Stephen King: Αυτή η κρίση δεν είναι συγκυριακή, αλλά μόνιμη

Le Monde, www.ppol.gr

Ο οικονομολόγος και επικεφαλής της τράπεζας HSBC Στέφεν Κινγκ (Stephen King, SK), είναι συγγραφέας του βιβλίου «όταν τελειώνει το χρήμα: το τέλος της δυτικής επιρροής». Προειδοποιεί πως για τις δυτικές κοινωνίες, τα ψέματα τελείωσαν: ο λογαριασμός της κρίσης μένει να πληρωθεί και όλος ο κόσμος οφείλει να προετοιμάζεται.

Αντριάν Ντε Τρικορνό (Adrien de Tricornot, ADT

ADT: Η θέση του βιβλίου σας είναι πως στις αναπτυγμένες χώρες η ανάπτυξη ουδέποτε θα ξαναφτάσει στα επίπεδα που βρέθηκε στο παρελθόν. Μα είστε τόσο απαισιόδοξος;

 SK: Ναι. Συνεχίζουμε να υποσχόμαστε στον εαυτό μας πως θα επιστρέψουμε στους αλλοτινούς ρυθμούς ανάπτυξης. Και οι πολιτικοί συνεχίζουν να μας διαβεβαιώνουν πως η ανάπτυξη βρίσκεται επί θύραις. Αν όμως η ενεργή οικονομική στήριξη των τραπεζών απέτρεψε την επανάληψη της «μεγάλης ύφεσης», δεν αρκεί για να αποκαταστήσει την ανάπτυξη του παλιού καλού καιρού, πράγμα που σημαίνει πως οι σχετικές προσδοκίες θα  διαψευσθούν. Αυτή η κρίση είναι μόνιμη. Οι προσδοκίες από το ασφαλιστικό σύστημα και τα συστήματα παροχής υγείας και παιδείας δεν είναι δυνατό να ικανοποιηθούν. Το ίδιο θα συμβεί με τις προεξοφλημένες από τις αγορές αποδόσεις των παραγώγων και των μετοχών. Μόλις η κοινωνία συνειδητοποιήσει πως η κατάσταση είναι χειρότερη του αναμενομένου, θα αρχίσει μια διαδικασία ανάληψης των οικονομικών απωλειών. Θα έχουμε σημαντική παράταση του εργασιακού βίου και μεταρρύθμιση των συστημάτων υγείας· στάσεις πληρωμών στον χρηματοπιστωτικό τομέα, ακόμα και αναζωπύρωση του πληθωρισμού, που θα επιβαρύνει το σύνολο της κοινωνίας. Θα χρειαστεί να γίνουν δύσκολες επιλογές. Προς το παρόν, όλοι προσπαθούν να αποφύγουν τις συνέπειες της κρίσης, αλλά στο τέλος κανείς δεν θα τα καταφέρει.

ADT: Τι θα συμβεί στην ευρωζώνη;

SK: Τυχόν αναδιάρθρωση των χρεών του νότου θα κοστίσει στο βορρά. Σήμερα η Γερμανία δεν έχει καμία διάθεση για υποχωρήσεις, καθώς θεωρεί πως δεν φέρει την παραμικρή ευθύνη για την κρίση. Το κόστος αφήνεται να το πληρώνει μόνος ο νότος της Γηραιάς Ηπείρου, που υφίσταται επί σειρά ετών αλλεπάλληλα προγράμματα λιτότητας.

Πολιτικά αυτό δεν είναι βιώσιμο. Παρατηρούμε την άνοδο των πολιτικών εξτρεμισμών, της «χρυσής αυγής» (ΧΑ) στην Ελλάδα, των αποσχιστικών κινημάτων της Σκωτίας ή της Καταλανίας.Η τρέχουσα κατάσταση ευνοεί τον πολιτικό και οικονομικό εθνικισμό, όπως δείχνει το «κόμμα ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου» (UKIP), που είναι ταυτόχρονα αντιευρωπαϊκό και ξενόφοβο. Οι πάντες ρίχνουν το φταίξιμο στους άλλους: η μια χώρα στην άλλη, η μια κοινωνική ομάδα στην άλλη.

ADT: Ποια μπορεί να είναι η διέξοδος;

SK: Η Γερμανία οφείλει να κατανοήσει πως αν τα κράτη του νότου είναι υπερχρεωμένα, αυτό συνέβη μεταξύ άλλων διότι εκείνη τους δάνεισε υπερβολικά. Οι εξαγωγικές της επιδόσεις είναι αξιοθαύμαστες, αλλά δεν αξιοποίησε τα πλεονάσματά της για επενδύσεις πέραν του Ρήνου ή για τόνωση της εσωτερικής της ζήτησης. Ως το 2007 προτιμούσε να επιδοτεί το δανεισμό του νότου, αγοράζοντας π.χ. ελληνικά ομόλογα. Αλλά κάθε επένδυση και κάθε δανεισμός εμπεριέχει ένα ρίσκοπου πρέπει να αναλαμβάνεται. Είτε οι τράπεζες θα αναλάβουν τις βαριές ζημιές που συνεπάγεται η αναδιάρθρωση του χρέους, είτε θα κληθούν οι φορολογούμενοι να καταβάλουν το τίμημα της διάσωσής τους -ή της διάσωσης των δημοσίων οικονομικών. Είναι ζήτημα επιλογών.

«Η ΕΚΤ είναι ο μπογιατζής ή διακοσμητής της ευρωζώνης. Η Φρανκφούρτη μπορεί να καλύπτει τα ρήγματα, αλλά μετά μερικούς μήνες η μπογιά ξεβάφει. Κατά τα άλλα, τα θεμέλια του οικοδομήματος εξακολουθούν να είναι εύθραυστα...»

ADT: Κατά τη διάρκεια της «ένδοξης τριακονταετίας» η ταυτόχρονη ανατίμηση τιμών και μισθών επέτρεψε το ροκάνισμα των χρεών. Γιατί να μην επαναλάβουμε αυτή τη συνταγή;

SK: Η αναδιανομή των εισοδημάτων διαμέσου του πληθωρισμού, άλλοτε είναι αποδεκτή, άλλοτε όχι. Τι διάστημα 1950-1970 η γενιά του «μπέιμπι μπουμ» ήταν επαγγελματικά δραστήρια και μπορούσε να χρεώνεται, π.χ. προκειμένου να αποκτήσει στέγη. Ο πληθωρισμός, με ανάλογη τιμαριθμική προσαρμογή των μισθών, ήταν καλοδεχούμενος. Αλλά για τους συνταξιούχους, ο πληθωρισμός είναι καταστροφικός -δεν υπάρχει αναπροσαρμογή των συντάξεων. Και πλέον οι μπέιμπι μπούμερς συνταξιοδοτούνται. Στην Ιαπωνία είναι προφανές πως η γήρανση του πληθυσμού οδήγησε σε πτώση του πληθωρισμού.

Κατά τα άλλα, αν ο πληθωρισμός αφορά αποκλειστικά τα υπερχρεωμένα ευρωπαϊκά κράτη, η άνοδος του μισθολογικού κόστους θα έπληττε την ανταγωνιστικότητά τους. Η εφαρμογή αυτής της πολιτικής δεν μπορεί παρά να αφορά συνολικά την ευρωζώνη. Αλλά η Γερμανία δεν είναι έτοιμη να δεχτεί κάτι τέτοιο· θα προτιμήσει την αναδιάρθρωση των χρεών.

ADT: Η «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ) είναι εις θέση να καλύψει της απώλειες του χρηματοπιστωτικού τομέα;

SK: Θα παρομοιάσω την ΕΚΤ με τον μπογιατζή ή διακοσμητή της ευρωζώνης. Η Φρανκφούρτη μπορεί να καλύπτει τα ρήγματα, αλλά μετά μερικούς μήνες η μπογιά ξεβάφει. Τα θεμέλια όμως,εξακολουθούν να είναι εύθραυστα...

Όσες νομισματικές ενότητες επιβίωσαν, το έκαναν υιοθετώντας επίσης την πολιτική τους ενοποίηση και εκείνη των δημοσιονομικών τους, όπως και την αναδιανομή των ελλειμμάτων. Όπως συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες, χρειάζεται τα κράτη να αποδεχθούν να απολέσουν την οικονομική και δημοσιονομική τους κυριαρχία, τουλάχιστο όσο κρατάει η επιχείρηση διάσωσης. Και να βρουν τρόπο να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους.

ADT: Η οικονομία πορεύεται σε «κύκλους», που συνδέονται με την καινοτομία. Είναι πραγματικά τόσο αναπόφευκτη η μείωση των ρυθμών της ανάπτυξης;

SK: Τίποτα δεν είναι απολύτως βέβαιο. Ασφαλώς και μπορούν να βελτιωθούν οι ρυθμοί ανάπτυξης. Αλλά αυτό δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα τεχνολογικής προόδου. Στο παρελθόν ευνοήθηκε επίσης από την πρόοδο του διεθνούς εμπορίου, την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας ή την ανάπτυξη της κατανάλωσης και του δανεισμού.

Αλλά φτάνουμε στα όρια αυτού του μοντέλου. Το 1950, το χρέος των αμερικανικών νοικοκυριών έφτανε το 40% του ΑΕΠ, σήμερα φτάνει το 140%. Το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε χάρη στην τεχνολογία, αλλά με βραδύτερους ρυθμούς. Τα δυτικά κράτη καλούνται τώρα να συνάψουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, και θα τους πάρει πολύ καιρό ακόμα να το κάνουν.

---

O Stephen King είναι επικεφαλής οικονομολόγος της HSBC