο να μην έχει ακόμη αξονικό τομογράφο και να προβληματιζόμαστε γιατί είμαστε χαμηλά στις κατατάξεις...» λέει ο κ. Μυλόπουλος.

«Υπάρχει σήμερα παγκόσμιος φορέας που κάνει ετησίως επιστημονικές κατατάξεις κύρους και σε “ανεβάζει” 100 θέσεις πιο πάνω,αρκεί να δώσεις επίσημα στοιχεία για το πανεπιστήμιό σου» λέει καθηγητής ΑΕΙ που μελετά επί χρόνια τον τρόπο και τα κριτήρια με τα οποία αξιολογούνται ετησίως τα ανώτατα ιδρύματα της χώρας.

Ο νόμος-πλαίσιο που ψηφίστηκε το 2006 επί υπουργίας της κυρία Μαριέττας Γιαννάκου υποχρέωνε όλους τους καθηγητές ΑΕΙ να έχουν ιστοσελίδα με αναφορές στη δουλειά τους. Ο νόμος εφαρμόστηκε όμως μόλις εφέτος, οπότε οι καθηγητές που υπέβαλαν προτάσεις για χρηματοδότηση των ερευνητικών προγραμμάτων τους υποχρεώθηκαν να παρουσιάζουν την πρότασή τους και στην προσωπική τους ιστοσελίδα. Και αν δεν είχαν, έπρεπε να τη φτιάξουν.

Οπως λέει ο κ. Γιάννος Μητσός, σύμβουλος της υπουργού Παιδείας κυρίας Αννας Διαμαντοπούλου επί θεμάτων Ανώτατης Εκπαίδευσης, η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ξεκινήσει τη δική της προσπάθεια για τη σύνταξη λίστας κατάταξης των καλύτερων πανεπιστημίων του κόσμου με κριτήρια που θα εκπονηθούν από τους επιστημονικούς φορείς των κρατών-μελών της.

«Δεν πρέπει να παίρνουμε πάντοτε σοβαρά αυτές τις αξιολογήσεις» λέει πάντως ο πρόεδρος της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση κ. Σπύρος Αμούργης. «Συνήθως οι κατατάξεις αυτές ακολουθούν συγκεκριμένα κριτήρια,προσαρμοσμένα στις χώρες ή στους οργανισμούς που τα εκδίδουν. Για παράδειγμα, ένα από τα κριτήρια που χρησιμοποιεί η κατάταξη των “Τimes” είναι οι εντυπώσεις των φοιτητών από το εκπαιδευτικό τους περιβάλλον.Μπορείς αυτό να το ταιριάξεις στο ελληνικό περιβάλλον όπου ο φοιτητές πηγαίνουν να σπουδάσουν στο άθλιο κτίριο της Νομικής στην οδό Σόλωνος μέσα στο κέντρο της Αθήνας;» παρατηρεί ο κ. Αμούργης.

Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες λίστες παγκοσμίως που μετρούν τα καλύτερα πανεπιστήμια. Και καθεμία από αυτές έχει διαφορετικό προσανατολισμό. Κάποιες έχουν διεθνές κύρος. Αλλες όχι. « Ο έγκυρος οργανισμός QS World University Rankings αποκλίνει περισσότερο υπέρ των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων και η περίφημη λίστα της Σανγκάης αποκλίνει περισσότερο υπέρ των αμερικανικών» λέει καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Το σημαντικό είναι όμως ότι σχεδόν σε όλες τις λίστες τα πρώτα πανεπιστήμια είναι τα ίδια, καθώς με όποιο κριτήριο και αν τα κρίνεις υπερέχουν» καταλήγει.

Το νόμισμα έχει δύο όψεις. Η εικόνα που δίνουν τα ελληνικά πανεπιστήμια στο εξωτερικό δεν είναι απαραιτήτως κακή μόνο και μόνο γιατί δεν εμφανίζονται σε κάθε λίστα αξιολόγησης. Στη λίστα του QS πέντε ελληνικά ΑΕΙ βρίσκονται μεταξύ των 500 καλύτερων του κόσμου, ενώ στην κατάταξη ανά γνωστικό αντικείμενο το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο βρίσκεται στην 114η θέση. Σε πολύ υψηλές θέσεις έχουν βρεθεί και τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Κρήτης, στα θέματα των ιατρικών και πολυτεχνικών σπουδών, ενώ το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπως δηλώνουν οι πρυτανικές αρχές του, είναι στις πρώτες 30 θέσεις διεθνώς σε επιστημονικές δημοσιεύσεις. Στην Κλινική Ιατρική κατά τη διάρκεια της τελευταίας 11ετίας δημοσιεύθηκαν περίπου 21.500 εργασίες ελλήνων επιστημόνων που αναφέρθηκαν στη διεθνή βιβλιογραφία σχεδόν 199.000 φορές. Στη Μηχανική-Μηχανολογία δημοσιεύθηκαν περισσότερες από 8.500 εργασίες που έτυχαν 35.600 βιβλιογραφικών αναφορών.

Επίσης, με βάση την ίδια λίστα των «Τimes» στα εξειδικευμένα γνωστικά αντικείμενα, το ΕΜΠ είναι 110ο ως προς τις επιδόσεις του στους τομείς της Μηχανικής και της Τεχνολογίας. Και με βάση τις λίστες του ΑRWU της Κίνας το Πανεπιστήμιο της Αθήνας είναι μεταξύ της 80ής και της 100ής θέσης στο τμήμα του της Πληροφορικής. «Αν κρίνεις με βάση τις κτιριακές υποδομές και τα εργαστήρια, η Ελλάδα μένει πίσω. Αν όμως κρίνεις με βάση τις επιστημονικές δημοσιεύσεις, περνάει στις πρώτες θέσεις» λέει σχετικά η γενική γραμματέας της ομοσπονδίας των καθηγητών ΑΕΙ κυρία Ευγενία Μπουρνόβα.

Τα κριτήρια αξιολόγησης ανά φορέα

QS Διεθνείς φοιτητές, μέλη διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού από το εξωτερικό, επιστημονικές δημοσιεύσεις που κρίνονται από ομότιμους του κάθε υποψηφίου, προσωπικό και βραβεύσεις, αναφορές στο έργο του κάθε επιστήμονα ή ιδρύματος (σε διδάσκοντες- ερευνητές), αναλογία φοιτητών προς καθηγητές.

ΑRWU (Ινστιτούτο της Σανγκάης) Απόφοιτοι- βραβεύσεις προσωπικού, αναφορές στο έργο κάθε επιστήμονα ή ιδρύματος (υψηλού επιπέδου ερευνητές- υψηλού επιπέδου ερευνητές στις Φυσικές και Θετικές επιστήμες), άρθρα καταχωρημένα σε ευρετήρια επιστημονικών αναφορών, άρθρα καταχωρημένα σε ευρετήρια κοινωνικών επιστημών, απόδοση ανά φοιτητή/μέγεθος ιδρύματος.

WΕΒΟΜΕΤRΙCS Επιστημονικές δημοσιεύσεις, αριθμοί, μεγέθη, φυλετική κατανομή, υποτροφίες, εμβέλεια.

Τhe Τimes Διεθνείς φοιτητές, μέλη διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού από το εξωτερικό, επιστημονικές δημοσιεύσεις που κρίνονται από ομότιμους του κάθε υποψηφίου, επιστημονικές δημοσιεύσεις (αριθμοί, μεγέθη), έρευνα (φήμη και κύρος), αναφορές στο έργο του κάθε επιστήμονα ή ιδρύματος (επιρροή σε ερευνητικές δραστηριότητες), διδασκαλία, εισοδήματα από καινοτομίες.

GLΟΒΑL UΝΙVΕRSΙΤΙΕS RΑΝΚΙΝG Διεθνείς φοιτητές (παρουσία και κινητικότητα), έρευνα, εκπαιδευτικό επίπεδο, επαγγελματική επάρκεια, διαχείριση οικονομικών, «κοινό» στο Ιnternet.

LΕΙDΕΝ Επιστημονικές δημοσιεύσεις, αριθμοί, μεγέθη, έρευνα (δημοσιεύσεις, αριθμοί, απήχηση του Πανεπιστημίου), αναφορές στο έργο του κάθε επιστήμονα ή ιδρύματος. SCΙΜΑGΟ Διεθνείς φοιτητές (συνεργασίες), επιστημονικές δημοσιεύσεις (αριθμοί, μεγέθη), αναφορές στο έργο του κάθε επιστήμονα ή του ιδρύματος (επιστημονική απήχηση-υψηλού επιπέδου δημοσιεύσεις).

CΗΕ Διεθνείς φοιτητές (προσωπικό-κινητικότητα), απόφοιτοι/βραβεύσεις προσωπικού, επιστημονικές δημοσιεύσεις, αριθμοί, μεγέθη, αναφορές στο έργο του κάθε επιστήμονα ή ιδρύματος, παρουσία στο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών «Εράσμους».

4ΙCU- ΟRG Παρουσία σε μηχανές αναζήτησης μέσω Διαδικτύου.

Οι τέσσερις επιφυλάξεις

Διεθνώς υπάρχουν πολλοί δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς αξιολόγησης και κατάταξης των ΑΕΙ. Οι προβληματισμοί που θέτουν πανεπιστημιακοί για την εγκυρότητά τους είναι τέσσερις:

1 Τα περισσότερα από τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται δεν είναι σαφή ή αποδεκτά.

2 Δεν είναι γνωστοί οι τρόποι συλλογής των στοιχείων που χρησιμοποιούνται, η εγκυρότητά τους και η επικαιροποίησή τους.

3 Στην πλειονότητα των κατατάξεων αυτών δεν λαμβάνονται υπόψη ποιοτικά χαρακτηριστικά ή επί μέρους ιδιαιτερότητες των ΑΕΙ ή των χωρών συνολικά (ομοειδή ιδρύματα, ιδιωτικού ή δημόσιου χαρακτήρα, βαθμός αυτονομίας, χρηματοδότηση, εθνικά-πολιτιστικά χαρακτηριστικά κ.λπ.).

4 Πολλές κατατάξεις λαμβάνουν υπόψη αποκλειστικά και μόνο την ηλεκτρονική παρουσία των επιστημονικών δημοσιεύσεων, γεγονός που κατά πολλούς είναι παραπλανητικό.

Οι κυριότεροι φορείς κατάταξης πανεπιστημίων

QS (Quacquarelli Symonds- www.qs.com)

Ιδιωτικός φορέας με έδρα το Λονδίνο. Εφέτος στην κατάταξή του το Πανεπιστήμιο Αθηνών βρισκόταν στην 286η θέση, το Αριστοτέλειο της Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) κατετάγη μεταξύ των θέσεων 401 και 450 και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) μεταξύ των θέσεων 451 και 500. Γνωστά ευρωπαϊκά ΑΕΙ, όπως το Πολυτεχνείο του Αahen (Γερμανία), είναι στην 158η θέση, του Βayreuth (Γερμανία) στην 373η θέση και το Πανεπιστήμιο του Τampere (Φινλανδία) στην 369η.

ΑRWU (Αcademic Ranking of World Universities- www.arwu.org)

Το περίφημο Ινστιτούτο της Σανγκάης με έδρα την Κίνα. Εφέτος το Πανεπιστήμιο Αθηνών βρισκόταν μεταξύ των θέσεων 201 και 300 και το ΑΠΘ μεταξύ των θέσεων 301 και 400.

Webometrics (www.webometrics.info- Ισπανία) Πρόκειται για ισπανικό δημόσιο οργανισμό επιστημόνων που ασχολούνται κυρίως με την επιστημονική έρευνα. Στην κατάταξή του το Πανεπιστήμιο Αθηνών είναι 340ό, το ΑΠΘ 387ο και το ΕΜΠ 481ο.

ΤΗΕ (Τimes Ηigher Εducation, www.timeshighereducation.co.uk) Η λογοτεχνικοί επιθεώρηση των κυριακάτικων «Τimes» που εμφανίζει τα 200 πρώτα πανεπιστήμια παγκοσμίως. Κανένα ελληνικό πανεπιστήμιο εφέτος. Μines Ρaris Τech (www.ensmp.fr) Γαλλικό ινστιτούτο που «μετράει» με μοναδικό κριτήριο την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων. Πόσοι δηλαδή απόφοιτοι κατέχουν θέσεις CΕΟs στις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κόσμου. Δεν περιλαμβάνει κανένα ελληνικό ΑΕΙ.

Global Universities Ranking (www.globaluniversitiesranking.com) Ανεξάρτητος φορέας αξιολόγησης της Ρωσίας. Γίνεται αναφορά στο ΑΠΘ και στο ΕΚΠΑ ως τα μόνα «υπολογίσιμα» ελληνικά ΑΕΙ.

Leiden (www.socialsciences.leiden/edu) Σύστημα αξιολόγησης του Πανεπιστημίου Leiden της Ολλανδίας, που χρησιμοποιεί τα στοιχεία για τις δημοσιεύσεις του διεθνούς επιστημονικού ιστολογίου « Web of Science». Λαμβάνει υπόψη τη διαφορετικότητα των επιστημονικών αντικειμένων και οι κατατάξεις γίνονται σύμφωνα με πολλά κριτήρια και συντελεστές. Στην Ευρώπη, ανάλογα με το κριτήριο κατάταξης που επιλέγουμε, ποικίλλουν οι θέσεις. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Αθηνών εμφανίζεται στις θέσεις 41/100, 95/100, 97/100, 97/100, 82/100 και το ΑΠΘ στις θέσεις 82/100, 98/100, 96/100, 96/100, 98/100.

Scimago (Scimago Ιnstitutions Ranking, www.scimagoir.com) Ιδιωτικός φορέας αξιολόγησης που εξετάζει την ερευνητική δραστηριότητα φορέων της ανώτατης εκπαίδευσης, της Υγείας, διάφορων κυβερνητικών οργανισμών, επιχειρήσεων κ.λπ. Σε παγκόσμιο επίπεδο το Πανεπιστήμιο Αθηνών βρίσκεται αντίστοιχα στην 197η, στην 54η και στην 1η θέση πανελλαδικά. Το ΑΠΘ βρίσκεται στη 297η θέση, στην Ευρώπη στην 71η στην περιοχή και στη 2η πανελλαδικά. Το ΕΜΠ βρίσκεται στην 441η, στην 153η και στην τρίτη θέση πανελλαδικά.

CΗΕ (Center for Ηigher Εducation Development, www.excellenceranking.com Γερμανία) Δημόσιος οργανισμός της Γερμανίας. 4icu. org University Web Ranking Μethodology (www.4icu.org)

Ιδιωτικός οργανισμός. Στα 100 καλύτερα της Ευρώπης πρώτο εμφανίζεται το Cambridge, στην 7η θέση το Πανεπιστήμιο Αθηνών και στην 86η το ΕΜΠ. Το ΑΠΘ δεν είναι μεταξύ των 100 πρώτων. Μεταξύ των ελληνικών ΑΕΙ, 1ο εμφανίζει το ΕΚΠΑ, 2ο το ΕΜΠ και τρίτο το ΑΠΘ.

Τι γίνεται στο εξωτερικό

Στις 10-11 Δεκεμβρίου σε έκτακτη Σύνοδό τους που θα γίνει στο Τεχνολογικό Πάρκο του Λαυρίου, οι πρυτάνεις των ΑΕΙ συναντιούνται για να αποφασίσουν τη στάση που θα κρατήσουν απέναντι στις προτάσεις της κυβέρνησης για αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση της χώρας. Πώς βλέπουν όμως τις αλλαγές αυτές έλληνες πανεπιστημιακοί οι οποίοι εργάζονται σε μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού; Τους θέσαμε τα ερωτήματα με ποιον τρόπο αξιολογείται η δουλειά τους, καθώς και υπό ποιες συνθήκες εργασίας εξασκούν το επάγγελμά τους στις χώρες που εργάζονται και έδωσαν τις απαντήσεις τους.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=1&artId=370472&dt=30/11/2010#ixzz16lyHEBu5