Cas Mudde: Πολιτικός Εξτρεμισμός – Έννοιες, Θεωρίες και Δημοκρατία

Πρόλογος του Πέτρου Παπασαραντόπουλου, 05.02.14

Στην Ελλάδα της κρίσης εμφανίζεται με ένταση ένα φαινόμενο, περιθωριακό έως πρόσφατα. Πρόκειται για τον πολιτικό εξτρεμισμό από την άκρα δεξιά και την άκρα αριστερά. Το φαινόμενο αυτό γίνεται ακόμα πιο έντονο δεδομένης της κοινωνικής αποδοχής που συναντάει. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση της Metron Analysis, ένας στους πέντε ερωτηθέντες – ποσοστό 20% - θεωρεί πως οι πολιτικές δολοφονίες και οι τρομοκρατικές επιθέσεις “έχουν κάποια κοινωνική και ηθική δικαιολογία”. Το 76% απαντά ότι πρόκειται για εγκληματικές πράξεις. Από την ανάλυση προκύπτει ότι το 31% των ψηφοφόρων της Χρυσής Αυγής βλέπει “κάποια κοινωνική και ηθική δικαιολογία” στις πολιτικές δολοφονίες και τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Το αντίστοιχο ποσοστό για τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ είναι 27%, των ΑΝΕΛ 26%, του ΚΚΕ 15%, του ΠΑΣΟΚ 13%, της ΝΔ 12% και της ΔΗΜΑΡ 11%. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι ο πολιτικός εξτρεμισμός. Στο ερώτημα αυτό προσπαθεί να απαντήσει ο πολιτικός επιστήμονας Cas Mudde, ένας από τους σημαντικότερους διεθνώς μελετητές του φαινομένου. Ο Mudde πιστεύει ότι «ο εξτρεμισμός ορίζεται καλύτερα ως αντι-δημοκρατία, όπου η δημοκρατία ορίζεται με τον ελάχιστο ορισμό του Schumpeter, ως ο συνδυασμός λαϊκής κυριαρχίας και του κανόνα της πλειοψηφίας. Με άλλα λόγια, όλοι οι εξτρεμιστές απορρίπτουν το ιδανικό και το σύστημα στο οποίο η πλειονότητα αποφασίζει για τους κυβερνήτες της».

Ο  Mudde επισημαίνει επίσης ότι «ο ριζοσπαστισμός είναι υπέρ της δημοκρατίας αλλά κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας, με την έννοια ότι δέχεται τη λαϊκή κυριαρχία και τον κανόνα της πλειοψηφίας, αλλά είναι αντίθετος σε συγκεκριμένα φιλελεύθερα στοιχεία, όπως στον συνταγματικό κανόνα και στα δικαιώματα της μειονότητας. Επομένως, σε ένα φιλελεύθερο δημοκρατικό περιβάλλον, τόσο οι εξτρεμιστές όσο και οι ριζοσπάστες είναι αντίθετοι στο σύστημα, αν και οι ριζοσπάστες δεν είναι απολύτως αντίθετοι στη δημοκρατία».

Το κείμενό που ακολουθεί και που δημοσιεύεται στα ελληνικά με την άδεια του συγγραφέα, είναι η εισαγωγή του στο τετράτομο έργο που επιμελήθηκε, με τίτλο «Political Extremism» από τις εκδόσεις Sage, 2013. Ο συγγραφέας διατυπώνει την παρήγορη θέση ότι «ο εξτρεμισμός βρίσκεται σε πτώση στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, με εξαίρεση τον θρησκευτικό εξτρεμισμό, και τις βασικές προκλήσεις που δέχονται οι (φιλελεύθερες) δημοκρατίες από τους ριζοσπάστες (που εξελίσσονται σε λαϊκιστές)». Διαπίστωση ιδιαίτερα επίκαιρη για την Ελλάδα της κρίσης.

Ευτυχώς, σε διεθνές επίπεδο, «η δημοκρατία κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου, παρόλο που οι ‘πραγματικές δημοκρατίες’ ακόμα αγωνίζονται να βρουν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν τον πολιτικό εξτρεμισμό».

Πέτρος Παπασαραντόπουλος

Cas Mudde: Πολιτικός εξτρεμισμός- Έννοιες, Θεωρίες και Δημοκρατία


Ο Cas Mudde είναι επίκουρος καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια.
Είναι ο συγγραφέας του Populist Radical Right Parties in Europe (Cambridge University Press, 2007, στα ελληνικά, Λαϊκιστικά Ριζοσπαστικά Δεξιά Κόμματα στην Ευρώπη, Επίκεντρο 2011) και επιμελητής του Populism in Europe and the Americas: Threat or Corrective for Democracy? (Cambridge University Press, 2012, στα ελληνικά Λαϊκισμός στην Ευρώπη και την Αμερική, Απειλή ή διόρθωση για τη Δημοκρατία, Επίκεντρο, 2013).