Για μια ευρωπαϊκή δημοκρατία...

Των Robert Menasse & Ulrike Guérot, Frankfurter Allgemeine Zeitung, http://www.capital.gr/

Και οι ονειροπόλοι; Ήταν και είναι οι πραγματικοί ρεαλιστές. Σε αυτούς οφείλουμε τη ρεαλιστική και πρακτική εφαρμογή του εύλογου, το αποτέλεσμα που έμοιαζε ουτοπικό τη στιγμή εκείνη, οι συνέπειες αυτές που έπρεπε να αντληθούν από τις εμπειρίες με τον εθνικισμό και τα ευρωπαϊκά πολιτικά συμφέροντα που είχαν αφήσει στην ήπειρο μετά το πέρας τους ερείπια και στάχτη. Ο πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Walter Hallstein, ένας Γερμανός, δήλωσε: «Η κατάργηση του έθνους είναι το ευρωπαϊκό ιδεώδες!», μια φράση που ούτε ο πρόεδρος της σημερινής Επιτροπής, αλλά ούτε και η νυν Γερμανίδα καγκελάριος θα τολμούσε να ξεστομίσει. Ωστόσο, η δήλωση αυτή είναι η αλήθεια. Σήμερα, θα μπορούσαμε να ευχαριστούμε τους ονειροπόλους για την επίλυση της κρίσης. Το όνειρο, η λύση: η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία, η ιδέα μιας Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας, στην οποία οι περιφέρειες, χωρίς να εγκαταλείπουν την ταυτότητά τους, συνεχίζουν να ζουν σε μια ελεύθερη ένωση μέσα σε ένα κοινό νομικό πλαίσιο, αντί να παραμένουν οργανωμένες σε έθνη. Ο ανταγωνισμός του έθνους κράτους δεν επιλύει την κρίση, είναι αυτό που τη δημιουργεί. Η Ευρώπη στην οποία ζούμε δεν είναι βιώσιμη με το σημερινό πολιτικό και οικονομικό της πλαίσιο και θα καταρρεύσει επειδή η εθνική δημοκρατία και η διακρατική οικονομία καταρρέουν. Ζούμε σε μια νομισματική ζώνη κι ενεργούμε ακόμη σαν οι οικονομίες μας να ήταν ακόμα εθνικές και πρέπει κατ’ ανάγκη να ανταγωνιζόμαστε μεταξύ μας.

Οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων κάθονται μέσα σε ένα φλεγόμενο σπίτι και κάνουν παζάρια για το συνολικό ποσό που θα πρέπει να μαζέψουν για να καλύψουν τις ζημιές που θα προξενήσει το νερό από την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Η μομφή πως έχουν χάσει την επαφή με τους πολίτες τους δεν είναι σωστή: η αλήθεια είναι ότι η προαναφερθείσα επαφή δεν υπήρξε ποτέ. Το σύστημα στο οποίο ζούμε δεν προβλέπει, ούτε και δέχεται κάποια νόμιμη εκπροσώπηση για τους πολίτες της Ευρώπης. Όποιος χαράζει «δημοκρατικά νομιμοποιημένη» πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δηλαδή όποιος έχει εκλεγεί γι αυτό τον σκοπό, έχει έρθει σε αυτή τη θέση μόνο μέσω των εθνικών εκλογών και πρέπει, για να επιβιώσει πολιτικά, να υπερασπιστεί τη φαντασία των «εθνικών συμφερόντων». Όποιος σήμερα στις διασκέψεις κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εμποδίζει τα συμφέροντα της Κοινότητας για να κερδίσει την έγκριση του εθνικού εκλογικού σώματος, βλάπτει όλους τους άλλους κι εξετάζοντας το πόσο συμπλεκόμενα είναι τα έθνη εντός της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και της Ευρωζώνης, βλάπτει και το δικό του.

Και οι ψηφοφόροι που τιμούν τον πολιτικό αυτό θα γίνουν όχι σοφότεροι, αλλά πιο ηλίθιοι από τα λάθη τους. Κανένα ευρωπαϊκό έθνος-κράτος σήμερα δεν μπορεί να λύσει ένα πρόβλημα από μόνο του και όμως, η θεσμική δομή της κοινότητας της ΕΕ εμποδίζει το να βρεθούν λύσεις. Αυτό που ονομάζουμε κρίση σήμερα είναι αυτή η αντίφαση και αυτό που συζητάμε είναι μόνο τα συμπτώματά της.

Αυτό διαλύει την ΕΕ. Υπάρχει μια άβυσσος μεταξύ των πολιτικών εκπροσώπων, αυτών που θεωρούν τους εαυτούς τους ως πραγματιστές, του συνόλου των πολιτών και μερικών ονειροπόλων. Μπορούμε να ευχαριστήσουμε τους πραγματιστές για την κρίση. Το μόνο που προσπαθούν να πετύχουν είναι το «δυνατό»: για παράδειγμα, ένα διακρατικό νόμισμα το οποίο δεν είναι δυνατόν να λειτουργήσει αποτελεσματικά και που μπορεί μόνο να υπονομεύσει την ιδέα τους, διότι τα εθνικά προβλήματα έχουν εμποδίσει τα εργαλεία που απαιτούνται για τη διαχείριση του εν λόγω νομίσματος.

Οι ονειροπόλοι είναι οι αληθινοί ρεαλιστές

Τα προβλήματα που προκύπτουν από αυτή την αντίφαση επανεθνικοποιούνται, το χρέος ανακηρύσσεται εθνικό χρέος και τα έθνη αναγκάζονται να πασχίζουν για την αντιμετώπισή τους σε εθνικό επίπεδο. Πώς θέλουν αυτοί οι πραγματιστές να επιλύσουν την κρίση; Μπορούμε να ευχαριστήσουμε τους πολίτες για τη νομιμοποίηση αυτών που δημιούργησαν την κρίση. Καλούν τους εκπροσώπους τους να μιμούνται τις φωνές που υπερασπίζονται το έθνος και που τους καλούν να στραφούν μακριά από την Ευρώπη.

Και οι ονειροπόλοι; Ήταν και είναι οι πραγματικοί ρεαλιστές. Σε αυτούς οφείλουμε τη ρεαλιστική και πρακτική εφαρμογή του εύλογου, το αποτέλεσμα που έμοιαζε ουτοπικό τη στιγμή εκείνη, οι συνέπειες αυτές που έπρεπε να αντληθούν από τις εμπειρίες με τον εθνικισμό και τα ευρωπαϊκά πολιτικά συμφέροντα που είχαν αφήσει στην ήπειρο μετά το πέρας τους ερείπια και στάχτη. Ο πρώτος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο Walter Hallstein, ένας Γερμανός, δήλωσε: «Η κατάργηση του έθνους είναι το ευρωπαϊκό ιδεώδες!», μια φράση που ούτε ο πρόεδρος της σημερινής Επιτροπής, αλλά ούτε και η νυν Γερμανίδα καγκελάριος θα τολμούσε να ξεστομίσει. Ωστόσο, η δήλωση αυτή είναι η αλήθεια.

Σήμερα, θα μπορούσαμε να ευχαριστούμε τους ονειροπόλους για την επίλυση της κρίσης. Το όνειρο, η λύση: η Ευρωπαϊκή Δημοκρατία, η ιδέα μιας Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας, στην οποία οι περιφέρειες, χωρίς να εγκαταλείπουν την ταυτότητά τους, συνεχίζουν να ζουν σε μια ελεύθερη ένωση μέσα σε ένα κοινό νομικό πλαίσιο, αντί να παραμένουν οργανωμένες σε έθνη. Ο ανταγωνισμός του έθνους κράτους δεν επιλύει την κρίση, είναι αυτό που τη δημιουργεί.

Η Ευρώπη στην οποία ζούμε δεν είναι βιώσιμη με το σημερινό πολιτικό και οικονομικό της πλαίσιο και θα καταρρεύσει επειδή η εθνική δημοκρατία και η διακρατική οικονομία καταρρέουν. Ζούμε σε μια νομισματική ζώνη κι ενεργούμε ακόμη σαν οι οικονομίες μας να ήταν ακόμα εθνικές και πρέπει κατ’ ανάγκη να ανταγωνιζόμαστε μεταξύ μας.

Το νέο Ευρωπαϊκό σχέδιο

Αυτός είναι ο λόγος που η Ευρωζώνη χρειάζεται μια διακρατική δημοκρατία: μια Ευρωπαϊκή Δημοκρατία, με ίσα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα και ίδιους κανόνες για όλους. Η Δημοκρατία είναι το νέο ευρωπαϊκό σχέδιο: η οργάνωση του εδάφους της μέσω της εθελοντικής συμμετοχής, συμφωνημένη μέσω συνθηκών με βάση τη διασφάλιση της διαρκούς ειρήνης, για να ξεπεραστεί η ιδέα του έθνους και να οικοδομηθεί η πρώτη υπερεθνική ήπειρος στην ιστορία. Το μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ρετρό. ΕΕ- είμαστε η avant-garde.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και μέσω αυτού τα κράτη μέλη, διεκδικούν εξουσία επί της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, η οποία δε θα επέλθει αν την ίδια στιγμή παίζει το αναληθές μελόδραμα της υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας στη γκαλερί, στα εθνικά εκλογικά σώματα. Η κυριαρχία του εθνικού κράτους είναι η ψευδαίσθηση που πλήττει την Ευρώπη.

Αν η Ευρώπη μπορεί να εξελιχθεί σε μια ένωση με κοινές υποχρεώσεις μέσα από την ένωση των τραπεζών και του ταμείου αποπληρωμής του χρέους, τότε η κοινή απόφαση για τις δαπάνες θα πρέπει να οργανωθεί με διαφορετικό τρόπο. Η Euroland ως πυρήνας μιας Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας χρειάζεται ένα κοινοβούλιο ευρωζώνης με το δικαίωμα να παίρνει πρωτοβουλίες και να έχει δικαίωμα ψήφου ανεξάρτητο από τις εθνικές λίστες. Ένας κύκλος προϋπολογισμού σε συνδυασμό με τη νομοθετική περίοδο και με τουλάχιστον μερική ευρωπαϊκή δημοσιονομική κυριαρχία. Στο μέλλον τα ευρωομόλογα πρέπει να επιλύουν τις αδυναμίες του Ευρώ.

Με τη λογική μιας ευρωπαϊκής res publica, τα κέρδη της πανευρωπαϊκής αλυσίδας αξιών θα πρέπει επίσης να διανεμηθούν διεθνικά και ως εκ τούτου θα δημιουργηθεί μια οικονομική ισορροπία μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας. Με αυτή τη λογική, μια πανευρωπαϊκή ασφάλιση κατά της ανεργίας σε αυτή την ύφεση θα μας οδηγήσει στη μετάβαση σε ένα ευρωπαϊκό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας.

Η οικονομία, το νόμισμα και η πολιτική είναι αλληλένδετα και μόνο ένα πανευρωπαϊκό πολιτικό σώμα, νομιμοποιημένο από μια υπερεθνική δημοκρατία, μπορεί να αρχίσει να ξανακερδίζει τον έλεγχο της οικονομίας. Οι πολιτικές εθνικών εξαγωγών δεν αποτελούν στρατηγική! Όταν το 80% των εξαγωγών είναι προς την εγχώρια αγορά, αυτό αποτελεί μια Ευρωπαϊκή λογιστική απάτη.

Res publica στον πυρήνα της Ευρώπης

Η έννοια της res publica είναι μακράν η πιο πολύτιμη πολιτική ιδέα που έχει γεννηθεί στην Ευρώπη από τον Πλάτωνα και μετά. Είναι το μοναδικό ευρωπαϊκό σημείο που μπορεί να δικαιολογήσει το συναίσθημα «εμείς οι Ευρωπαίοι», γιατί η res publica περιλαμβάνει μια δέσμευση προς την πολιτική οργάνωση της κοινότητας, από την οποία η κοινωνική δικαιοσύνη και η γενική ευημερία μπορούν να προκύψουν ως κανονιστικοί στόχοι. Αυτό δεν υπάρχει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ούτε στην αυταρχική ολιγαρχία της Ρωσίας, πόσο μάλλον στην προ-δημοκρατική Κίνα. Η res publica είναι ο πυρήνας της Ευρώπης.

Κανείς δεν γνωρίζει σήμερα το πώς αυτό το avant-garde έργο, δηλαδή η υπερεθνική ευρωπαϊκή δημοκρατία, θα λάβει θεσμική μορφή στο τέλος. Το έργο που έχουμε μπροστά μας είναι το να το συζητήσουμε αυτό με όλη τη δημιουργικότητα που διαθέτει αυτή η ήπειρος. Σε αντίθετη περίπτωση, το ευρωπαϊκό σχέδιο ειρήνης θα περιπλανιέται στην Ευρώπη ως ένα απλό φάντασμα του εαυτού του.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://ecfr.eu/content/entry/commentary_for_a_european_republic127

Το κείμενο δημοσιεύθηκε αρχικά στα γερμανικά στην Frankfurter Allgemeine Zeitung