Του Π. Παναγιωτόπουλου, ΝΕΑ, 10.11.10
Η αθηναϊκή κρίση είναι το οµοίωµατης ελληνικής κρίσης: ενσωµατώνει τη µακροσκοπική παθολογία της µεταπολεµικής αστικοποίησης και τον τεµπέλικο κυνισµό µιας δηµοτικής αρχής που αφίσταται κάθε έννοιας κοινού καλού. Ο,τι ακριβώς συνέβη διαχρονικάαφενός µε τονδικοµµατισµό, αφετέρου µετον νεοκαραµανλισµό καιτην ανίερη ανοχήσε αυτόν.Χρόνιες παθολογίες που επεκτάθηκαν απόένα πλέγµα εξουσίας το οποίο φροντίζει αποκλειστικά τον στενό εαυτό του. Σε αυτήν την υπέρβαση του στενού εαυτού καλούν πλέον η έκτακτη κατάσταση της πόλης αλλά και η παρακµή των µεταπολιτευτικών βεβαιοτήτων. Μέσα από αυτά προέκυψε και η δυνατότητα Καµίνη. Μια σπάνια δηµοκρατική ευκαιρία υπέρβασης παλαιών τρόπων αναπαραγωγής της ταυτότητάς µας. Ενα αυθεντικό περιθώριο ώστε ο καθένας να προβεί σε µια µικρή αλλά τόσο καίρια µετακίνηση από πάγιες γραµµές ισχύος – από ρηχά, όπως αποδείχθηκε, χαρακώµατα ασφαλείας, από καθιερωµένα συστήµατα συναισθηµατικής προστασίας. Μια δυνατότητα απεµπλοκής από τον µικρό κύκλο της ήσυχης ιδιοτέλειας, είτε αυτή εκφραζόταν µε τον νεοφιλελεύθερο αναχωρητισµό στα ενδότερα είτε µέσα από συλλογικότητες, φθαρµένες και υπονοµευµένες από τις προσωπικές καριερίστικες φιλοδοξίες.
Επί της ουσίας,η δυνατότητα Καµίνηείναι µια πράξη αυτοκριτικής τουσυστήµατος. Μια πράξη αυτοκριτικής της κεντρικής πολιτικής αλλά και των υποσυστηµάτων που ενσωµατώνουν όποιον φανερά ή κρυφά προσέρχεται: από την πελατειακή µισθοδοσία ώς την πολυτελή αργοµισθία, από τον χρηµατισµόδιαµορφωτών κοινής γνώµης ώς το ξέπλυµα του µαύρου χρήµατος του θνησιγενούςκεφαλαίου, από την προκλητική χλιδή της τηλεόρασης ώς την τριτοκοσµική κενολογία τηςίδιας τηλεόρασης, από τον οικογενειακό κοµφορµισµό µέχρι την επικίνδυνη και πάντα υπερήφανη ελληνοστρέφεια.
Από αυτήν την άποψη, η δυνατότητα Καµίνη είναι ταυτόχρονα οδυνηρή καιλυτρωτική.
Οδυνηρή γιατί ως εµπειρική, γήινη, παρούσα δυνατότητα αλλαγής, µας θέτει µπροστά στο ενδεχόµενο να συµπορευτούµε µε ανθρώπους που δεν µας µοιάζουν και µε δυνάµεις µε τις οποίες διαφωνούµε. Αλλά και λυτρωτική γιατί µας επιτρέπεινα το κάνουµε αξιοπρεπώς, γιατί σε αυτό το εγχείρηµα όλοι µοιάζουν να έχουν αλλάξει, έστω ελαφρώς. Λυτρωτική είναι ακόµα γιατί δείχνει ότι η κρίση δεν αναδεικνύει µόνον πρωινούς τηλεπαράγοντες, αποτυχηµένους πολιτευτές, φαντάσµατα του βαθέος ΠΑΣΟΚ, σωτηριολογικούς επιχειρηµατίες, παλιές καραβάνες της πολιτικής διαχείρισης και τσαρλατάνους των voodoo economics. Παρά τα όσαλέγονται περίαποχής, το πολιτικό σύστηµα δειλά και αργόσυρτα µοιάζει να ανταποκρίνεται στο αίτηµα της κοινωνικής ανασυγκρότησης και το κάνει µάλλον εντιµότερα από το µιντιακό σύστηµα, εναργέστερα από τον παραµορφωτικό πλέον δηµοσκοπικό θεσµό, πιο δηµοκρατικά από τα κυρίαρχα συστήµατα αναπαραστάσεων. ∆εν είναιασήµαντο ότι µέσα από τη συγκεκριµένη υποψηφιότητα το ΠΑΣΟΚ αντιστάθηκε στον πειρασµό να µην προτείνει κάποιο φιλόδοξο στέλεχός του πουθα αναβαπτιζόταν στην κολυµπήθρα µιας «χαµένης µάχης». Κι έχει τη δυναµική του ότιτο ΠΑΣΟΚ ήρθε, επιτέλους, σε επαφή µεκοινωνικές οµάδες που πλήττονται στ’ αλήθεια από την κρίση του κράτουςπρόνοιας, αλλά εξακολουθούν αξιοπρεπώς να στέκονται έξω από τονπολιτικό συµβιβασµό και τη mainstream καθηµερινότητα, που δεν προσχωρούν στην πρότασή του. Είναι κρίσιµο ότι η ∆ηµοκρατική Αριστερά απεγκλωβίζεται από «πανάρχαια» ταµπού και δέχεται να µιλήσει για το δικαίωµα στην υπεύθυνη επιχειρηµατικότητα, για την οικονοµική ανάπτυξη και τον τουρισµόστην πόλη. Είναι εξαιρετικό ότι ο οικολογικός χώρος, ακολουθώντας επιτέλουςτο παράδειγµατου ευρωπαϊκού πράσινου ρεύµατος,δέχεται το ενδεχόµενο να αναλάβει «κυβερνητικές» ευθύνες και να δοκιµάσει στην πράξητις συχνά µαξιµαλιστικές τουθέσεις. Είναιενδιαφέρον ότι φιλελεύθερες δυνάµεις αφήνουνστην άκρη πολλές ιδεολογικέςαποσκευές για να συνυπάρξουν µε τους πάλαι ποτέ «φανατικούς του κρατισµού». Μα ακόµα και ότι στελέχη του κριτικού στοχασµού και της τέχνης, πολίτες της ανιδιοτελούς αυτενέργειας, µετέχουν χωρίς ανταλλακτικές προσδοκίες.
Αυτή η αυτοκριτική του συστήµατοςδεν είναι µόνο πείραµα ενός ακηδεµόνευτου ανθρώπου και ενός πλουραλιστικού αγώνα. Είναι και µια ένδειξη ότι το πολιτικό πεδίο διαθέτει τους ιδεολογικούς, πνευµατικούς και κοινωνικούς πόρους να υπερβεί τη δική του κατάπτωση, ότι το δηµοκρατικό µοντέλο ίσως να προλάβει να ανανεωθεί πριν το φτάσουν οι µηχανισµοί αυταρχικής επιβολής, η υποκατάσταση του δηµόσιου χώρου από µαφιόζικα µοντέλα διοίκησης της ζωής και κατανοµής του πλούτου. Αυτή η δηµοκρατική αυτοκριτική του συστήµατος, που δεν πρέπει να υποδυθεί ότι είναι τίποτε περισσότερο απ’ αυτό, µπορεί να να επεκταθεί, να αξιοποιηθεί. Μπορεί καινα νικήσει την αδράνεια του συστήµατος,αρκεί να µην πέσει θύµα των πολλών µικρών συµβιβασµών που µας έφτασαν εδώ και τώρα.
Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι λέκτορας Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Επί της ουσίας,η δυνατότητα Καµίνηείναι µια πράξη αυτοκριτικής τουσυστήµατος. Μια πράξη αυτοκριτικής της κεντρικής πολιτικής αλλά και των υποσυστηµάτων που ενσωµατώνουν όποιον φανερά ή κρυφά προσέρχεται: από την πελατειακή µισθοδοσία ώς την πολυτελή αργοµισθία, από τον χρηµατισµόδιαµορφωτών κοινής γνώµης ώς το ξέπλυµα του µαύρου χρήµατος του θνησιγενούςκεφαλαίου, από την προκλητική χλιδή της τηλεόρασης ώς την τριτοκοσµική κενολογία τηςίδιας τηλεόρασης, από τον οικογενειακό κοµφορµισµό µέχρι την επικίνδυνη και πάντα υπερήφανη ελληνοστρέφεια.
Από αυτήν την άποψη, η δυνατότητα Καµίνη είναι ταυτόχρονα οδυνηρή καιλυτρωτική.
Οδυνηρή γιατί ως εµπειρική, γήινη, παρούσα δυνατότητα αλλαγής, µας θέτει µπροστά στο ενδεχόµενο να συµπορευτούµε µε ανθρώπους που δεν µας µοιάζουν και µε δυνάµεις µε τις οποίες διαφωνούµε. Αλλά και λυτρωτική γιατί µας επιτρέπεινα το κάνουµε αξιοπρεπώς, γιατί σε αυτό το εγχείρηµα όλοι µοιάζουν να έχουν αλλάξει, έστω ελαφρώς. Λυτρωτική είναι ακόµα γιατί δείχνει ότι η κρίση δεν αναδεικνύει µόνον πρωινούς τηλεπαράγοντες, αποτυχηµένους πολιτευτές, φαντάσµατα του βαθέος ΠΑΣΟΚ, σωτηριολογικούς επιχειρηµατίες, παλιές καραβάνες της πολιτικής διαχείρισης και τσαρλατάνους των voodoo economics. Παρά τα όσαλέγονται περίαποχής, το πολιτικό σύστηµα δειλά και αργόσυρτα µοιάζει να ανταποκρίνεται στο αίτηµα της κοινωνικής ανασυγκρότησης και το κάνει µάλλον εντιµότερα από το µιντιακό σύστηµα, εναργέστερα από τον παραµορφωτικό πλέον δηµοσκοπικό θεσµό, πιο δηµοκρατικά από τα κυρίαρχα συστήµατα αναπαραστάσεων. ∆εν είναιασήµαντο ότι µέσα από τη συγκεκριµένη υποψηφιότητα το ΠΑΣΟΚ αντιστάθηκε στον πειρασµό να µην προτείνει κάποιο φιλόδοξο στέλεχός του πουθα αναβαπτιζόταν στην κολυµπήθρα µιας «χαµένης µάχης». Κι έχει τη δυναµική του ότιτο ΠΑΣΟΚ ήρθε, επιτέλους, σε επαφή µεκοινωνικές οµάδες που πλήττονται στ’ αλήθεια από την κρίση του κράτουςπρόνοιας, αλλά εξακολουθούν αξιοπρεπώς να στέκονται έξω από τονπολιτικό συµβιβασµό και τη mainstream καθηµερινότητα, που δεν προσχωρούν στην πρότασή του. Είναι κρίσιµο ότι η ∆ηµοκρατική Αριστερά απεγκλωβίζεται από «πανάρχαια» ταµπού και δέχεται να µιλήσει για το δικαίωµα στην υπεύθυνη επιχειρηµατικότητα, για την οικονοµική ανάπτυξη και τον τουρισµόστην πόλη. Είναι εξαιρετικό ότι ο οικολογικός χώρος, ακολουθώντας επιτέλουςτο παράδειγµατου ευρωπαϊκού πράσινου ρεύµατος,δέχεται το ενδεχόµενο να αναλάβει «κυβερνητικές» ευθύνες και να δοκιµάσει στην πράξητις συχνά µαξιµαλιστικές τουθέσεις. Είναιενδιαφέρον ότι φιλελεύθερες δυνάµεις αφήνουνστην άκρη πολλές ιδεολογικέςαποσκευές για να συνυπάρξουν µε τους πάλαι ποτέ «φανατικούς του κρατισµού». Μα ακόµα και ότι στελέχη του κριτικού στοχασµού και της τέχνης, πολίτες της ανιδιοτελούς αυτενέργειας, µετέχουν χωρίς ανταλλακτικές προσδοκίες.
Αυτή η αυτοκριτική του συστήµατοςδεν είναι µόνο πείραµα ενός ακηδεµόνευτου ανθρώπου και ενός πλουραλιστικού αγώνα. Είναι και µια ένδειξη ότι το πολιτικό πεδίο διαθέτει τους ιδεολογικούς, πνευµατικούς και κοινωνικούς πόρους να υπερβεί τη δική του κατάπτωση, ότι το δηµοκρατικό µοντέλο ίσως να προλάβει να ανανεωθεί πριν το φτάσουν οι µηχανισµοί αυταρχικής επιβολής, η υποκατάσταση του δηµόσιου χώρου από µαφιόζικα µοντέλα διοίκησης της ζωής και κατανοµής του πλούτου. Αυτή η δηµοκρατική αυτοκριτική του συστήµατος, που δεν πρέπει να υποδυθεί ότι είναι τίποτε περισσότερο απ’ αυτό, µπορεί να να επεκταθεί, να αξιοποιηθεί. Μπορεί καινα νικήσει την αδράνεια του συστήµατος,αρκεί να µην πέσει θύµα των πολλών µικρών συµβιβασµών που µας έφτασαν εδώ και τώρα.
Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι λέκτορας Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου