Ευρωπαϊκή Ελλάδα; Γιατί και πώς μπορεί να εκφραστεί εκλογικά ότι «ανήκομεν εις την Δύσιν»

 Του Παναγιώτη Θανασά, ΝΕΑ, 18.5.12

Αυτοί που πέρυσι μούντζωναν, τώρα είναι μέσα. Η φωνή τους κυριαρχεί στον δημόσιο λόγο. Ονειρεύονται (όχι αβάσιμα) ότι σε λίγο θα αποτελούν και την πλειοψηφία στην ελληνική Βουλή. Οι εκπρόσωποι του πιο σκοτεινού αρχαϊκού συντηρητισμού είναι προορισμένοι να βαδίσουν χέρι χέρι, εκφράζοντας όλες τις παθογένειες ενός «παλαιού καθεστώτος» που αρνείται να αναγνωρίσει την κατάρρευσή του. Θα διαφωνούν, βέβαια, για τη Μακεδονία και για τους μετανάστες. Αλλά θα συμφωνούν σε όλα τα υπόλοιπα, συντασσόμενοι πίσω από τα λάβαρα ενός νέου «αντικατοχικού αγώνα».

Σε πολλούς από τους πολίτες αυτής της χώρας που επιμένουν να σκέπτονται, το αποτέλεσμα των εκλογών έγινε δεκτό με αντικρουόμενα συναισθήματα. Την ικανοποίηση για την κατάρρευση των βασικών πολιτικών υπαιτίων της οικτρής κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα αντιστάθμισε η θλίψη για το ποιόν των νικητών. Για όσους δεν το κατάλαβαν: νικητές των εκλογών ήταν η Πλατεία Συντάγματος και οι «Αγανακτισμένοι». Η Πλατεία μορφοποίησε πολιτικά τον κυρίαρχο τηλεοπτικό λόγο των τελευταίων ετών («κατοχή», «δωσίλογοι», «τοκογλύφοι» - βλ. και το εξαίρετο κείμενο Τσακυράκη στα «ΝΕΑ», 12/5).

Και στις πρόσφατες εκλογές, οφέλη είχαν όσοι ιστιοδρόμησαν πάνω σε αυτό το παλιρροϊκό κύμα: ο αριστερός εθνικός λαϊκισμός του ΣΥΡΙΖΑ, ο δεξιός ψυχωτικός λαϊκισμός του Καμμένου και, βέβαια, η πιο ακραία αντισυστημική (και κατά τούτο η πιο «συνεπής»!) εκδοχή της αγανάκτησης: η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή.

Αυτοί που πέρυσι μούντζωναν, τώρα είναι μέσα. Η φωνή τους κυριαρχεί στον δημόσιο λόγο. Ονειρεύονται (όχι αβάσιμα) ότι σε λίγο θα αποτελούν και την πλειοψηφία στην ελληνική Βουλή. Οι εκπρόσωποι του πιο σκοτεινού αρχαϊκού συντηρητισμού είναι προορισμένοι να βαδίσουν χέρι χέρι, εκφράζοντας όλες τις παθογένειες ενός «παλαιού καθεστώτος» που αρνείται να αναγνωρίσει την κατάρρευσή του. Θα διαφωνούν, βέβαια, για τη Μακεδονία και για τους μετανάστες. Αλλά θα συμφωνούν σε όλα τα υπόλοιπα, συντασσόμενοι πίσω από τα λάβαρα ενός νέου «αντικατοχικού αγώνα».

Από την άλλη, ουδέποτε η έννοια του πολιτικού κενού υπήρξε τόσο απτή και πραγματική όσο σήμερα. Στο μέτωπο της νεοσταλινικής Αριστεράς δεν μπορεί, φυσικά, να αντιταχθεί καμία από τις δύο εκδοχές της Δεξιάς: ούτε η διαταραγμένη ούτε ο νέος πολυσυλλεκτισμός της ΝΔ - η οποία, ανεξαρτήτως των προσωπικών στοχεύσεων που καθοδηγούν τα κυοφορούμενα συνοικέσια, δεν θα πάψει να αποτελεί το κόμμα που με αδιάφορο κυνισμό επέβλεψε τη διάλυση της χώρας. Δεν μπορεί να αντιταχθεί ούτε το ΠΑΣΟΚ, που με ανικανότητα την αποτέλειωσε και που βρίσκεται και πάλι εκτός τόπου και χρόνου. (Αλήθεια, δεν κατάλαβε ο κ. Βενιζέλος ότι η παράταξή του απέκτησε ήδη τριαντάρη αρχηγό; Και ότι λέγεται Αλέξης;)

Αυτό που λείπει σήμερα από τη χώρα είναι ένα μέτωπο της Ευρωπαϊκής Ελλάδας: ένα μέτωπο όλων των δυνάμεων που δεν διακηρύσσουν απλώς την πίστη τους στην ευρωπαϊκή προοπτική (όπως υποκριτικά πράττουν όλα τα σημερινά μεσαία κόμματα), αλλά είναι διατεθειμένες να προτείνουν και να υλοποιήσουν το σύνολο των επώδυνων, όχι «οριζόντιων» αλλά «κάθετων» μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίες για να διασωθεί αυτή η προοπτική. Στο μέτωπο αυτό έχουν θέση πολιτικές κινήσεις τις οποίες η καταρρεύσασα πολιτική γεωγραφία ενέτασσε παλαιότερα μεταξύ Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς. Εχουν θέση ακόμη και στελέχη των δύο πρώην μεγάλων κομμάτων, αν δεν έχουν ταυτιστεί με τις ακραίες αναχρονιστικές πρακτικές των ηγεσιών τους. Εχουν θέση ο Αλέκος Παπαδόπουλος και ο Τάσος Γιαννίτσης, ίσως ο Παπαδήμος και ο Σημίτης. Εχουν όμως κυρίως θέση όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που, εκ των πραγμάτων παραιτημένοι και απογοητευμένοι, παρατηρούν από το 2004 την πορεία της χώρας προς την καταστροφή.

Το μέτωπο αυτό είναι πιθανόν να ηττηθεί. Η χώρα, εντέλει, μάλλον θα καταστραφεί. Οι λόγοι δεν είναι στενά πολιτικοί, αλλά (όπως πάντα!) πνευματικοί: ανάγονται στο Volksgeist, στο «πνεύμα του λαού» - το οποίο συγκροτήθηκε παρ' ημίν εξαρχής ως έκφραση μιας ιδιαιτερότητας: ως εγκλωβισμός στη φαντασιακή κατασκευή μιας ιστορικής καταγωγής που διαρκώς μας στρέφει στο παρελθόν, αποκλείοντας κάθε προβολή στο μέλλον. Η πνευματική αυτή καθυστέρηση είναι σύμφυτη στη νεοελληνική ταυτότητα - σήμα κατατεθέν της συλλογικής μας ύπαρξης.

Το αίτημα μιας ευρωπαϊκής Ελλάδας, το αίτημα άρσης της «ιδιοπροσωπίας» και «ιδιοσυστασίας» μας, πρέπει ωστόσο να εκφραστεί πολιτικά, παρά την επικείμενη ήττα - ή, ίσως, ακριβώς ενόψει της ήττας. Αποτελεί, καταρχήν, θέμα αξιοπρέπειας. Απαντά όμως και στην ανάγκη προετοιμασίας ενόψει της ημέρας που θα ξημερώσει μετά την καταστροφή. Το μέλλον, έλεγε κάποιος φιλόσοφος, δεν μπορούμε να το προβλέψουμε. Οφείλουμε όμως να ετοιμαζόμαστε γι' αυτό, διαβάζοντας τα σημεία του επερχόμενου. Θα τολμήσουμε;

Ο Παναγιώτης Θανασάς διδάσκει Φιλοσοφία στο ΑΠΘ