Το τέλος του ελληνικού παιχνιδιού

 Αυγή 05.09.10
Να ξεκινήσουμε με έναν μπακαλίστικο υπολογισμό; Το ελληνικό κράτος, σε λίγο λιγότερο από δύο χρόνια, έχει προσφέρει στις ελληνικές τράπεζες τα εξής χρήματα (σε ρευστό και εγγυήσεις):

 28 δισ.: Πακέτο Αλογοσκούφη, εκ των οποίων τα 17,5 εκταμιεύθηκαν μετά τη Δευτέρα του Πάσχα του 2010

15 δισ. Που αναφέρονται στο νόμο του Μνημονίου ως διπλασιασμός του πακέτου Αλογοσκούφη (άρθρο 4, παράγραφος 8) και κρύφτηκαν τόσο επιμελώς πίσω από το πρώτο πακέτο
(οι εφημερίδες ανέφεραν και τα δύο ως πρώτο πυλώνα), που αρκετοί τραπεζικοί δεν το γνώριζαν, κι εάν δεν υπήρχε ένα άρθρο στην εφημερίδα Κόντρα (www.eksegersi.gr/article.php?article_id=3886&pos=4&cat_id=48) με όλα τα ΦΕΚ, ακόμα θα τα ψάχναμε

10 δισ. από τα δανεικά ΔΝΤ-Ε.Ε. που θα πάνε υπέρ του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας

25 δισ. που ανακοίνωσε ο Γ. Παπακωνσταντίνου στα μέσα Αυγούστου. Μάλιστα, τόλμησε να ξεστομίσει πως αυτά τα 25 δισ. θα δοθούν μόνο εάν οι τράπεζες αρχίσουν να δίνουν δάνεια (το γιατί αυτό δεν πρόκειται να συμβεί θα το εξηγήσουμε παρακάτω)

=σύνολο 78 δισ. ευρώ υπέρ του τραπεζικού τομέα μέχρι στιγμής (διότι προφανώς θα υπάρξει και συνέχεια). Ποιος άλλος τομέας της ελληνικής οικονομίας έχει τέτοια προνομιακή πρόσβαση σε τόσο κρατικό χρήμα και εγγυήσεις; Και τι ακριβώς έχουν προσφέρει οι τράπεζες αυτά τα δύο χρόνια με τα 78 δισ. που έχουν πάρει;

Αν δίναμε 78 δισ. στη ΔΕΗ…

Επειδή όλοι μας έχουμε την τάση να μπλεκόμαστε με τέτοια μεγάλα νούμερα, ας σκεφτούμε ότι εάν δίναμε 78 δισ. (σε ρευστό και εγγυήσεις) στη ΔΕΗ με στόχο να βάλει παντού φωτοβολταϊκά, αυτή τη στιγμή θα είχαμε εγκατεστημένη ισχύ ίση με 30.000 MW. Η υψηλότερη ζήτηση που καταγράφει η ΔΕΗ τις ημέρες του καύσωνα δεν ξεπερνά τις 11.000 MW. Με λίγα λόγια, με τα ίδια χρήματα η χώρα θα είχε αποκτήσει πλήρη ενεργειακή αυτάρκεια, η χρήση των λιγνιτικών μονάδων θα μειωνόταν και θα ήμασταν οι πρώτοι στον κόσμο σε παραγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Ταυτόχρονα, η εξάρτησή μας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο για την παραγωγή ηλεκτρισμού θα εκμηδενιζόταν, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο θα βελτιώνονταν εντυπωσιακά (καθώς είμαστε από τις πρώτες χώρες στην Ε.Ε. σε κατά κεφαλήν εισαγωγές πετρελαίου). Πιθανότατα βέβαια η ΔΕΗ να μοίραζε τα χρήματα και σε ανεμογεννήτριες, αλλά νομίζω ότι καταλαβαίνουμε όλοι τι σημαίνουν για την ανάπτυξη της χώρας 78 δισ.

Αντ’ αυτού τι έχει να μας δείξει ο χρηματοπιστωτικός τομέας τα δύο χρόνια που πέρασαν; Κανένα παραγωγικό αποτέλεσμα και ταυτόχρονα την υπερχρέωση του ελληνικού κράτους σε βαθμό χρεοκοπίας. Είναι τυχαίο που τα ελληνικά ομόλογα κατέρρευσαν δύο μέρες αφότου ανακοινώθηκε από τους κ. Παπακωσταντίνου και Προβόπουλο, τη Δευτέρα του Πάσχα, η επανενεργοποίηση των 17,5 δισ. του πακέτου Αλογοσκούφη;

Οι φτωχοί και μόνοι τραπεζίτες

Βασική υπερασπιστική γραμμή των τραπεζιτών, των οικονομικών φύλλων και των ακαδημαϊκών που λειτουργούν ως φερέφωνα των τραπεζών είναι πως τα 55 από τα 78 δισ. δεν αφορούν ρευστό αλλά εγγυήσεις που δεν επηρεάζουν το ελληνικό χρέος. Σχεδόν μάλιστα τα φτύνουν, λέγοντας για το πόσο μεγάλο haircut τους χρεώνει η EKT.

Ξεχνάνε φυσικά να αναφέρουν πως αυτές οι εγγυήσεις μεταφράζονται σε ζεστό χαμηλότοκο ρευστό από την ΕΚΤ, όπως ξεχνάνε πως χωρίς αυτές τις εγγυήσεις τα ιδρύματά τους είναι πλήρως και χωρίς καμία αμφιβολία χρεοκοπημένα από τον Δεκέμβρη του 2008. Κι αυτό μπορεί να σας το επιβεβαιώσει ακόμα και ένας πρωτοετής σπουδαστής της λογιστικής.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει εισπράξει από την ΕΚΤ 96,2 δισ. ευρώ, έχοντας καταθέσει ως ενέχυρο τίτλους αξίας 135,8 δισ. Αυτά τα ενέχυρα είναι τόσο ομόλογα του ελληνικού δημοσίου (45 δισ.) όσο και τιτλοποιημένα (πακεταρισμένα) δάνεια που έχουν προσφέρει οι τράπεζες σε πολίτες και επιχειρήσεις. Τα τελευταία θεωρούνται λίγο-πολύ τοξικά και η ΕΚΤ δεν τα δέχεται χωρίς την εγγύηση πως εάν σκάσουν (στην ουσία όταν σκάσουν), το κράτος θα πληρώσει από την τσέπη του.

Αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ εμείς οι πολίτες: το ελληνικό κράτος έχει εγγυηθεί τα θαλασσοδάνεια που έχουν δώσει οι ελληνικές τράπεζες ως ενέχυρο στην ΕΚΤ για δανεικά σε ύψος τουλάχιστον 55 δισ. και κάποια στιγμή θα κληθεί να τα πληρώσει ως δικό του χρέος.

Η απλή τέχνη της τραπεζικής

Αναρωτιούνται πολλοί άνθρωποι με γνώσεις οικονομικών: Πώς είναι δυνατόν να τα θαλασσώσει τόσο μια τράπεζα; Κι έχουν δίκιο, διότι στο πανεπιστήμιο έμαθαν πως η τραπεζική είναι μια εύκολη και προβλέψιμη ενασχόληση, με τέτοιους κανόνες που είναι σχεδόν αδύνατο να χάσεις χρήματα. Η εξέλιξη που τους διαφεύγει είναι η κατάληψη των οικονομικών σχολών και των σημαντικότερων θέσεων της διοίκησης από ένα άπληστο ιερατείο, το οποίο ήθελε για πάρτη του όλο και μεγαλύτερο μέρος του πλούτου, κι έτσι έθεσε εκείνους τους κανόνες που του επέτρεπαν με λογιστικά τερτίπια να φουσκώσει. Όλα τα περίεργα χρηματοοικονομικά παράγωγα που ακούτε, όλη η ακατανόητη αργκό που έχει κατακλύσει τις ειδήσεις με τα ακρωνύμια (CDS, SPV, HFT, CDO κλπ.) δεν είναι παρά ελαφρά συγκαλυμμένοι νόμιμοι τρόποι εξαπάτησης λιγότερο ή περισσότερο αδαών (και πλουτισμού της χρηματοοικονομικής ελίτ).

Δεν είναι τυχαία ούτε άδικη η βαριά κατηγορία που εξαπέλυσε ο πρώην πρόεδρος της FED, Πωλ Φόλκερ, πως «η μοναδική χρήσιμη εφεύρεση του τραπεζικού συστήματος τα τελευταία 30 χρόνια ήταν το ATM». Για να είμαστε δίκαιοι με τους τραπεζικούς, η ευκολία με την οποία το κράτος παρέδωσε όλες τις θέσεις-κλειδιά δεν ήταν τυχαία. Η πραγματική ανάπτυξη στις χώρες της καπιταλιστικής Δύσης έχει χτυπήσει σ’ έναν τεράστιο τοίχο από τη δεκαετία του ’70. Καθώς ο καπιταλισμός δεν μπορεί να επιβιώσει σε στασιμότητα, έπρεπε να βρεθεί μια λύση, την οποία οι κεϋνσιανοί οικονομολόγοι δεν μπορούσαν να προσφέρουν.

Έτσι, ήρθε η παλιά ορθοδοξία των νεοκλασικών να προτείνει αυτό που ζούμε όλοι σήμερα: τη συνεχή αποβιομηχάνιση της Δύσης, τη μεταφορά της παραγωγής στην αναπτυσσόμενη Ανατολή και τη στήριξη της κατανάλωσης στη Δύση με τον δανεισμό. Πρόκειται στην ουσία για μια τεράστια νόμιμη πυραμίδα που φουσκώνει και ξεφουσκώνει διάφορα αγαθά, προκειμένου να δημιουργεί τη φαντασίωση της «ανάπτυξης». Και μέσα σε όλο αυτό το σχηματισμό, όπως φαντάζεστε, οι τραπεζικοί κράτησαν τις καλύτερες θέσεις. Αυτό συνοπτικά το ονόμασαν supply-side economics, διότι η λέξη πυραμίδα δεν ήταν πολύ σέξυ και θύμιζε στον κόσμο εκείνο το ατυχές περιστατικό με τις τουλίπες και το άλλο με τα ομόλογα των Νοτίων Θαλασσών.

Και τα ελληνικά ζόμπι

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα δεν μπορούσε να λείπει από το χορό, ειδικά αφού το αεριτζίδικο εμπόριο ήταν πάντα πιο κοντά στα γούστα μας από την παρακμάζουσα βιομηχανία.

Οι ελληνικές τράπεζες λοιπόν, όταν έφταναν στο όριο των δανείων που μπορούσαν να δώσουν, έπαιρναν αυτά τα δάνεια, τα πακέταραν και τα πουλούσαν σε λιγότερο ή περισσότερο υποψιασμένους επενδυτές ως δομημένα ομόλογα για τρία ή πέντε έτη. Αυτή η διαδικασία τούς επέτρεπε πρακτικά να σβήνουν από τα βιβλία τους τα παλιά δάνεια και να μπορούν να δώσουν ακόμα περισσότερα, που ξαναπακέταραν και προωθούσαν ως ομόλογα. Γι’ αυτό άλλωστε δεν ενδιαφέρονταν για την ποιότητα των δανειζομένων. Από τη στιγμή που ο πονοκέφαλος του κακού δανείου θα αφορούσε έναν άλλο (τον επενδυτή του δομημένου) γιατί να ασχοληθείς;

Όλα κυλούσαν όμορφα με κέρδη-ρεκόρ, μπόνους, κότερα και χαμόγελα από τις κυβερνήσεις που έβλεπαν το δανεικό χρήμα να φουσκώνει τις αξίες και να δημιουργεί έναν πληθωρισμό που όμως ονομάζαμε ανάπτυξη -- μέχρι τη στιγμή φυσικά που αυτή η αυτονόητη πυραμίδα έσκασε. Τότε όλοι έμειναν αποσβολωμένοι που δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την καταστροφή…

Βλέπετε, οι τράπεζες είχαν δανείσει και πακετάρει πολλές φορές την αξία τους, και τώρα που όλοι κατάλαβαν το κόλπο κανείς δεν ήθελε να αγοράσει άλλα δομημένα τραπεζικά ομόλογα. Όχι μόνο τα καινούργια, αλλά και τα παλιά, που έληγαν. Κι έτσι οι τράπεζες βρέθηκαν χρεοκοπημένες, με την υποχρέωση να επιστρέψουν χρήματα που δεν διέθεταν, σε ομολογιούχους που δεν ήθελαν να ξανακούσουν για τιτλοποιήσεις δανείων. Τον Σεπτέμβρη του 2008, με την κατάρρευση της Lehman, ακόμα και ο πιο ηλίθιος ομολογιούχος, ακόμα και ο πιο ξεπουλημένος διοικητής ασφαλιστικού ταμείου κατάλαβαν πως το πάρτυ είχε τελειώσει. Και τότε εμφανίστηκε το πακέτο Αλογοσκούφη.

Πού πήγαν τα λεφτά;

Όπως και ο ομόλογός του σήμερα, έτσι και ο Γ. Αλογοσκούφης το 2008 μας διαβεβαίωνε πως το πακέτο των 28 δισ. θα κατευθυνθεί σε νέα δάνεια προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Όπως τότε, έτσι και τώρα και οι δύο έλεγαν εσκεμμένα αναλήθειες προς τους πολίτες, ενώ οι περισσότεροι ειδικοί ποιούν την νήσσα. Τον Νοέμβρη του 2008 η αφεντομουτσουνάρα μου είχε γράψει στην Αυγή για ποιο λόγο τα 28 δισ. δεν έφταναν ούτε για πασατέμπο (http://techiechan.com/?p=27). Προφανώς, δεν ήμουν ούτε προφήτης ούτε μεγάλος αναλυτής, απλώς ακολουθούσα την κοινή λογική που έλειπε από τις διθυραμβικές αναλύσεις. Τον Νοέμβρη του 2008, άλλωστε, οι περισσότεροι τραπεζικοί αμφισβητούσαν κατά πόσο θα υπάρξει κρίση στην Ελλάδα.

Όπως και τότε, έτσι και σήμερα δεν χρειάζεται παρά κοινή λογική. Διότι όπως και τότε, έτσι και τώρα τα περισσότερα χρήματα θα πάνε στην κάλυψη των τραπεζικών ομολόγων που λήγουν και κανείς δεν θέλει να αγοράσει (τα δέχεται όμως η ΕΚΤ ως ενέχυρο). Με λίγα λόγια, θα κατευθυνθούν προς τις παλιές αμαρτίες κι όχι σε καινούργιες.

Ο Στ. Κ. Χαρίτος από το reporter.gr με έβγαλε από τον κόπο των υπολογισμών (http://tinyurl.com/37zvrze): 14,8 δισ. είναι τα ομόλογα και τα δάνεια των ελληνικών τραπεζών που λήγουν μέχρι το τέλος του 2010 και στο 2011. Από τα 25 λοιπόν, τα 15 θα πάνε εκεί. Ταυτόχρονα, η ΕΚΤ, λίγο-πολύ, έχει κάνει γνωστό πως θα αυξήσει το «κούρεμα» (haircut) των «τοξικών» τραπεζικών ομολόγων που δέχεται ως ενέχυρο, από 5% σε 20%. Καθώς δεν υπάρχει ίχνος αγοραστή, οι ελληνικές τράπεζες θα συνεχίσουν να τα παρκάρουν στην ΕΚΤ, έστω και με μικρότερο όφελος. Αυτή η διαφορά, σύμφωνα με πληροφορίες του Στ. Κ. Χαρίτου από μεγάλη τράπεζα, θα είναι γύρω στα 10 δισ.

Κάπως έτσι συμπληρώνεται ένα ακόμα πακέτο εγγυήσεων προς τις τράπεζες και ο πολυχρονεμένος μας υπουργός των Οικονομικών πιάνεται για μια ακόμα φορά στα πράσα να μας κοροϊδεύει κατάμουτρα (θυμάται κανείς το «περίστροφο» που είχαμε βγάλει στο τραπέζι;).

Κοινοί άνθρωποι, κοινή λογική

Καθώς η Ελλάδα βυθίζεται όλο και πιο βαθιά στην κρίση, τα τιτλοποιημένα δάνεια των τραπεζών θα γίνονται όλο και πιο «τοξικά σκουπίδια», καθώς επιχειρήσεις και νοικοκυριά δεν θα μπορούν να τα αποπληρώνουν. Ήδη τα δάνεια σε καθυστέρηση έχουν φτάσει στο πρώτο τρίμηνο του 2010 --προτού δηλαδή η ύφεση αγριέψει-- το 8,2% του συνόλου των δανείων. Και, μαντέψτε, ποιος έχει εγγυηθεί σε ύψος 55 δισ. γι’ αυτά τα τοξικά δάνεια;

Ταυτόχρονα, και καθώς ολοένα και περισσότεροι πολίτες θα αντιλαμβάνονται πόσο χρεοκοπημένες είναι οι τράπεζες, οι καταθέσεις θα συνεχίσουν να μειώνονται -- είτε κατευθυνόμενες προς το εξωτερικό είτε επειδή οι άνεργοι πολίτες θα τρώνε από τα έτοιμα. Το 2010 η μείωση των καταθέσεων έχει αγγίξει τα 21 δισ. (10% του συνόλου). Αυτή η πτώση θα δημιουργήσει νέες πιέσεις στις τράπεζες, που ήδη έχουν δανείσει περισσότερα απ’ όσα διαθέτουν στο ταμείο (λόγος δανείων προς καταθέσεις πάνω από 100%). Κι αυτό καθώς οι ιδιοκτήτες τους δεν δείχνουν καμία διάθεση να βάλουν το χέρι στην τσέπη για να τις αναχρηματοδοτήσουν. Για ποιο λόγο άλλωστε να ρισκάρεις μ’ ένα προβληματικό και χρεοκοπημένο ίδρυμα-ζόμπι, τη στιγμή που το ελληνικό δημόσιο δέχεται να το κάνει αφιλοκερδώς;

Πολύ σύντομα και αυτά τα 25 δισ. θα είναι πολύ λίγα για να καλύψουν την τρύπα που θα δημιουργείται από τα τοξικά δάνεια και τις μειωμένες καταθέσεις. Και τότε το κράτος θα υποσχεθεί ένα ακόμα μεγαλύτερο πακέτο εγγυήσεων προς τις τράπεζες, μέχρι όλοι να καταλάβουν πως το τραπεζικό σύστημα έχει χρεοκοπήσει.

Μέχρι τότε όμως, τα 23 δισ. σε ζεστό χρήμα θα έχουν κάνει φτερά ανάμεσα σε θαλασσοδάνεια, μπόνους και χρυσά αλεξίπτωτα για μεγαλοστελέχη και μεγαλομετόχους (όπως έγινε και στην περίπτωση Παύλου Ψωμιάδη). Και τα 55 --και ποιος ξέρει πόσα ακόμα-- δισ. σε εγγυήσεις θα μεταφερθούν αυτούσια στο χρέος του κράτους, το οποίο αυτόματα θα χρεοκοπήσει, όπως έγινε και στην περίπτωση της Ισλανδίας.

Κι αυτό που περιγράφω είναι μάλλον ένα συντηρητικό ενδεχόμενο, που δεν περιλαμβάνει ούτε την πιθανότητα να αρχίσει να αποσύρει η ΕΚΤ τη ρευστότητα ούτε τα 40-45 δισ. που έχουν δανείσει οι ελληνικές τράπεζες σε ανατολικές χώρες (με ανύπαρκτες καταθέσεις). Μαζί με τα 300 δισ. που είναι το σύνολο των χορηγήσεων στην Ελλάδα, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα, την ώρα που τα ΜΜΕ και η κυβέρνηση προσπαθούν να παραμυθιάσουν τους τελευταίους πιστούς με σχέδια για ανάπτυξη και ανασυγκρότηση και θωράκιση.

Διότι, τελικά, η παράταση αυτού του θιάσου των τραπεζικών σκιών σημαίνουν πολλά εκατομμύρια σε μπόνους και εγγυήσεις και μεταφορά πλούτου και εξουσίας. Μέχρι η τελευταία καρέκλα να αποσυρθεί από το παιχνίδι, το τραπεζικό σύστημα δεν θα είναι παρά ένα άδειο κέλυφος. Διότι η μουσική έχει σταματήσει εδώ και καιρό, ήδη από το Σεπτέμβρη του 2008.