Το ΔΝΤ έξω από την ευρωζώνη

Του Π.Κ. Ιωακειμίδη, NEA, 12.10.12

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) πρέπει «να αποχωρήσει» από την ευρωζώνη. Η συζήτηση για την εμπλοκή του στα «εσωτερικά» της ευρωζώνης έχει ανοίξει, μετά (και) την έκδηλη διάσταση απόψεων ανάμεσα σε θεσμούς (όπως Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και χώρες-μέλη με το ΔΝΤ. Η διάσταση αναφέρεται στις εκτιμήσεις βιωσιμότητας (sustainability) του ελληνικού χρέους. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι ο στόχος της μείωσης του ελληνικού χρέους στο 120% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) το 2020 (που έχει τεθεί από διαδοχικά Ευρωπαϊκά Συμβούλια) ώστε να καταστεί «διατηρήσιμο» δεν θα επιτευχθεί. Για να επιτευχθεί πιστεύει ότι απαιτείται νέα μείωση (κούρεμα) του χρέους που αυτή τη φορά δεν μπορεί παρά να αφορά  τον δημόσιο τομέα, το χρέος δηλαδή (ομόλογα) που διακρατείται από επίσημους οργανισμούς όπως η ΕΚΤ, οι κρατικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις της ΕΕ (διμερή δάνεια). Το ΔΝΤ επιμένει στην άποψη το ελληνικό χρέος να καταστεί «διατηρήσιμο/βιώσιμο» γιατί, σύμφωνα με το καταστατικό του, συνιστά προϋπόθεση για τη συμμετοχή του στη χρηματοδοτική στήριξη χώρας-μέλους του. Από την πλευρά τους, οι κυβερνήσεις των χωρών-μελών της ευρωζώνης αλλά και η ΕΚΤ δεν επιθυμούν να μπουν στη λογική της μείωσης του ελληνικού χρέους, κυρίως γιατί θα αντιμετωπίσουν την εχθρότητα των εθνικών τους Κοινοβουλίων και των εκλογικών σωμάτων τους.

Η διάσταση αυτή των απόψεων έφερε στην επιφάνεια το γενικότερο πρόβλημα της σχέσης του ΔΝΤ με την ευρωζώνη. Χρειάζεται εδώ να επισημανθεί ότι το ΔΝΤ απέκτησε κεντρικό ρόλο στις «εσωτερικές υποθέσεις» της ευρωζώνης με αφορμή την Ελλάδα. Το έφερε στην ευρωζώνη η ελληνική κρίση αλλά και η ελληνική προθυμία να αποδεχθεί τη συμμετοχή του στη διαχείριση της κρίσης. Αρχικά οι Ευρωπαίοι (ιδιαίτερα η Γαλλία, αλλά και η Γερμανία) δεν ήθελαν να ακούσουν λέξη για εμπλοκή του ΔΝΤ στην ευρωζώνη. Οι Γάλλοι μάλιστα θεωρούσαν ότι η εμπλοκή του ΔΝΤ θα έφερνε «από την πίσω πόρτα» στα εσωτερικά της ευρωζώνης τις ΗΠΑ.  Ωστόσο, όταν η Ελλάδα εμφανίστηκε τόσο πρόθυμη να προστρέξει στο ΔΝΤ και να αποδεχθεί τη συμμετοχή του (στο σχήμα της τρόικας που προέκυψε), τότε οι Ευρωπαίοι με επικεφαλής τη Γερμανία άλλαξαν στάση.

Το 2010, η συμμετοχή του ΔΝΤ στην ευρωζώνη ίσως να ήταν αναπόφευκτη καθώς η ευρωζώνη δεν διέθετε ούτε μηχανισμούς ούτε τεχνογνωσία για τη διαχείριση κρίσεων, για την παροχή χρηματοδοτικής στήριξης, για την κατάρτιση και επίβλεψη προγραμμάτων προσαρμογής. Το ΔΝΤ διέθετε και τους μηχανισμούς και τεχνογνωσία και (αμφίβολης αξίας) εμπειρία. Σήμερα όμως η ευρωζώνη έχει αποκτήσει  μηχανισμούς, μέσα, τεχνογνωσία. Από την προηγούμενη Δευτέρα 8 Οκτωβρίου άρχισε να λειτουργεί το, κατά κάποιον τρόπο, Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, με τη μορφή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (European Stability Mechanism - ESM), για τη χρηματοδοτική στήριξη κρατών-μελών της ευρωζώνης σε κρίση. Παράλληλα, η ευρωζώνη (Eurogroup, ΕΚΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή κ.ά.) έχει αποκτήσει τεχνογνωσία αλλά και εμπειρία, καλή και κακή, από την εφαρμογή των προγραμμάτων προσαρμογής. Επομένως, υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την αποχώρηση του ΔΝΤ. Οταν, πάντως, λέμε «αποχώρηση», εννοούμε αποχώρηση από τον κεντρικό ρόλο που έχει αναλάβει στη διαμόρφωση πολιτικής και διαχείρισης των κρίσεων. Γιατί κάποιον ρόλο (ενδεχομένως αξιολόγησης κάποιων μέτρων) θα μπορούσε να διατηρήσει. Αλλωστε, όλες οι χώρες μέλη της ευρωζώνης είναι ταυτόχρονα και μέλη του ΔΝΤ.

Ο βασικός όμως λόγος για την αποχώρηση έγκειται στο ότι ΕΕ και ΔΝΤ είναι διαφορετικοί σε χαρακτήρα και στόχους οργανισμοί. Η ΕΕ (ευρωζώνη) θέλει και πρέπει να είναι «σύστημα συνοχής και αλληλεγγύης». Το ΔΝΤ δεν είναι ούτε μπορεί να είναι «σύστημα αλληλεγγύης» κατά την ευρωπαϊκή έννοια του όρου. Το ΔΝΤ μπορεί να επιβάλει ενίοτε εξουθενωτικά προγράμματα προσαρμογής. Η ΕΕ δεν επιτρέπεται να επιβάλει τέτοια προγράμματα. Οφείλει να λειτουργεί στη βάση της αρχής της αλληλεγγύης. Επιπλέον, το ΔΝΤ είναι ένας διακρατικός οργανισμός, η ΕΕ είναι ένα ιδιόμορφο υπερεθνικό πολιτικό σύστημα, που μάλιστα αποβλέπει να μετεξελιχθεί σε πλήρη νομισματική ένωση και σε πολιτική ένωση ομοσπονδιακής λογικής. Εν κατακλείδι, τόσο πρακτικοί όσο και γενικότεροι λόγοι συνηγορούν υπέρ της αποχώρησης του ΔΝΤ από τον κεντρικό ρόλο που κατέχει σήμερα στην ευρωζώνη. Η Ελλάδα, μάλλον, δεν πρέπει αυτή τη φορά να έχει αντίρρηση για κάτι τέτοιο.

Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών